Rozstaw rosyjski
| Rozstaw szyn | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Splot – Tor – Tor tramwajowy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Portal:Transport szynowy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rozstaw rosyjski – rozstaw szyn, dla których odległość między wewnętrznymi powierzchniami główek szyn wynosi 1520 mm. Najbardziej rozpowszechniony w krajach byłego Związku Radzieckiego, Mongolii oraz w Finlandii (wersja 1524-milimetrowa). Rozstaw ten jest także stosowany na sieciach tramwajowych (głównie w Rosji).
Historia
Początkowo dla tej kategorii rozstawu szyn obowiązywała szerokość 1524 mm. Po raz pierwszy została ona zastosowana na Kolei Nikołajewskiej (Николаевская железная дорога) z Petersburga do Kołpina, otwartej w 1847 roku[1]. Była to pierwsza linia, na której odbywały się regularne przewozy w Cesarstwie Rosyjskim. W późniejszych latach rozstaw został zmodyfikowany i jako normę przyjęto 1520 mm[1].
Kolej szeroka w Królestwie Polskim
Pierwsza linia kolejowa na terytorium Królestwa Polskiego, pomimo przyjętego standardu 1524 mm, została zbudowana w rozstawie normalnym[1]. Była to Kolej Warszawsko-Wiedeńska otwarta w 1848. Koleje 1524-milimetrowe zaczęły dopiero powstawać w następnych latach, m.in. Kolej Warszawsko-Petersburska (1862), Kolej Warszawsko-Terespolska (1867), Kolej Nadwiślańska (1877), Kolej Warszawsko-Kaliska (1902). Mimo to, w międzyczasie uruchamiano odcinki normalnotorowe, jak było w przypadku Kolei Warszawsko-Bydgoskiej (1862). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rozpoczęto proces ujednolicania sieci kolejowej, tak że ostatecznie do 1929 wszystkim szerokotorowym liniom kolejowym w kraju zmieniono rozstaw szyn na standardowy (1435 mm)[2].
Tramwaje w Warszawie
Na terytorium Królestwa Polskiego powstały dwie sieci tramwajowe, w Warszawie i w Łodzi (rok otwarcia: 1898). W 1918 po carskiej Rosji Rzeczpospolita odziedziczyła jeszcze sieć w Wilnie (rok otwarcia: 1893), jednak jedynie warszawska miała rozstaw szyn 1524 mm[3]. Pierwszy tramwaj w stolicy ruszył w 1866 na trasie łączącej Dworzec Petersburski z Dworcem Wiedeńskim wraz z odnogami do Dworca Terespolskiego i Placu Grzybowskiego[3]. Dodatkowo prowadzono również przewóz towarów specjalnie przystosowanymi do tego celu wagonami.
Podczas II wojny światowej warszawska sieć tramwajowa, jak i tabor uległy niemal całkowitemu zniszczeniu. Z tego co ocalało, 20 czerwca 1945 uruchomiono pierwszą linię o rozstawie 1524 mm na trasie Kawęczyńska – Wiatraczna. Sprowadzany z Berlina tabor mający wydatnie pomóc w przywróceniu kursowania tramwajów w całej stolicy miał jednak koła o rozstawie normalnym[4]. W związku z tym zdecydowano się zmienić rozstaw szyn, a proces, który rozpoczęto jeszcze w 1945 roku ostatecznie zakończono w 1948 r.[4]
Teraźniejszość
Do dzisiaj ten rozstaw szyn jest używany na całej sieci kolejowej w Rosji, Mongolii oraz Finlandii. Oprócz tego stosują je wszystkie systemy metra w tych krajach oraz większość systemów tramwajowych.
Obecnie koleje o rozstawie szyn 1520 mm w Polsce można znaleźć głównie w pasie przygranicznym z krajami byłego Związku Radzieckiego. Jedynym wyjątkiem jest otwarta w 1979 roku Linia Hutniczo-Szerokotorowa ciągnąca się aż do Sławkowa w województwie śląskim. Ma ona za zadanie obsługiwać import oraz eksport towarów z Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego na wschód.
Wykaz linii szerokotorowych w Polsce
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c Witalij A. Rakow: Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955 (ros.). Moskwa: 1995. ISBN 5-277-00821-7.
- ↑ Polska – koleje. Encyklopedia Gutenberga. [dostęp 2015-01-22].
- ↑ a b Paweł Terczyński: Atlas tramwajów. PKMK Poznań, 2004.
- ↑ a b Jan Kubalski. Dwa resorty, których odbudowa dała najlepsze wyniki. Komunikacja. „Stolica”. Nr 2 (11) (19–26 stycznia 1947), s. 4. Naczelna Rada Odbudowy Warszawy.
- ↑ Linia kolejowa pod zarządem PKP LHS.
Media użyte na tej stronie
(c) Sigman z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Dwie lokomotywy ST40s (na czele ST40s-09) ciągną skład na LHS.
Original Description: On the handcar outside Petrozavodsk on the Murmansk railway.
Handcar riding along the Murmansk railroad, on the shore of Lake Onega.
Autor: Praca własna, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Shows the gauge which is currently most used in each country (main colour), with other significant gauges used depicted as small squares on top of the main colour. Grey indicates no railways.
Autor: Wuhazet-Henryk Żychowski, Licencja: CC BY 3.0
Stacja kolejowa Przemyśl Gł. - ukraiński wagon na szerokim torze - 1520 mm
Comparison of various railway track gauges.
Ulica Marszałkowska w Warszawie w 1867 roku. Widocze skrzyżowanie z ulicą Świętokrzyską, i dalsze budynki w kierunku Alei Jerozolimskich.
Nemunas crossing in Kaunas.