Rolnictwo w Botswanie

Rolnictwo w Botswanie – dział gospodarki Botswany, mający niewielki udział w PKB, ale znaczny w zatrudnieniu. Ze względu na złą politykę rolną rolnictwo znajduje się w stanie stagnacji. Produkcja rolna jest dotowana i limitowana przez rząd za pomocą systemu ISPAAD (Integrated Support Programme for Arable Agriculture Development) wzorowanego na tym stosowanym w Unii Europejskiej. Produkcja zwierzęca jest bardziej intensywna niż roślinna.

Czynniki fizycznogeograficzne

Zdjęcie satelitarne Botswany
Umiejscowienie Kalahari (czerwony – pustynia, czerwony i pomarańczowy kotlina)

Agroklimat

Botswana leży na półkuli południowej, co powoduje, że pory roku są odwrócone w stosunku do półkuli północnej. Okres wegetacyjny trwa cały rok, zimą lokalnie są notowane jednak nawet przymrozki[1]. Najchłodniejszym miesiącem jest lipiec, natomiast najcieplejszym jest styczeń. Roczna amplituda temperatur jest spora jak na Afrykę. Zimą temperatura średnia wynosi około 12 °C, natomiast latem około 24 °C[2]. Temperatura minimalna spada poniżej 5 °C, natomiast maksymalna jest nie wyższa niż 35 °C[3]. Wysoka temperatura w połączeniu z dużym nasłonecznieniem stwarza korzystne warunki do rozwoju biomasy.

Z drugiej strony znaczna wysokość oraz klimat kontynentalny powodują, że opady są niskie – od 250 do 650 mm rocznie. Największa suma opadów jest notowana na północy, w okolicy delty Okawango, natomiast najniższa na Kalahari[4]. Ogromnym problemem są susze powodujące przeciętnie co 3 lata katastrofalny spadek produkcji rolniczej[5].

Gleby

W Botswanie dominują gleby brunatno-czerwone, czerwono-bure i sawannowe[6]. Na terenie pustyni Kalahari występują typowe gleby pustynne[7].

Hydrologia

Przez Botswanę przebiega kontynentalny dział wód. W południowej i centralnej części kraju znajduje się pustynia Kalahari zajmująca znaczną część kraju. Obszar ten jest pozbawiony cieków stałych, a centralna część pustyni również okresowych. Na północy znajduje się wewnętrzna delta Okawango, największa tego typu delta rzeczna na świecie. Na wschodniej części granicy z Republiką Południowej Afryki płynie rzeka Limpopo. Największą rzeką płynącą w całości na terenie kraju jest Botletle[8].

Czynniki pozaprzyrodnicze

Główne ośrodki górnicze i sieć kolejowa
PKB Botswany w 2006 (rolnictwo 2,2% – kolor jasnozielony)

Poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego

Botswana jest średnio rozwiniętym krajem, będącym poniżej średniej światowej, jednakże przewyższa średnią afrykańską. Według współczynnika HDI zajmuje 118. miejsce na 187 sklasyfikowanych państw[9].

W 1966, kiedy Botswana uzyskała niepodległość, była jednym z najbiedniejszych krajów świata o szczątkowej infrastrukturze, praktycznie bez przemysłu i z nierozpoznanymi zasobami surowców mineralnych[10]. Wówczas aż 40% PKB pochodziło z rolnictwa, a reszta w dużej mierze z pieniędzy przysyłanych z zagranicy, głównie RPA[11]. W 1967 po odkryciu znacznych zasobów mineralnych (głównie miedź i diamenty) Botswana zaczęła się przeistaczać w państwo średnio rozwinięte[10]. Botswana w przeciwieństwie do większości krajów, które szybko się rozwijały, zdołała utrzymać wzrost gospodarczy przez trzy dekady[12]. Na przełomie wieków udział rolnictwa w PKB wynosił tylko 2,7%[11]. Tak niski udział w PKB jest jednak spowodowany w dużej mierze problemami rolnictwa, a nie rzeczywistym rozwojem przemysłu i usług[13]. Rolnictwo daje zatrudnienie ponad 20% mieszkańcom Botswany[14].

Urbanizacja i uprzemysłowienie

Botswana jest krajem słabo zurbanizowanym, większość miast znajduje się we wschodniej części kraju, część zachodnia ze względu na pustynność jest praktycznie bezludna[15]. W kraju są tylko dwa miasta ponadstutysięczne.

Agropolityka

W Botswanie stosuje się system dopłat bezpośrednich oraz limitów podobny do tego w Unii Europejskiej. System Integrated Support Programme for Arable Agriculture Development (ISPAAD) bardziej promuje rolnictwo wielkoobszarowe i przemysłowe[16]. Założeniem tego systemu było zwiększenie dochodów oraz stabilności ograniczającej ryzyko w rolnictwie[17].

Przed uzyskaniem niepodległości Botswana była eksporterem żywności. Po uzyskaniu niepodległości nieudane reformy oraz słabość ministerstwa rolnictwa spowodowały, że kraj stał się importerem żywności, szczególnie z Republiki Południowej Afryki. Rząd między innymi organizuje skup ziarna, a następnie odsprzedaje je młynom po zawyżonej cenie. Proceder ten powoduje niedofinansowanie rolnictwa i obniżenie plonów. Czasem dochodzi do sytuacji, w której rolnicy sprzedają zboże, które jest wysyłane do RPA, po czym wraca do Botswany kupowane przez miejscowych młynarzy[18]. Dodatkowo niskie limity wynoszące około 80% możliwości produkcyjnych powodują zwiększenie ekstensywności oraz zmniejszanie plonów, szczególnie zbóż[16].

Produkcja

Produkcja roślinna

Powierzchnia gruntów ornych w 2008 wynosiła 278909 ha. Areały upraw wyniosły 226521 ha, natomiast zbiorów 125803 ha[19].

Rośliny korzeniowe

W 2010 największy udział w zbiorach wśród roślin miały rośliny korzeniowe, których zebrano 99,4 tys. ton (11. miejsce na świecie)[20], głównie maniok jadalny.

Zboża

Najbardziej rozpowszechnionym zbożem w Botswanie jest sorgo, którego zbiory w 2010 wyniosły 41 tys. ton[20] około 70% zbiorów zbóż[18] i stanowią około 90% areałów[21]. Klimat Botswany jest zbyt suchy na wiele zbóż, stąd tak wielka popularność sorga oraz prosa. Sorgo jest uprawiane w zasadzie na terenie całego kraju oprócz pustyń oraz obszarów żyźniejszych, na których uprawiana jest kukurydza oraz inne wymagające rośliny[18]. Popularne jest bezglutenowe piwo sorgowe (14. miejsce w świecie[20]), mogące być spożywane także przez chorych na celiakię.

Drugim zbożem jest kukurydza zwyczajna, której zebrano 14,1 tys. ton[20]. Mimo tego kukurydza pełni ważną rolę w wyżywieniu ludności. Kukurydza jest spożywana zarówno przez ludzi jak i są nią skarmiane zwierzęta, głównie kury[22]. Kukurydza jest bardzo chętnie uprawiana przez dużych rolników przemysłowych[23].

Trzecie miejsce w zbiorach ma proso, którego zbiory wyniosły 1,8 tys. ton[20]. Proso ma podobne wymagania jak sorgo i przed uzyskaniem niepodległości to właśnie proso było głównym zbożem na tym terenie. Roślina ta jest uprawiana głównie na północy kraju[18].

Warzywa i owoce

Warzywa mają duży udział w zbiorach. W Botswanie w 2010 zebrano 27,4 tys. ton warzyw, co powoduje, że ich udział jest większy niż kukurydzy. Udział owoców jest mniejszy – zebrano ich 5,4 tys. ton[20]. Rodzime dla Botswany drzewa owocowe mają jednak istotne znaczenie jako źródło pożywienia w okresach suszy. Należą do nich takie gatunki jak: marula (Sclerocarya birrea), Schinziophyton rautanenii, Vangueria infausta, Strychnos cocculoides, Strychnos spinosa i Azanza garckeana[5].

Produkcja zwierzęca

W przeciwieństwie do większości państw afrykańskich większe znaczenie ma produkcja zwierzęca. Największy udział w produkcji w 2010 ma mleko krowie, którego zebrano 114,17 tys. ton. Natomiast, jeśli chodzi o wartość produkcji, pierwsze miejsce zajmuje wołowina i dziczyzna (odpowiednio 36,6 i 23,2 tys. ton)[20]. Botswana zajmuje też 5. miejsce w produkcji suszonego mięsa[20] (tradycja biltonga).

