Rząd Jędrzeja Moraczewskiego

Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej
(Rząd Jędrzeja Moraczewskiego)
 Polska
Ilustracja
Premier

Jędrzej Moraczewski

Partie

PPS, PPSD, PSL „Piast”, PSL „W”, PSL Lewica, Zjednoczenie Demokratyczne, ZL, SNN

Ideologia

lewica niepodległościowa

Kadencja

od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919

Poprzedni

Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego,
Rząd Ignacego Daszyńskiego

Następny

Rząd Ignacego Jana Paderewskiego

Rząd Jędrzeja Moraczewskiego (formalna nazwa – Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej) – gabinet pod kierownictwem socjalistycznego premiera Jędrzeja Moraczewskiego, utworzony 17 listopada 1918 przez Józefa Piłsudskiego. Pod względem organizacyjnym i prawnym kontynuował prace powołanego przez Radę Regencyjną prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego. Politycznie był częściowo kontynuacją rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego, który podporządkował się Józefowi Piłsudskiemu. Gabinet ten ogłosił m.in. powszechne prawo wyborcze (obejmujące również kobiety)[1], ustanowił ośmiogodzinny dzień pracy[2], zagwarantował legalność związków zawodowych[3] i prawo do strajku, wprowadził inspekcję pracy[4] oraz ubezpieczenia chorobowe. 20 listopada 1918 roku ogłosił swój program, zakładający przebudowę ustroju gospodarczego i społecznego wedle doktryny socjalistycznej, zapowiadając wywłaszczenie wielkiej własności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową, upaństwowienie kopalń i całego przemysłu. Jedynym posłem zagranicznym akredytowanym przez rząd Moraczewskiego był poseł niemiecki Harry Kessler[5]. Rząd ustąpił 16 stycznia 1919 po konsultacjach z Piłsudskim, który dążył do porozumienia z prawicą oraz uspokojenia sytuacji w niepodległej Polsce. Endecja uważała bowiem gabinet Moraczewskiego za zbyt radykalny, zaś jej zwolennicy odmawiali wykonywania jego poleceń (m.in. płacenia podatków). Według Stanisława Głąbińskiego, polityka Narodowej Demokracji, rząd Moraczewskiego stanowczo sprzeciwiał się rekrutacji i tworzeniu armii polskiej, pragnąc poprzestać na milicji ludowej[6], która w jego opinii była bojówką socjalistyczną, organizowaną z żywiołów niekarnych[7]. Także w krajach Ententy niechętnie widziano rząd składający się z byłych sojuszników Niemiec.

Skład rządu

FunkcjaZdjęcieImię i nazwiskoPrzynależność partyjnaokres urzędowania
Prezydent Ministrów
Jędrzej Moraczewski.jpg
Jędrzej MoraczewskiPolska Partia Socjalno-Demokratycznaod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Zastępca Prezydenta Ministrów
Mikułowski-Pomorski.jpg
Józef Mikułowski-Pomorskibezpartyjnyod 27 grudnia 1918[8]
do 16 stycznia 1919
Min. Aprowizacji
Antoni Mińkiewicz.jpg
Antoni Mińkiewiczbezpartyjnyod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Komunikacji
Jędrzej Moraczewski.jpg
Jędrzej MoraczewskiPolska Partia Socjalno-Demokratycznaod 6 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Stanisław Stączek.jpg
Stanisław StączekPolskie Stronnictwo Ludowe – Lewicaod 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Kultury i Sztuk Pięknych
Medard Downarowicz.jpg
Medard DownarowiczStronnictwo Niezawisłości Narodowejod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Poczt i Telegrafów
Arciszewski1922.jpg
Tomasz ArciszewskiPolska Partia Socjalistycznaod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Pracy i Opieki Społecznej
Bronisław Ziemięcki 2.jpg
Bronisław ZiemięckiPolska Partia Socjalistycznaod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Przemysłu i Handlu
Jerzy Iwanowski.jpg
Jerzy IwanowskiPolska Partia Socjalistycznaod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Robót Publicznych
Andrzej Kędzior.jpg
Andrzej KędziorPolskie Stronnictwo Ludowe „Piast”od 17 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Józef Pruchnik.jpg
Józef PruchnikPolskie Stronnictwo Ludowe – Lewicaod 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Rolnictwa i Dóbr Państwowych
Franciszek Wojda.jpg
Franciszek WojdaZjednoczenie Ludoweod 17 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Stolarski Błażej.jpg
Błażej StolarskiPolskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”od 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Skarbu Państwa
Władysław Byrka.png
p.o. Władysław Byrkabezpartyjnyod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Wewnętrznych
Stanisław Thugutt1.jpg
Stanisław ThuguttPolskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Wojskowych
Marshal Rydz-Smigly LOC hec 27123.jpg
p.o. Edward Śmigły-Rydz
(w zastępstwie Józefa Piłsudskiego)
bezpartyjnyod 17 listopada 1918
do 22 listopada 1918
Jan Wroczyński.jpg
Jan Wroczyńskibezpartyjnyod 22 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Spraw Zewnętrznych
Leon Wasilewski 1.jpg
Leon WasilewskiPolska Partia Socjalistycznaod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Sprawiedliwości
Leon Supiński.jpg
Leon SupińskiZjednoczenie Demokratyczneod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
Ksawery Prauss.jpg
Ksawery PraussPolska Partia Socjalistycznaod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Min. Zdrowia Publicznego
Witold Chodźko.jpg
p.o. Witold Chodźkobezpartyjnyod 13 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919
Minister bez teki
Nocznicki Tomasz.jpg
Tomasz NocznickiPolskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”od 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Minister bez teki
Witos 1920.jpg
Wincenty WitosPolskie Stronnictwo Ludowe „Piast”od 17 listopada 1918
do 29 grudnia 1918
Minister bez teki
Marian Malinowski.jpg
Marian MalinowskiPolska Partia Socjalistycznaod 17 listopada 1918
do 16 stycznia 1919
Minister bez teki
Franciszek Wójcik.jpg
Franciszek WójcikPolskie Stronnictwo Ludowe – Lewicaod 29 grudnia 1918
do 16 stycznia 1919

