Ruch Oporu Armii Krajowej

Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK) – nazwa wielu lokalnych organizacji podziemia niepodległościowego powstałych w Polsce w latach 1945–1948, powoływanych przez byłych żołnierzy Armii Krajowej na terenie całego kraju i nawiązujących do programu, form organizacyjnych i tradycji Armii Krajowej jako wojska Polskiego Państwa Podziemnego^[1].

Historia

Z czasem powoływano rejony, obwody i sztaby wojewódzkie ROAK. Oddziały ROAK były tworzone w celach samoobrony, jednak również do walki z Armią Czerwoną i z oddziałami KBW oraz MO. Walczyły też z funkcjonariuszami Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.

Najsilniejsze ośrodki ROAK istniały na terenie Polski centralnej i wschodniej (w powojennych granicach). Na terenie Mazowsza do ważniejszych struktur ROAK należały:

• Obwód „Mewa” – obwód ROAK powołany w połowie 1945 roku w byłym Obwodzie Radzymin AK przez por. Józefa Marcinkowskiego „Łysego”^[2]
• Obwód „Rybitwa” – obwód ROAK obejmujący tereny powiatów: sochaczewskiego, gostynińskiego i łowickiego. W skład Obwodu wchodził powstały na przełomie 1945/1946 na terenie powiatu gostynińskiego Oddział ROAK Władysława Dubielaka, powołany z inicjatywy Henryka Jóźwiaka „Groźnego” i dowodzony przez Władysława Dubielaka „Myśliwego”^[3]
• na terenie powiatów gostynińskiego i sochaczewskiego działał również Oddział ROAK Józefa Mickiewicza dowodzony przez Józefa Mickiewicza „Iskrę”. Oddział ten nie wchodził w skład Obwodu „Rybitwa”^[4]
• batalion terenowy „Znicz” dowodzony przez kpt. Pawła Nowakowskiego „Łysego” (w czasie okupacji komendanta Obwodu Mława Działdowo AK)^[5]
• Obwód „Las” (Przasnysz) – dowodzony przez Zacheusza Nowowiejskiego „Jeża”
• Obwód „ZOO” (Maków Mazowiecki) – dowodzony przez Stefana Kołodziejskiego „Pumę” (w październiku 1945 roku oficer ten ujawnił się, destabilizując prace swojego obwodu, którego aktywa organizacyjne rozpadły się lub przeszły do „XVI” Okręgu NZW)
• Obwód „Maciejka” (Pułtusk) – dowodzony przez Wiktora Karłowicza „Kruka”, „Łatę” (do września 1945 roku), Konstantego Kociszewskiego „Plona”, „Górkę” (do lutego 1946 roku) i Mieczysława Żebrowskiego „Kordiana” (do lipca 1946 roku)^[5]
• inne struktury:
  • Młodzież Armii Krajowej^[6]

Do innych struktur, poza Mazowszem, należały m.in.:

• lubelskie oddziały partyzanckie dowodzone przez cichociemnego Hieronima Dekutowskiego „Zaporę” i Zdzisława Brońskiego „Uskoka”
• oddział partyzancki Antoniego Hedy „Szarego” działający na terenie Kielecczyzny i Radomszczyzny
• struktura na terenie Inspektoratu Łódź AK i Pabianic organizowana przez cichociemnego Adama Trybusa
• grupa dywersyjna na terenie Tarnowa i okolic^[7]
• oddział partyzancki „Ścigacz” na terenie powiatu bocheńskiego^[8].

Zobacz też

• Żołnierze wyklęci

Przypisy

Bibliografia

• Dawid Golik i in.: Żołnierze wyklęci – Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Wolumen”, 2013. ISBN 978-83-7233-077-2. OCLC 843382949.
• Kazimierz Krajewski (red.): Ruch Oporu Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021. ISBN 978-83-8229-284-8. OCLC 1294168491.

Linki zewnętrzne

• Lista żołnierzy wyklętych, w tym ROAK, z powiatu płockiego. jagiellonka.plock.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-19)].

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Końskich Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach Rozbicie więzienia w Pułtusku
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej Bitwa na Porytowym Wzgórzu Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy