Rośliny Śródziemia

Rośliny Śródziemia – gatunki roślin ze stworzonej przez J.R.R. Tolkiena mitologii Śródziemia. Poszczególne gatunki wymienione są alfabetycznie.

Athelas

Była to roślina lecznicza. Została do Śródziemia przywieziona przez Númenorejczyków. Miała orzeźwiający zapach. Pod koniec Trzeciej Ery w Gondorze była uznawana za chwast, lecz jej właściwości lecznicze utrzymywały się w tradycji ludowej.

Aragorn użył jej do uleczenia Froda Bagginsa ranionego Ostrzem Morgulu na Amon Sûl, a także m.in. Faramira, Meriadoka Brandybucka i Éowiny w domu uzdrowień w Minas Tirith.

Nazwa pochodzi z sindarinu i znaczy królewskie ziele^[1].

Białe Drzewo

Nazwa ta odnosi się do drzew stworzonych na podobieństwo Telperiona. Wszystkie nazwy Białych Drzew pochodzą z sindarinu.

Galathilion

Był pierwszym Białym Drzewem, wzorowanym na Telperionie (w odróżnieniu od niego nie świecił). Został stworzony przez Yavannę i zasadzony przed wieżą Mindon w Tirionie. Jego nazwa znaczy drzewo-księżyc-biały.

Celeborn

Był sadzonką Galathiliona, rósł na Tol Eressëi. Jego nazwa znaczy srebrne drzewo.

Nimloth

Nimloth była sadzonką Celeborna, przekazaną przez Eldarów Elrosowi Tar-Minyaturowi. Rosła na dziedzińcu przed pałacem królewskim w Armenelos. Za panowania Ar-Gimilzôra została zaniedbana i zaczęła powoli schnąć. Między 3262 a 3318 rokiem Drugiej Ery ostatni król Númenoru – Ar-Pharazôn nakazał ściąć i spalić Nimloth. Jej nazwa znaczy białe kwiecie.

Białe Drzewo Gondoru

W przeddzień ścięcia Nimloth Isildur ukradł jej owoc, który w następnym roku wydał żywe pędy. Tuż przed Upadkiem Númenoru Isildur zabrał drzewko i wraz z bratem Anárionem i ojcem Elendilem odpłynęli do Śródziemia. Dalej Drzewko rosło w Minas Ithil. Zanim Sauron zdobył to miasto w 3429 roku DE, Isildur zdążył zasadzić sadzonkę w Minas Anor, na Placu Wodotrysku. Rosła tam do Wielkiego Moru w 1636 roku Trzeciej Ery. Następne Białe Drzewo zostało posadzone w tym samym miejscu niedługo po zarazie. Rosło do 2852 roku, a gdy uschło, nie znaleziono nowej sadzonki, więc Uschłe Drzewo zostawiono na miejscu. Gdy skończyła się Wojna o Pierścień, Aragorn i Gandalf odnaleźli sadzonkę na zboczu Mindolluiny.

Drzewa Valinoru

Świeciły naprzemiennie w Valinorze podczas jego Szczęśliwych Dni, kiedy w Śródziemiu panowała ciemność.

Wykres aktywności Drzew Valinoru w ciągu jednego dnia

Zostały stworzone przez Yavannę po zburzeniu Latarni Valarów przez Melkora; były jej największymi dziełami. Rosły na wzgórzu zwanym Ezellohar, na zachód od Valmaru. Ich rosę Varda zbierała do swoich Studni.

O godzinie pierwszej rozjaśniał się Telperion, świecił się najmocniej o godzinie trzeciej i gasł o szóstej, kiedy od godziny rozjaśniał się Laurelin. On zaś świecił się najmocniej o godzinie dziewiątej i gasł o dwunastej, kiedy od godziny rozjaśniał się Telperion. W ten sposób w Valinorze trwał nieprzerwany dzień, dwa razy w ciągu dwunastogodzinnego dnia panował świt ze zmierzchem i dwa razy dziennie było najjaśniej.

Dwa Drzewa Valinoru zostały zranione przez Melkora i zatrute przez Ungoliantę, skutkiem czego uschły. Wtedy też Ungolianta wypiła zawartość Studni Vardy. Jedynym sposobem na ożywienie Drzew miało być zniszczenie Silmarili i odzyskanie uwięzionego w nich pierwotnego blasku Drzew (jednak Melkor ukradł Silmarile).