Pogłowie bydła w 2008 wynosiło 2219503 sztuk, z czego 1944375 sztuk posiadali rolnicy tradycyjni natomiast resztę przemysłowi. Pogłowie kóz wynosiło 1878833 sztuk z czego 1840646 posiadali rolnicy tradycyjni. Pogłowie owiec odpowiednio 303238 i 281782 sztuk[14]. Pogłowia w latach 1998-2008 wykazują fluktuacje i brak znaczących trendów[24].

Ważną częścią produkcji zwierzęcej jest drobiarstwo, głównie hodowla kur. Drób jest głównie hodowany na dużych fermach przemysłowych, zarówno dla jaj, jak i dla mięsa. Drobiarstwo w latach 80. XX wieku zatrudniało 4500 osób, głównie kobiet, w tym względzie przewyższało nawet górnictwo, mające największy udział w PKB. Branża ta później przeżyła lekkie załamanie, jednakże pod koniec pierwszej dekady XXI wieku udział w zatrudnieniu był taki sam jak w latach 80. XX wieku[25].

Technika rolna

W Botswanie występują dwa sposoby gospodarowania: tradycyjny i przemysłowy. Gospodarstwa działające w sposób tradycyjny posiadają 92% gruntów[13]. Gospodarstwa przemysłowe jednak zajmują się głównie produkcją zwierzęcą[26].

Problemy rolnictwa

Głównym problemem rolnictwa w Botswanie są niekorzystne warunki przyrodnicze, szczególnie na pustyni Kalahari. Tylko 5% powierzchni kraju nadaje się dla rolnictwa[13]. Tereny rolnicze znajdują się w zasadzie tylko w dolinie Limpopo[27].

Poważnym problemem rolnictwa jest polityka rolna rządu polegająca na nieudolnym kopiowaniu systemu rolnego Unii Europejskiej. Zbyt niskie limity powodują degenerację rolnictwa, szczególnie upraw zbóż[16].

Przypisy

  1. Harrison 2003 ↓, s. 59.
  2. Martyn 1995 ↓, s. 188.
  3. Martyn 1995 ↓, s. 189.
  4. Martyn 1995 ↓, s. 194.
  5. a b What We Do (ang.). Veld Products Research & Development. [dostęp 2012-06-11].
  6. Uziak i Klimowicz 2002 ↓, s. 200.
  7. Harrison 2003 ↓, s. 77.
  8. Atlas 2005 ↓, s. 102.
  9. Human Development Report Office (HDRO) – United Nations Development Programme (UNDP): Indices & Data - Human Development Reports (HDR) - United Nations Development Programme (UNDP): (ang.). hdr.undp.org. [dostęp 2012-04-10].
  10. a b Harrison 2003 ↓, s. 61.
  11. a b Harrison 2003 ↓, s. 66.
  12. Leith 2003 ↓, s. 3.
  13. a b c Harrison 2003 ↓, s. 67.
  14. a b Rocznik 2008 ↓, s. 4.
  15. Encyklopedia 2006 ↓, s. 61.
  16. a b c Moji 2008 ↓.
  17. Majelantle 2011 ↓.
  18. a b c d Ellwood 2008 ↓.
  19. Rocznik 2008 ↓, s. 11.
  20. a b c d e f g h FAOSTAT (ang.). W: FAO [on-line]. [dostęp 2012-04-10].
  21. Majelantle 2011 ↓, s. 9.
  22. Pharudi 2010 ↓, s. 148.
  23. Majelantle 2011 ↓, s. 10.
  24. Rocznik 2008 ↓, s. 5-10.
  25. J C Moreki: Opportunities and challenges for the Botswana poultry industry in the 21st century: a review (ang.). [dostęp 2012-04-23].
  26. Nsoso i Madimabe 1999 ↓.
  27. Harrison 2003 ↓, s. 70.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Africa (orthographic projection).svg
Autor: Martin23230, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orthographic map of Africa
Botswana mine.png
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Popo le Chien (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Mining resources in Botswana. Au: Gold; C: Coal; Cu: Copper; Co:Cobalt; Dm: Diamonds; Gm:Gemstones; Mn:Manganese; Ni:Nickel
Botswana ventilation.png
Botswana GDP spread, by sector (2005).
Data source: Bank of Botswana
Kalahari Desert and Kalahari Basin map.svg
Autor: Jc86035, Licencja: CC BY-SA 4.0
The Kalahari Desert (shown in red) and the surrounding Kalahari Basin (in orange).