Roller derby

Rozgrywka roller derby

Roller derby – drużynowy sport wrotkarski, rozgrywany na owalnym torze[1]. Każda drużyna ma czternastu graczy, spośród których tylko pięciu jest wybieranych do danego wyścigu (ang. jam) trwającego dwie minuty. Wśród tych pięciu graczy jeden jest ścigaczem (ang. jammer) i jako jedyny może zdobywać dla swojej drużyny punkty poprzez wyprzedzanie (i dublowanie) przeciwników[2]. Pozostali czterej gracze są obrońcami (ang. blocker). Ich zadanie polega na powstrzymaniu przeciwnego ścigacza lub pomocy swojemu ścigaczowi.

Współczesne roller derby wyrosło z maratonów wrotkarskich organizowanych w latach 30. XX wieku na pochyłym torze[3]. Od początku XXI w. roller derby jest uprawiane głównie przez kobiety w sekcjach amatorskich na płaskim torze (np. w halach sportowych o odpowiednio dużej powierzchni). Wiele drużyn kieruje się zasadą „do it yourself”, czyli samodzielnie organizuje sport, treningi, mecze i turnieje[4].

Zasady gry

Choć istnieje kilka różnych wariacji gry w roller derby, najpopularniejszym zestawem reguł jest ten opracowany przez federację Women's Flat Track Derby Association (WFTDA). Szacuje się, że ok. 95% wszystkich meczów w 2010 roku zostało rozegranych według zasad federacji WFTDA[5]. Poniższy opis opiera się na zasadach WFTDA.

Model wrotek używanych w roller derby

Roller derby jest rozgrywane przez dwie, 14-osobowe drużyny wrotkarzy na owalnym torze. Godzinny mecz jest podzielony na dwuminutowe wyścigi i 30-sekundowe przerwy między nimi. Do każdego wyścigu drużyna może wystawić pięciu zawodników – czterech obrońców i jednego ścigacza. Ścigacz nosi na kasku czepek z gwiazdą po obu stronach.

Na torze oznaczony jest obszar startowy dla obrońców. Ścigacze ustawiają się poza nim[6]. W momencie rozpoczęcia wyścigu (pojedynczy, długi gwizd sędziego) obrońcy ruszają w średnim tempie, natomiast ścigacze starają się rozwinąć jak najszybsze tempo. Ścigacze zdobywają dla swojej drużyny punkty poprzez wyprzedzenie (i dublowanie) przeciwników. Gra odbywa się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.

Wszyscy zawodnicy mogą tułowiem i udami blokować przeciwników, jeżeli znajdują się w obszarze watahy (ang. pack). Wataha to największa grupa obrońców z obu drużyn znajdujących się nie dalej niż 3 metry od siebie[7]. Zwykle inicjatorami kontaktu fizycznego są obrońcy a ofiarami – ścigacze. Większość strategii przewiduje, że część obrońców ma funkcję atakującą i toruje drogę swojemu ścigaczowi.

Do fauli należą m.in. kontakt między zawodnikami poniżej kolana lub powyżej ramion, wyprzedzanie przeciwników poza torem[8]. Faule karane są 30-sekundowym pobytem zawodnika na ławce karnej. W tym czasie drużyna nie może uzupełnić graczy i musi grać w trzech, dwóch a nawet (rzadko) z jednym zawodnikiem na torze.

Parametry toru

Efektownie oświetlony płaski tor roller derby w St. Paul, Minnesota, USA

Roller derby rozgrywane jest na płaskim torze o kształcie przybliżonym do owalu[9]:

  • długość linii wewnętrznej: 45,3 m (148' 6")
  • długość linii zewnętrznej: 72,1 m (236' 6")

Wokół linii zewnętrznej zwyczajowo doliczany jest pas bezpieczeństwa o szerokości do 3 m. Oznacza to, że standardowy tor do roller derby zajmuje powierzchnię: 30 x 20 m = 600 m².

Nawierzchnia winna być gładka i umożliwiać jazdę na wrotkach bez poślizgów.

Choć roller derby jest sportem typowo halowym, mecze i treningi mogą się odbywać również na świeżym powietrzu, jeżeli warunki atmosferyczne na to pozwalają.

Sędziowie

Dyskusja sędziów z zawodniczką roller derby

Zasady federacji WFTDA przewidują, że mecz może się odbyć tylko w obecności od trzech do siedmiu sędziów na wrotkach (ang. skating officials) oraz kilkunastu asystentów sędziowskich (ang. non-skating officials).

Sędziowie towarzyszą zawodnikom wewnątrz i na zewnątrz toru. Isntnieją następujące pozycje sędziów na wrotkach[10]:

  • Sędzia główny – jest odpowiedzialny za przebieg całego meczu i jest ostatnią instacją we wszystkich decyzjach dotyczących kar. Tylko on (ona) może usunąć zawodnika z gry. Jednocześnie jest sędzią watahy wewnątrz toru.
  • Sędzia watahy – jest odpowiedzialny za rozpoznawanie fauli obrońców.
  • Sędzia ścigacza – jest odpowiedzialny za rozpoznawanie fauli ścigaczy.