Jak jest to przepowiedziane w Drugiej Przepowiedni Mandosa, dopiero po Dagor Dagorath trzy Silmarile zostaną odzyskane i Yavanna ożywi Drzewa.

Po ich zniszczeniu Valarom udało się jeszcze spowodować, że jedno z drzew zakwitło, a drugie wydało owoc. Ostatni kwiat Telperiona posłużył do utworzenia Isila, a ostatni owoc Laurelinu – do stworzenia Anara.

Telperion

Był starszym Drzewem Valinoru, jego imię znaczy srebrny-. Miał ciemnozielone liście, srebrzyście lśniące od spodu. Z kwiatów spływała rosa srebrnego światła, z której Varda ukształtowała gwiazdy. Telperion zwany był też Silpion i Ninquelótë^[2].

Na jego podobieństwo Yavanna stworzyła Galathilion, a Turgon wyrzeźbił Belthil, posąg stojący na dziedzińcu Gondolinu^[3].

Laurelin

Był młodszym Drzewem Valinoru, jego imię znaczy złoto-pieśń. Miał jasnozielone liście o złotych, błyszczących brzegach, a z żółtych kwiatów na ziemię spływał złoty deszcz. Inne spotykane nazwy Laurelinu to Malinalda i Kulurien^[4].

Przypominał go Glingal, posąg dłuta Turgona z dziedzińca Gondolinu^[3].

Elanor

Był małym, złotym, o kształcie gwiazdy kwiatem, rosnącym na stokach Cerin Amroth, w sercu Lothlórien.

Wzmianki o nim znajdują się w I i II tomie Władcy Pierścieni, a także w dodatku do Władcy Pierścieni.

Aragorn przysiągł Arwenie wierność właśnie wśród elanorów i → nifredili^[5]. Gdy wrócił tam jako członek Drużyny Pierścienia w styczniu 3019 roku, trzymał bukiet elanorów i wspominał przeszłość, mówiąc: Arwen vanimelda, namárië! (qya. Arweno, piękna ukochana, żegnaj!^[6])

Samwise Gamgee, zgodnie ze zwyczajem Shire do nadawania dzieciom imion po kwiatach i po sugestii Froda, nazwał tak swoją córkę^[7].

Jego nazwa pochodzi z sindarinu i znaczy dosłownie gwiazda-słońce. Zwany był także Kwiatem Lóthlorien^[8].

Fajkowe ziele

Było to wonne ziele palone w fajce, odmiana tytoniu. Jego uprawa była charakterystyczna dla Shire’u.

Rosło także w Gondorze, gdzie znane było jako słodka galena i cenione z powodu aromatycznego kwiecia. Pierwsze fajkowe ziele, według Zielnika Shire’u autorstwa Meriadoka Brandybucka, wyhodował Tobold Hornblower w swoich ogrodach w Longbottom, w Południowej Ćwiartce, około 1070 roku według kalendarza Shire’u. To właśnie w Longbottom uprawiano najlepsze ziele.

Za kolebkę i ośrodek sztuki palenia fajkowego ziela uznaje się Bree, gdzie w gospodzie Pod Rozbrykanym Kucykiem spotykało się wielu wędrowców, którzy je palili^[9].

Zwyczaj palenia fajkowego ziela rozpowszechnił się nie tylko wśród hobbitów. Przyswoili go sobie ludzie, a także pozostałe rasy. Fajkowe ziele palili m.in. Aragorn, krasnoludowie, Strażnicy Północy oraz Istari: Gandalf i Saruman.

Ziele a tytoń

Jak podaje Tom Shippey, Tolkien nazwał fajkowe ziele tytoniem tylko raz w pierwszym wydaniu Hobbita, ponieważ unikał słów wyraźnie obcego pochodzenia do oznaczania elementów hobbickiej kultury. Angielskie słowo oznaczające tytoń (tobacco) weszło bowiem do języka angielskiego z jakiegoś języka karaibskiego za pośrednictwem hiszpańskiego dopiero po odkryciu Ameryki, około szesnastego wieku^[10].

