Russkij mir (organizacja)

Russkij mir

Русский мир

(c) Andrew Butko, CC BY-SA 3.0 Aleksandr Mirzajan prezentujący fundację w 2015 (wschodnia Ukraina)
Państwo	Rosja
Data założenia	21 czerwca 2007
brak współrzędnych
Strona internetowa

Russkij mir (ros. Русский мир, pol. Rosyjski świat) – rosyjska fundacja utworzona w 2007 roku, działająca pod patronatem i ścisłą kontrolą władz Federacji Rosyjskiej, której formalnym celem jest promocja języka i kultury rosyjskiej, w szczególności w państwach powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego. Jej działalność ściśle wpisuje się w działania z zakresu dyplomacji publicznej, które są realizowane przez Rosję na obszarze byłego ZSRR oraz w innych państwach świata.

Struktura organizacyjna

Fundację powołano do życia dekretem prezydenta Władimira Putina z 21 czerwca 2007 roku^[1]. Jej założycielami są dwa rosyjskie resorty: Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwo Edukacji i Nauki^[2]. Ośrodek Studiów Wschodnich określa ją mianem „państwowej organizacji pozarządowej”^[3].

Najwyższym organem fundacji jest Rada Powiernicza, pełniąca funkcję organu kontrolno-nadzorującego. Jej przewodniczącego i członków mianuje prezydent Federacji Rosyjskiej. Bieżącą działalnością fundacji kieruje Zarząd, którego przewodniczący i członkowie również są mianowani przez prezydenta^[2].

Dyrektorem wykonawczym fundacji jest dr Wiaczesław Nikonow, wnuk Wiaczesława Mołotowa. W jej organach zasiada wielu intelektualistów, prawosławnych duchownych oraz członków rosyjskiej elity władzy. Członkami zarządu fundacji są m.in. minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow oraz reżyser Nikita Michałkow^[2].

Działalność fundacji jest finansowana z budżetu państwa rosyjskiego, a także z dobrowolnych wpłat i darowizn^[2]. Fundacja nie publikuje rocznych sprawozdań finansowych, stąd precyzyjne określenie wielkości jej budżetu pozostaje utrudnione^[4]. W 2016 roku szacowano, że wynosi on około 500 mln rubli (15 mln USD)^[5]. W tymże roku fundacja miała zatrudniać 80 pracowników^[6].

Cele działalności

Oficjalnie celem fundacji jest promocja języka i kultury rosyjskiej. Tym samym ma ona pełnić rolę zbliżoną do organizacji takich jak British Council czy Goethe-Institut. Jej sztandarowym projektem jest budowa i utrzymywanie sieci Centrów Rosyjskich, które działają w różnych państwach świata^[7]. Głównymi regionami oddziaływania są terytoria byłych republik radzieckich. Według danych za 2016 rok fundacja koncentrowała swoją działalność na Ukrainie, gdzie rocznie realizowano projekty o wartości około 1 mln USD. Na drugim miejscu na liście państw priorytetowych uplasował się natomiast Kazachstan^[8].

Fundacja jest jedną z instytucji, które działają na rzecz promowania koncepcji „rosyjskiego świata” (ros. Russkij mir), który opierać ma się na trzech fundamentach: religii prawosławnej – skupionej wokół urzędu patriarchy moskiewskiego i całej Rusi, wspólnocie języka i kultury, a także wspólnej pamięci historycznej – obejmującej czasy od średniowiecza, przez imperium Romanowów, do okresu Związku Radzieckiego. Terytorialnym jądrem „rosyjskiego świata” jest wedle tej ideologii tzw. Święta Ruś, czyli obszar współczesnej Rosji, Ukrainy i Białorusi, przez patriarchat moskiewski zawsze uważany za obszar własnej strefy wpływów^[9]. Wiaczesław Nikonow, który stoi na czele fundacji, promuje jednakże nieco szerszą koncepcję „ruskiego miru”, postrzegając go jako twór „wieloetniczny, wielojęzykowy, społecznie i etnicznie heterogeniczny oraz podzielony geograficznie, ale zjednoczony poprzez świadomość potrzeby zaangażowania dla Rosji”^[10].

Fundacja ściśle współpracuje z patriarchatem moskiewskim^[9]. Jest także zaangażowana w rosyjskie działania z zakresu polityki historycznej, kładące w szczególności nacisk na podkreślanie decydującego wkładu ZSRR w zwycięstwo nad nazistowskimi Niemcami (patrz: Wielka wojna ojczyźniana)^[11].