Do funkcji asystentów sędziowskich należą[11]: zliczanie punktów, zliczanie kar, mierzenie czasu gry (meczu, wyścigów, przerw), mierzenie czasu na ławce karnej, spisywanie zawodników z każdego wyścigu, obsługa tablicy wyników. WFTDA nie podaje wymaganej liczby asystentów, ponieważ część funkcji może być wykonywana jednocześnie przez jednego lub wielu asystentów.

Sprzęt

Zawodniczka w pełnym sprzęcie ochronnym

Zawodnicy roller derby jeżdżą na wrotkach sportowych bez obcasa. Zależnie od nawierzchni i techniki jazdy gracza dobierane są kółka o następujących parametrach:

  • twardość: 78A - 101A (według skali twardości Shore'a)
  • średnica: 59 mm - 65 mm
  • szerokość: 30 mm - 44 mm

Poliuretanowe odlewy są osadzane na metalowych, nylonowych lub hybrydowych felgach.

Wewnątrz felg osadzone są łożyska kulkowe o budowie w pełni metalowej lub hybrydowej. Łożyska są dostosowane do osi ośmio- lub siedmiomilimetrowych.

Obowiązkowym sprzętem ochronnym zawodników roller derby są: ochraniacze na kolana, łokcie i nadgarstki, kask i ochraniacz zębów. Kask nie może mieć zabudowanej twarzy.

Dozwolone, choć nieobowiązkowe, są miękkie ochraniacze na uda, żebra i obojczyki. Zawodnicy mogą również nosić sportowe nagolenniki.

Strategie i taktyki

Roller derby jest dyscypliną sportu, w którym drużyna atakuje i broni się jednocześnie. Ta specyfika determinuje wiele strategii. Zależnie od siły przeciwnika dobierane są mniej lub bardziej ofensywne taktyki.

  • Ściana – podstawowa formacja składająca się z minimum dwóch obrońców. Wrotkarze ustawiają się obok siebie, starając się zatrzymać przeciwnika[12]. Drużyna grająca w pełni defensywnie może przeznaczyć wszystkich czterech obrońców do budowy ściany.
  • Łapanie ofiary – taktyka ofensywna mająca za zadanie przesunięcie watahy do tyłu i umożliwienie ucieczki własnemu ścigaczowi znajdującemu się na czele[13]. Przebieg: zawodnicy drużyny A wybierają zawodnika z drużyny B („ofiarę”), którego otaczają, zwalniają i nie pozwalają uciec.
  • Zabijanie czasu – zamiast jak najszybciej okrążać tor ścigacz drużyny A może zdecydować się na blokowanie ścigacza drużyny B. W czasie tej defensywnej taktyki żadna drużyna nie zdobywa punktów, natomiast drużyna A zabija czas obrońców siedzących na ławce karnej.

Roller derby w kinie i TV

  • 1977, „Kochaj albo rzuć” – w ostatniej części kinowej trylogii „Sami swoi” bohaterzy udają się do USA, gdzie odnajdują bratanicę Pawlaka – Shirley, która w jednej scenie jest ukazana jako zawodniczka roller derby[14]
  • 2005, „CSI: Kryminalne zagadki Nowego Jorku” – w odcinku „Jamalot” (sezon 2, odcinek 10) detektywi prowadzą dochodzenia w sprawie zawodniczki roller derby[15]
  • 2008, „Świry” – w odcinku „Talk Derby to Me” (sezon 3, odcinek 7) bohaterka próbuje rozwiązać szereg kradzieży związanych z lokalną drużyną roller derby[16]
  • 2009, „Dziewczyna z marzeniami” – w reżyserskim debiucie Drew Barrymore główna bohaterka dołącza do drużyny roller derby, gdzie poznaje nowe koleżanki, które odmieniają jej monotonne życie[17]
  • 2011, „CSI: Kryminalne zagadki Miami” – w odcinku „Wheels Up” (sezon 9, odcinek 12) detektywi stają przed zagadką zabójstwa zawodniczki roller derby[18]
  • 2013, „Kości” – w odcinku „The Doll in the Derby” (sezon 8, odcinek 14) detektywi próbują odnaleźć zabójcę zawodniczki roller derby[19]

Roller derby w Polsce

Obecnie w Polsce działa 11 drużyn roller derby, 9 żeńskich i 1 męska i 1 koedukacyjna:

  • W Poznaniu: Bad to the Bone Roller Derby Poznań, Poznań Roller Rangers, które w 2018 roku połączyły swoje siły razem Bad Rangers Poznań Roller Derby League
  • W Warszawie: Warsaw Hellcats Roller Girls, Worst Warsaw Derby Team
  • We Wrocławiu: Vratislavia MadChix Roller Squad, Breslau Rebels Roller Derby, Breslau Avengers Roller Derby
  • W Szczecinie: Sailor Roller Derby Girls
  • W Trójmieście: 3City Piranhas Roller Derby, Chrome Sirens Roller Derby
  • W Krakowie: Smokin' Wheels Kraków Roller Derby
  • Na Śląsku i w Zagłębiu: Silesia Hexes Roller Derby Team
  • Polish Eagles - Team Poland Men`s Derby

