Rynek w Bytomiu

Rynek

Śródmieście
(c) Kazimierz Mendlik, CC BY-SA 3.0 Rynek w Bytomiu, część wschodnia (2011)
Państwo	Polska
Miejscowość	Bytom
Położenie na mapie Bytomia Rynek
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Rynek
Położenie na mapie województwa śląskiego Rynek
50°20′49,1″N 18°55′23,8″E/50,346967 18,923264

Rynek w Bytomiu – rynek z czasów średniowiecza znajdujący się w śródmieściu Bytomia.

Historia

Rynek powstał w średniowieczu, ale dzisiaj nie przypomina formą swojego pierwowzoru. Pierwotnie rynek miał kształt kwadratu, obecnie wyraźnie przypomina prostokąt. Jest jednym z nielicznych obiektów w mieście, które przetrwały m.in. najazdy Mongołów, czy liczne miejskie pożary i nie zostały zniszczone, a jedynie przebudowane. W 1873 na rynek trafił tzw. bytomski lew – rzeźba upamiętniająca ofiary w wojnie francusko-pruskiej z powiatu bytomskiego. Według legendy, gdy miastu będzie zagrażać niebezpieczeństwo lew przebudzi się. Podczas szybkiego rozwoju miasta w II połowie XIX wieku przez rynek przebiegała linia tramwajowa. Zmiany w wyglądzie rynku nastąpiły po II wojnie światowej, kiedy to wchodząca do niemieckiego wówczas miasta Armia Czerwona wysadziła w powietrze kwartał kamienic wraz z bytomskim ratuszem. W ten sposób rynek powiększył się dwukrotnie i w tej formie stoi po dzisiejszy dzień. Na początku XXI wieku miasto zrewitalizowało rynek wymieniając jego powierzchnię, oraz montując fontannę we wschodniej jego części. W 2008 r. na rynku ponownie stanęła rzeźba śpiącego lwa^[1], która została skradziona w 1945 r. przez Armię Radziecką. W 2009 roku bytomski rynek został jednym z siedmiu cudów architektury województwa śląskiego^[2].

Architektura

W średniowieczu przy rynku stało zaledwie kilka domów. Pozostałością jednym z nich są zabytkowe piwnice Domu Gorywodów. Na przestrzeni wieków zaczęto stawiać coraz to nowsze i większe budowle. W czasach nowożytnych przy rynku mieszkali już tylko zamożni mieszczanie. Z powodu kilku pożarów w mieście, nieraz odbudowywano zabudowania centrum Bytomia. Szybki rozwój Górnego Śląska w XIX wieku spowodował, że zaczęto wyburzać starsze typy kamienic, zastępując je nowymi, wzorowanymi na secesji, modernizmie, neorenesansie, czy ekspresjonizmie. Po II wojnie światowej wiele budowli zostało zniszczonych w wyniku ostrzelania miasta przez wojska Armii Czerwonej. W ich miejsce powstały nowe, już nie tak skomplikowane architektonicznie budowle. Kamienice, które nie zostały doszczętnie zniszczone, zostały odbudowane.

Zabudowa historyczna

• dwukondygnacyjna kamienica z XVIII–XIX wieku, rozebrana w 1945 roku pod numerem 2^[3]
• w latach 1879–1945 w pierzei zachodniej znajdował się ratusz autorstwa Paula Jackischa pod numerem 1^[4]
• zachodnia pierzeja (niezachowana)

Płyta Rynku

Fontanna na rynku (2012)

• Lew śpiący, pozostałość pomnika poległych w wojnie prusko-francuskiej^[5] (zabytek nr rej. B/255/13 z 2013)
• fontanna z 1999 roku^[5]
• pozostałości średniowiecznej studni^[6]
• pod płytą: zasypane pozostałości średniowiecznych piwnic w zachodniej części Rynku^[6]

Pierzeja północna

Narożne kamienice przy ul. Podgórnej (2006)

• kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 2. połowy XIII wieku, wielokrotnie przebudowywany (ul. ks. Karola Koziołka 3, zabytek, nr rej. A/261/09 z 21 grudnia 1970) wraz z ogrodzeniem i bramami (zabytek nr. rej. A/503/2018 z 26 czerwca 2018)^[7]
• pawilon, pod nim piwnice Domu Gorywodów z XIV wieku (ul. Strażacka 8, zabytek, nr rej. 1149/70 z 7 grudnia 1970)^[7]
• blok mieszkalny (nr 5)^[5]
• secesyjna kamienica z początku XX wieku, siedziba Biura Promocji Bytomia (nr 7)^[5]
• kamienica narożna (ul. Podgórna 18)
• kamienica narożna (ul. Podgórna 7/9)
• kamienica (nr 11)
• kamienica z 1896 roku, projektu Alberta Bohma^[5] (nr 12, zabytek, nr rej. A/1429/91 z 10 lipca 1991; obecnie nr rej. A/1016/22^[8])^[9]

Pierzeja zachodnia

• kamienica (ul. Rycerska 2)
• kamienica (nr 14)
• secesyjna kamienica z początku XX wieku (Krakowska 1)^[5]

Pierzeja południowa

• modernistyczny wieżowiec Kina Gloria z 1931 roku^[5] (ul. Karola Szymanowskiego 2)
• kamienica (nr 19)
• kamienica z oficynami z 1903 roku (nr 20, zabytek, nr rej. A/125/04 z 24 października 2004)^[9]
• kamienica z oficyną z 1909 roku (nr 21, zabytek, nr. rej. A/126/04 z 24 października 2004)^[9]
• kamienica projektu Alvina Wedemanna (nr 22)^[5]
• kamienica projektu Alvina Wedemanna (nr 23)^[5]
• kamienica (nr 24)
• blok mieszkalny z 1950 roku (nr 25)^[10]
• narożna kamienica czterokondygnacyjna z 1910 roku, projektu braci Richarda i Paula Ehrlichów^[11][5] (nr 26 / ul. Krawiecka 1, zabytek, nr rej. A/127/04 z 24 października 2004)^[12], siedziba Centrum Sztuki Współczesnej Kronika
• (ul. Gliwicka 13)

(ul. Gliwicka 15)

Pierzeja wschodnia

• kamienica (ul. Gliwicka 8)
• kamienica (ul. Piastów Bytomskich 13)
• kamienica (ul. Józefa Jainty 9)

Galeria

• 

  Fragment pierzei wschodniej i południowej (2020)

• 

  Fragment pierzei wschodniej i południowej, fontanna i figura śpiącego lwa (2021)

• 

  (c) Kazimierz Mendlik, CC BY-SA 3.0

  Fragment pierzei zachodniej i północnej (2011)

• 

  Kamienice przy ul. Podgórnej (2006)

• 

  Kamienica pod numerem 26 (2021)

• 

  Lew Śpiący (2009)

• 

  Fontanna (2012)

• 

  Średniowieczna studnia (2018)

• 

  Ratusz

Przypisy