Lebethorn

Drzewo Rosnące w Gondorze (prawdopodobnie w Ered Nimrais^[11]). Jego drewno (lub drewno jednej z jego odmian) było całkowicie czarne. Z drewna Lebethornu były wykonane laski które Faramir dał Frodowi i Samowi oraz kaseta w której trzymano Srebrną Koronę. Ulubione tworzywo stolarzy z Gondoru.

Hirilorn

Pojawia się w Silmarillionie.

Wielki buk o trzech pniach rosnący w krainie Doriathu. W jego konarach więziona była Luthien a drzewa pilnowali strażnicy.

Jego nazwa znaczy tyle co Drzewo Pani.

Mallorn

Ten gatunek drzew występował w Lothlórien, Númenorze, na Tol Eressëi i zapewne także w Valinorze.

Iluminująca w świetle księżyca srebrnoszara kora mallornów była dopełniana przez liście w kolorze złota, które z kształtu przypominały bukowe. Liście opadały w okresie kwitnienia. Wtedy ziemia pokrywała się złotem, a na gałęziach mallornów pojawiały się złote kwiaty, które z wyglądu przypominały gwiazdy. Na konarach mallornów elfowie budowali telain. Pod koniec Trzeciej Ery elfowie opuścili Śródziemie, a pozostawione bez ich opieki złote mallorny uschły.

Podczas wizyty Drużyny Pierścienia w Lóthloren Galadriela ofiarowała Samwise'owi Gamgee jedno nasiono mallorna, które ten zasiał przed Bag End w Shire.

Jego nazwa pochodzi z sindarinu i znaczy dosłownie złote drzewo; liczba mnoga mallornu to mellyrn^[12].

Nifredil

Był to gatunek kwiatów o białych płatkach. Nifredile pojawiły się w Beleriandzie w lasach Neldoreth w dniu urodzin Lúthien, później rosły także w Lothlórien. Wyginęły w Czwartej Erze^[13][14].

Powiadano, iż ten kwiat był Gwiazdą Ziemi.

Seregon

W dosłownym tłumaczeniu krew kamieni.

Był to mały kwiat o ciemnoczerwonych liściach gęsto porastający kamieniste wzgórze Amon Rûdh^[15].

Simbelmynë

Był to gatunek małych kwiatków o białych płatkach, kwitnących przez cały rok na kurhanach przed Edoras.

Nazwa gatunku pochodzi z języka rohirrickiego i znaczy niezapominajki^[16].

Nazwę tę nosi także dwumiesięcznik wydawany przez Śląski Klub Fantastyki.

Stara Wierzba

W przekładzie J. Łozińskiego Stary Wierzbin.

Była to wierzba rosnąca w głębi Starego Lasu, blisko doliny Wiji. Potrafiła poruszać swoimi korzeniami; uwięziła w nich Meriadoka Brandybucka i Peregrina Tuka, gdy z Frodo Bagginsem i Samwisem Gamgee szli do Bree. Wypuściła ich na rozkaz Toma Bombadila^[17].

Wonne Drzewa

Grupa drzew do których zaliczamy: oiolairë, lairelossë, nessamelda, vardarianda, taniqelassë, Yavannamirë^[18]. Drzewa te rosły na Númenorze w krainie Nísimaldar. Miały szkarłatne i krągłe owoce, a ich liście, kora i kwiaty roztaczały w powietrzu słodką woń. Drzewa te rosły też w innych zakątkach Númenoru, ale jedynie jako pojedyncze sztuki i nigdzie nie przyjęły się tak jak w Nísimaldar.

Przypisy

Bibliografia

• Robert Foster: Encyklopedia Śródziemia. Warszawa: Amber, 2002. ISBN 83-241-0200-0.
• T.A. Shippey: Droga do Śródziemia. Poznań: Zysk i S-ka, 2001. ISBN 83-7150-937-5.
• J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia. Maria Skibniewska (tłum.). Warszawa: Muza SA, 2002. ISBN 83-7319-172-0.
• J.R.R. Tolkien: Władca Pierścieni: Powrót Króla. Maria Skibniewska (tłum.). Warszawa: Muza SA, 2002. ISBN 83-7319-172-0.