Przypisy

  1. ↑ The Rules of Flat Track Roller Derby, sekcja "2.1 - Track", (ang.) [dostęp 2013-07-04]
  2. ↑ The Rules of Flat Track Roller Derby, sekcja "8.3 - Scoring", (ang.) [dostęp 2013-07-04]
  3. ↑ Luker, Kelly (1997-07-23). "Blood on the Tracks". (ang.) Metro Santa Cruz. "'How about marathons? On roller skates? Around a track?' Or some such thing, and the first event of the International Roller Speedway was unveiled Aug. 13, 1935." [dostęp 2013-07-04]
  4. ↑ Ennely Betancourt: For Lancaster woman, roller derby 'fun and exhilarating' (ang.). 2013-05-04. [dostęp 2013-07-04]. Cytat: "A large number of the leagues are amateur, self-organized and all-female. They are formed in a do-it-yourself spirit by relatively new roller derby enthusiasts."
  5. ↑ What are the rules of modern roller derby? (ang.). [dostęp 2013-07-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-16)]. Cytat: "Today, more than 95% of modern roller derby games are played using the WFTDA standard rules."
  6. ↑ 4.2.1 - Pre-Jam Positioning (ang.). [dostęp 2013-07-04]. Cytat: "Prior to the start of a jam all skaters must be in position with the Blockers in front of the Jammers."
  7. ↑ 4.1 - Pack Definition (ang.). [dostęp 2013-07-04]. Cytat: "The pack is defined by the largest group of in bounds Blockers skating or standing in proximity and containing members from both teams."
  8. ↑ 6 - Penalties (ang.). [dostęp 2013-07-04]. Cytat: "When a skater commits an illegal act, that skater must receive and serve the appropriate penalty. The initiator of a block is always responsible for the legality of contact."
  9. ↑ WFTDA Track Design and Specifications (ang.). [dostęp 2013-07-10].
  10. ↑ WFTDA officiating standardized practices (ang.). [dostęp 2013-07-05].
  11. ↑ 9.1.5 - Non-Skating Officials (ang.). [dostęp 2013-07-05].
  12. ↑ Carlesa Williams: The Strategy Behind Roller Derby (ang.). [dostęp 2013-07-09]. Cytat: "The wall is built from two blockers who take up as much space on the track as possible so that it is hard for the opposing team to maneuver."
  13. ↑ Carlesa Williams: The Strategy Behind Roller Derby (ang.). [dostęp 2013-07-09]. Cytat: "One team surrounds the slowest blocker of the other team, and then slows down the pace a lot, so that the group becomes the pack"
  14. ↑ W Roller Derby trenerzy też grają. 2008-01-07. [dostęp 2013-07-10]. Cytat: "Roller Derby uprawiała Shirley - czarnoskóra bratanica Kazimierza Pawlaka z 'Kochaj albo rzuć?'"
  15. ↑ CSI: NY Season 2 Episode 10 Jamalot (ang.). [dostęp 2013-07-10]. Cytat: "Mac and Stella work on the case of a female roller derby player."
  16. ↑ Psych Season 3 Episode 7 Talk Derby to Me (ang.). [dostęp 2013-07-10]. Cytat: "Juliet goes undercover as a skater to solve a number of robberies that are linked to a roller derby team."
  17. ↑ Dziewczyna z marzeniami (2009). [dostęp 2013-07-10].
  18. ↑ CSI: Miami: Season 9, Episode 12 Wheels Up (ang.). [dostęp 2013-07-10]. Cytat: "The team tries to figure out who killed a roller derby star in the locker room during a match."
  19. ↑ Bones Season 8 Episode 14 The Doll in the Derby (ang.). [dostęp 2013-07-10]. Cytat: "The dismembered body of a roller derby skater means Angela goes undercover at the rink to find more clues to the woman's murder."

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Mnrg0301 195840.jpg
Autor: Brian James Macke, Licencja: CC BY-SA 2.5
Minnesota RollerGirls bout at the Roy Wilkins Auditorium in the Twin Cities, MN on January 27, 2007. Roy Wilkins Auditorium, St. Paul, MN.
NT-QG 1716.JPG
Autor: GuillaumeG, Licencja: CC BY-SA 3.0
Match de roller derby entre les Nothing Toulouse et les Quad guards.
Valentines Scrimmage-20130214-0897.jpg
Autor: David Bedard, Licencja: CC BY 2.0
Valentines Scrimmage-20130214-0897
WasatchVsJunctionCity.jpg
Autor: Chris Bojanower, Licencja: CC BY 2.0
A roller derby jam in Utah.
Sallys Practice-20120913-333.jpg
Autor: David Bedard, Licencja: CC BY 2.0
Sallys Practice-20120913-333