Przypisy

  1. Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (z dnia 28 listopada 1918; Dziennik Praw Państwa Polskiego Nr 18, poz. 46)
  2. 1918, nr 17, poz. 42
  3. 1919, nr 15, poz. 209
  4. 1919, nr 5, poz. 90
  5. Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 383-384.
  6. Dziennik Praw Państwa Polskiego nr 19 poz. 53
  7. Stanisław Głąbiński, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939, s. 385.
  8. Zdzisław Julian Winnicki, Rada Regencyjna Krołestwa Polskiego i jej organy (1917 - 1918), Wektory, 1991, s. 88 [dostęp 2021-02-23] (pol.).

Bibliografia

  • Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M.Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, t. I, s. 21.

Media użyte na tej stronie

Stolarski Błażej.jpg
Błażej Stolarski, polityk, przewodniczący PSL "Wyzwolenia", poseł na Sejm RP
Andrzej Kędzior.jpg
Andrzej Kędzior (1851-1938) Polish politician, member of Polish Sejm (1919-22) and Senate (1922-27), minister of Polish Government (1919-20)
Arciszewski1922.jpg
Tomasz Arciszewski (1877 - 1955) Polish socialist politician, a member of the Polish Socialist Party and the 31st Prime Minister of Poland, 3rd Prime Minister of the Polish government-in-exile in London from 1944 to 1947 during which the government lost the recognition of the Western powers
Rzad 1918.jpg
Rząd polski Jędrzeja Moraczewskiego po zmianach 29 grudnia 1918 r. i zaprzysiężeniu nowych ministrów. Od lewej siedzą: minister spraw wewnętrznych Stanisław Thugutt, Prezydent Ministrów Jędrzej Moraczewski, minister oświaty Ksawery Prauss (nieco cofnięty), minister spraw wojskowych i Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych Józef Piłsudski, minister sprawiedliwości Leon Supiński, minister spraw zewnętrznych Leon Wasilewski. Od lewej stoją: minister pracy i opieki społecznej Bronisław Ziemięcki, minister poczt i telegrafów Tomasz Arciszewski, minister bez teki Marian Malinowski, minister kultury i sztuk pięknych Medard Downarowicz, minister bez teki Franciszek Wójcik, minister aprowizacji Antoni Minkiewicz, NN (nad Minkiewiczem), minister rolnictwa Błażej Stolarski (w białej sukmanie), minister robót publicznych Józef Pruchnik (nad Stolarskim), minister handlu i przemysłu Jerzy Iwanowski, minister komunikacji Stanisław Stączek, minister bez teki Tomasz Nocznicki.
Stanisław Stączek.jpg
Stanisław Stączek - minister komunikacji II RP w latach 1918-1919
Witos 1920.jpg
Wincenty Witos, Polish Prime Minister 1920, 1923,1926, Polish politician of Stronnictwo Ludowe ( Polish Peasant Party)
Franciszek Wójcik.jpg
Franciszek Wójcik (1863-1941) – Polish politician, deputy of Polish Sejm 1919-22
Leon Supiński.jpg
Leon Supiński, (1874-1950) Polish lawyer, Minister of Justice of Poland (1918-1920), President of Supreme Court of Poland. Here as a President of SC.
Marshal Rydz-Smigly LOC hec 27123.jpg
Official governmental photo of Edward Śmigły-Rydz as a Marshall of Poland. First published in Gazeta Polska in 1937.
Jerzy Iwanowski.jpg
Jerzy Iwanowski (1878-1965) – Polish engineer and politician, Minister of Industry and Trade, member of Senate of Poland (1930-1935)
Bronisław Ziemięcki 2.jpg
Bronisław Ziemiecki, Polish Socialist Leader (PPS) before World War II, Mayor of Łódź, arrested and executed by en:Gestapo in Warsaw 1944
Nocznicki Tomasz.jpg
Tomasz Nocznicki - polski polityk ludowy, przywódca PSL "Wyzwolenie", a następnie PSL
Antoni Mińkiewicz.jpg
Antoni Mińkiewicz (1881-1920), minister of provisioning in Polish government 1918-1920
Witold Chodźko.jpg
Witold Chodźko (1875-1954) – Polish physician, psychiatrist. Minister of Health Care 1919
Franciszek Wojda.jpg
Franciszek Wojda (1880-1951) – Polish politician, minister of agriculture 1918
Mikułowski-Pomorski.jpg
Józef Mikułowski-Pomorski, Polish scientist, Minister in Polish Government in 1918
Ksawery Prauss.jpg
Ksawery Prauss (1874-1925) – Polish politician, socialist, Polish Socialist Party leader, minister of Polish Government 1919, member of Polish Senate.
Stanisław Thugutt1.jpg
Stanisław Thugutt (1873-1941) – Polish politician, Deputy Prime Minister of Poland 1924-25
Jan Wroczyński.jpg
Jan Wroczyński (1876-1945) – Polish general
Józef Pruchnik.jpg
Józef Pruchnik (1873–1951) - Polish engineer, minister of public works 1919
Leon Wasilewski 1.jpg
Leon Wasilewski (1870–1936) – Polish politician, coworker of Józef Piłsudski, Polish Minister of Foreign Affairs, designer of much of Second Polish Republic policy towards Eastern Europe, historian.
Medard Downarowicz.jpg
Medard Downarowicz (1878-1934)