Do 2014 roku fundacja Russkij mir założyła 90 ośrodków w 41 krajach na całym świecie^[9]. W 2016 roku ich liczbę szacowano już na około 100^[6]. Ośrodki te są tworzone we współpracy z lokalnymi instytucjami edukacyjnymi^[12].

Wspólnie z agencją Rossotrudniczestwo fundacja Russkij mir organizuje w cyklu rocznym tzw. Zjazd Rosyjskiego Świata, międzynarodowe kongresy nauczycieli i wykładowców języka rosyjskiego, a także inne wydarzenia^[11].

Fundacja Russkij mir jako narzędzie polityki zagranicznej Rosji

W praktyce działalność fundacji wpisuje się w cele polityki zagranicznej Rosji, która poprzez działania z zakresu soft power, w tym w sferze nauki i edukacji, usiłuje wzmocnić swoją pozycję na arenie międzynarodowej, w tym zwłaszcza swoje wpływy w państwach powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego^[13][14]. Jest jednym z podmiotów, którym Kreml powierzył zadanie przeciwdziałania westernizacji krajów postsowieckich oraz utrzymania ich w politycznej i kulturowej orbicie Rosji^[15].

Russkij mir jest oskarżana, że pod pretekstem pielęgnowania i ochrony rosyjskiego języka oraz kultury działa na rzecz zaostrzenia podziałów etnicznych w państwach byłego ZSRR, w tym poprzez polityzację kwestii możliwości posługiwania się w nich językiem rosyjskim^[16][17][18].

Fundacja zajmuje się także wspieraniem i koordynacją działalności prorosyjskich organizacji pozarządowych^[18]. Choć jest formalnie organizacją kulturalną, beneficjentami udzielanego przez nią wsparcia finansowego są także prorosyjscy politycy i aktywiści^[19]. Na Ukrainie granty z fundacji otrzymywały przede wszystkim te projekty, które pozytywnie zarekomendował polityk prorosyjskiej Partii Regionów Wadym Kołesniczenko^[16]. Na Łotwie wśród osób, którym Russkij mir udzielił finansowego wsparcia, był Aleksandr Gaponenko – inicjator rozpisania referendum w sprawie uznania języka rosyjskiego drugim językiem państwowym, kilkukrotnie zatrzymywany przez łotewskie służby specjalne pod zarzutem wzniecania nienawiści narodowościowej oraz podważania suwerenności i integralności terytorialnej kraju^[19].

W 2014 roku, po aneksji Krymu, Russkij mir wspólnie z agencją Rossotrudniczestwo organizowała apele poparcia dla władz Rosji^[11].

Przypisy

Bibliografia

• Jolanta Darczewska, Piotr Żochowski: Środki aktywne. Rosyjski towar eksportowy. Warszawa: Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, 2017, seria: Punkt widzenia. ISBN 978-83-65827-03-6.
• Marek Delong. „Ruski mir” jako narzędzie rosyjskiej ekspansji geopolitycznej na terytorium Ukrainy. „Przegląd Geopolityczny”. 33, 2020. ISSN 2080-8836. 
• Wojciech Górecki: Coraz dalej od Moskwy. Rosja wobec Azji Centralnej. Warszawa: Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia, 2014, seria: Prace OSW. ISBN 978-83-62936-41-0.
• Andis Kudors, Robert Orttung. Russian Public Relations Activities and Soft Power. „Russian Analytical Digest”. 81, 2010-06-16. (ang.). 
• Magdalena Lachowicz. Russkij Mir – po(d)stępy kultury czy kultura w natarciu? Rosyjska strategia soft power jako element rosyjskiej kultury politycznej. „Civitas Hominibus”. 12, 2017. ISSN 1896-1819. 
• Orysia Lutsevych: Agents of the Russian World: Proxy Groups in the Contested Neighbourhood. chathamhouse.org, 2016-04-14. [dostęp 2022-04-24]. (ang.).
• Robert Łoś. Russia's Soft Power. „Historia i Polityka”. 38 (45), 2021. ISSN 2391-7652. [dostęp 2022-04-24]. (ang.). 
• Stacie L. Pettyjohn, Becca Wasser: Competing in the Gray Zone. Russian Tactics and Western Responses. RAND Corporation, 2019. ISBN 978-1-9774-0402-2. (ang.).