Rezerwat przyrody Panieńskie Skały

Panieńskie Skały
Ilustracja
rezerwat krajobrazowy
Typ

krajobrazów[1][2]

Podtyp

krajobrazów naturalnych[1][2]

Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Położenie

Kraków

Mezoregion

Pomost Krakowski

Data utworzenia

1953

Akt prawny

M.P. z 1953 r. nr 84, poz. 994

Powierzchnia

6,41 ha

Ochrona

ścisła

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, po lewej znajduje się punkt z opisem „Panieńskie Skały”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Panieńskie Skały”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Panieńskie Skały”
Ziemia50°03′40″N 19°51′36″E/50,061111 19,860000

Rezerwat przyrody Panieńskie Skałykrajobrazowy rezerwat przyrody o powierzchni 6,41 ha, założony w 1953 roku[1][2]. Znajduje się w zachodniej części Krakowa, w północnej części Pasma Sowińca na terenie Lasu Wolskiego, od strony Woli Justowskiej. Tereny te wchodzą w skład Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego[3].

Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i społeczno-kulturalnych jedynego pod Krakowem fragmentu lasu naturalnego z malowniczymi, występującymi na powierzchni skałami wapiennymi[1][2].

Ochroną objęto dolną część długiego i głębokiego wąwozu zwanego Wolskim Dołem. Wapienne skały pochodzą z okresu górnej jury i tworzą w Wolskim Dole bramę. Wąwóz ten w górnej części jest lessowy, w dolnej skalisty. Ma strome ściany o wysokości od kilku do kilkunastu metrów[4].

Jego dnem prowadzi ścieżka zwana chodnikiem Grabowskiego – na cześć Ambrożego Grabowskiego, autora pierwszego przewodnika po Krakowie i okolicach. On też spopularyzował w 1822 r. nazwę Panieńskie Skały. Dawniej nazywano je również Wolskimi Skałami lub Przygrzybem[5].

Nazwa skał pochodzi od zakonnic z niedalekiego klasztoru Norbertanek na Salwatorze, które schroniły się w tych okolicach podczas najazdu tatarskiego w 1241 roku. Według popularnej legendy, zakonnice zostały w ostatniej chwili ocalone cudownie od hańby i śmierci, gdyż skałki zamknęły się za nimi, chroniąc je przed napastnikami[6]. W miejscu rzekomego cudu stoi dziś figura Matki Boskiej. Według innej wersji, gdy Tatarzy dopędzali zakonnice, skały zapadły się pod nimi, chroniąc je przed pohańbieniem. Podobno pod skałami jest komnata i stół, przy którym zasiadają do modlitwy, co jeszcze niedawno można było zobaczyć przez szczelinę w skale[7].

Zbocza porasta naturalny las bukowy (najstarszy w rejonie Lasu Wolskiego, większość drzew ma ok. 140–160 lat) z domieszką dębu, sosny, grabu i jaworu. Drzewostan był chroniony od 1917 r., gdy las został wykupiony przez Kasę Oszczędności Miasta Krakowa. Dzięki temu w lesie Wolskiego Dołu uchowały się bardzo stare okazy kwitnącego bluszczu pospolitego (bluszcz kwitnie dopiero w wieku kilkudziesięciu lat). W runie leśnym wiosną, przed rozwojem liści przez drzewa zakwitają: zdrojówka rutewkowata, zawilec gajowy, szczyr trwały, śledziennica skrętolistna, kokorycz pełna, fiołek Rivina, miodunka ćma, przylaszczka pospolita. Występuje też kopytnik pospolity, konwalia majowa, a nawet rzadki wawrzynek wilczełyko[4].

W pobliżu rezerwatu stoi drewniany kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski, w którym nakręcono ostatnią scenę filmu Potop w reżyserii Jerzego Hoffmana[8][9].

W rezerwacie odkryto nowy gatunek ślimaka przodoskrzelnego. Nazwano go niepozorką ojcowską Falniowskia neglectissima. Prawdopodobnie jest endemitem i ze względu na rzadkość występowania znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt[10].

W skałach Panieńskich Skał grotołazi opisali kilka próżni skalnych: Kominek w Panieńskich Skałach, Schronisko Kręte w Panieńskich Skałach, Schronisko w Skałach Panieńskich Górne, Schronisko za Filarkiem w Panieńskich Skałach, Szczelina w Panieńskich Skałach, Tunelik w Panieńskich Skałach, Wnęka w Panieńskich Skałach[11].

Szlak turystyki pieszej

szlak turystyczny żółty żółty: od Alei Kasztanowej na Woli Justowskiej aleją Panieńskich Skał poprzez rezerwat przyrody, na wzniesienie Lasku Wolskiego do skrzyżowania ze szlakiem łączącym ZOO z Sowińcem.

Przypisy

  1. a b c d Rejestr rezerwatów przyrody województwa małopolskiego prowadzony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie (stan na 31.12.2018 r.). [dostęp 2019-05-13].
  2. a b c d Rezerwat przyrody Panieńskie Skały. W: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2019-05-13].
  3. Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [dostęp 2019-07-02].
  4. a b Na podstawie tablic informacyjnych zamontowanych w rezerwacie
  5. Panieńskie Skały. W: it-jura.pl informator turystyczny [on-line]. [dostęp 2019-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-24)].
  6. Panieńskie Skały. W: www.krakow.gower.pl [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-09-26)].
  7. M. Rożek, Silva Rerum, Kraków 2005.
  8. Parafia Matki Bożej Królowej Polski: Wola Justowska. Vox Domini.
  9. Kronika religijna. W: Tygodnik Powszechny [on-line]. 2002-04-14. [dostęp 2019-05-13].
  10. Andrzej Wiktor: Polska Czerwona Księga Zwierząt: Falniowskia neglectissima (Falniowski et Šteffek, 1989). Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 2014-01-11].
  11. Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny [dostęp 2019-10-14].

Media użyte na tej stronie

Kraków location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.15 N
  • S: 49.95 N
  • W: 19.76 E
  • E: 20.26 E
Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Lesser Poland Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Green pog.svg
Shiny green button/marker widget.
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
RezerwatPanieńskieSkały DK50 (9).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Panieńskie Skały w Lesie Wolskim w Krakowie
RezerwatPanieńskieSkały DK50 (3).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Panieńskie Skały w Lesie Wolskim w Krakowie
Skały Panieńskie a5.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Reserve nature Panieńskie Skały (Kraków, Las Wolski)
RezerwatPanieńskieSkały DK50 (7).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Panieńskie Skały w Lesie Wolskim w Krakowie
Skały Panieńskie a4.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Reserve nature Panieńskie Skały (Kraków, Las Wolski)
Skały Panieńskie a1.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Nature reserve Panieńskie Skały (Kraków, Las Wolski)
Panieńskie Skały latem.jpg
Autor: Pikador, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Panieńskie Skały w Krakowie
Skały Panieńskie a6.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Reserve nature Panieńskie Skały (Kraków, Las Wolski)
RezerwatPanieńskieSkały DK50 (4).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Panieńskie Skały w Lesie Wolskim w Krakowie