Słońsk

Słońsk
	wieś
	; Kościół pw. MB Częstochowskiej
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	sulęciński
Gmina	Słońsk
Liczba ludności (2011)	3028
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-436
Tablice rejestracyjne	FSU
SIMC	0187062
	Położenie na mapie gminy Słońsk Słońsk
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Słońsk
	Położenie na mapie województwa lubuskiego Słońsk
	Położenie na mapie powiatu sulęcińskiego Słońsk
	52°33′46″N 14°48′22″E/52,562778 14,806111
	Strona internetowa

Artykuł	52°33′46″N 14°48′22″E
- błąd	38 m
WD	52°33'50"N, 14°48'10"E
- błąd	38 m
Odległość	271 m

dawny herb miasta Słońsk

Ratusz

Słońsk (niem. Sonnenburg) – wieś gminna o charakterze miejskim w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie sulęcińskim, siedziba gminy Słońsk. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską przed 1341 rokiem, zdegradowany w 1945 roku^[3]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.

Według danych z 2011 roku Słońsk liczył 3028 mieszkańców.

Słońsk leży 12 km od granicy przy drodze nr 22 łączącej Berlin i Kostrzyn nad Odrą z Poznaniem i Gorzowem Wielkopolskim. Różnymi formami ochrony przyrody objęto ponad 80% powierzchni gminy, w tym 4,5 tys. ha znajduje się na terenie Parku Narodowego Ujście Warty.

Historia

Zamek joannitów w Sonnenburgu (ob. Słońsku), sztych Meriana, XVII w

W okresie pozostawania miasta w granicach Niemiec nosiło ono nazwę Sonnenburg. Zmiana na Słońsk nastąpiła po II wojnie światowej, wraz z włączeniem tych ziem w obszar Polski.

Pierwsza wzmianka o Słońsku (opidium) pochodzi z 1295 roku^[4].

Pierwszym udokumentowanym właścicielem miejscowości była rodzina Wedlów (gałąź Uchtenhagen), która w 1341 roku na podstawie zgody margrabiego Ludwika rozpoczęła budowę zamku^[4]^[5]. Od 1375 roku miejscowość w posiadaniu rodziny Vockenrode. W 1415 roku zamek został sprzedany Henrykowi Kinichowi; po jego śmierci został włączony do dóbr elektora brandenburskiego jako spadek^[5].

20 marca 1426 miasto i zamek Słońsk (niem. „Schloss und Stadt Sonnenburg”) zostały nabyte i wyznaczone na siedzibę brandenburskich joannitów. W latach 1427-1429 zakon wybudował potężny zamek^[5].

W 1808 r. Słońsk, liczący 2000 mieszkańców, uzyskał pełne prawa miejskie^[4].

W 1933 roku utworzono tu pierwsze ciężkie hitlerowskie więzienie, podczas II wojny światowej przetrzymywano tu wybitnych przywódców ruchu oporu z państw Europy zachodniej i Skandynawii^[6]. 10 grudnia 1944 wylądowała w okolicy wsi sześcioosobowa grupa polskich spadochroniarzy pod dowództwem porucznika Czesława Szelachowskiego. Prowadziła ona działania rozpoznawcze na głównym kierunku berlińskim, a także wykoleiła osiem pociągów i wysadziła dwa mosty kolejowe na Warcie i Noteci. Byli to pierwsi polscy żołnierze operujący na terenie przyszłego województwa gorzowskiego^[7]. W nocy z 30 na 31 I 1945 r. grupa SS-manów przybyła z pobliskiego Frankfurtu n. Odrą, przy pomocy załogi więzienia rozstrzelała na jego terenie 819 więźniów^[8]. Była to jedna z największych zbrodni dokonana na obszarze obecnej Polski, podczas przechodzenia przez niego wojsk radzieckich w kierunku na Berlin (największa w Łodzi, w więzieniu radogoskim, w nocy z 17 na 18 stycznia 1945; 1500 więźniów rozstrzelanych lub spalonych żywcem). W maju 1946 miejscowość otrzymała obecną nazwę^[9].

Po wojnie niezagospodarowany zamek niszczał i do lat 70. XX wieku zalegały tam na podłogach stosy papierów niemieckich i radzieckich. Zamek spłonął w 1975 roku. Zachowały się mury bez stropów.

W miejscowości działały dwa państwowe gospodarstwa rolne. Państwowe Gospodarstwo Rolne w Słońsku^[10]^[11] znajdujące się na Osiedlu PGR^[12], przy przystanku autobusowym „Słońsk PGR”^[13]. Później przekształcone w Zakład Rolny w Słońsku podległy pod Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Ośnie Lubuskim. Drugie państwowe gospodarstwo, Zakład Produkcji Rolnej w Słońsku znajdował się na południu, w części miejscowości Łęczynek^[14]. W miejscowości działała też spółdzielnia produkcyjna w części miejscowości Beszewice^[15].

W marcu 2022 roku został tu otwarty Ośrodek Muzealno-Edukacyjny Parku Narodowego Ujście Warty, którego siedziba mieści się przy ulicy 3-ego Lutego.^[16] W Ośrodku znajduje się osiem tematycznych, interaktywnych sal przedstawiających florę i faunę Parku Narodowego Ujście Warty.^[17]

Muzeum martyrologii

Zabytki

Ruiny zamku joannitów

Ulica Sikorskiego w Słońsku

(c) Danuta B. / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Brama zakładu karnego w Słońsku

(c) Danuta B. / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Budynek przy ulicy Zielonej, w którym mieściło się kino

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[18]:

Kościół farny rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem MB Częstochowskiej, gotycki z lat 1475-1522, przebudowany w XVII, XVIII i XIX wieku, z zabytkowym alabastrowym ołtarzem późnorenesansowy z 1626 pochodzi z zamku Hohenzollernów w Berlinie, wspaniałe sklepienia gwiaździste, późnogotycka polichromia, wieża przebudowana w 1817^[6]
Cmentarz ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, ul. Lipowa, z XIX wieku
Zamek joannitów - zbudowany w latach 1427-1460, przebudowany w czasach renesansu, którego ówczesny wygląd przedstawił Matthäus Merian w 1652 roku ukazując wschodnią i północną elewację. Następnie około 1662 roku przebudowany na barokowy pałac joannitów. Zamek został zniszczony przez pożar w 1975 roku.
Park pałacowy
Plebania protestancka, obecnie rzymskokatolicka, pl. Wolności 1, z początku XIX wieku
Cmentarz wojenny, z połowy XIX wieku
Poczta, obecnie Urząd Gminy, ul. Sikorskiego 15, z ok. 1900 roku
Kamienica, ul. WOP-u 1, z XIX wieku

inne obiekty:

Cmentarz żydowski
Cmentarz ofiar byłego obozu i więzienia z pomnikiem upamiętniającym miejsce zbrodni
Muzeum martyrologii ofiar faszyzmu - Muzeum Martyrologii Sonnenburg^[19]
Park Narodowy „Ujście Warty”

Oświata

We wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. Przyjaźni Narodów, Przedszkole Samorządowe oraz Gminna Biblioteka Publiczna.

Sport

W Słońsku siedzibę ma Klub Sportowy „Warta” Słońsk, który został założony w 1948 r. i aż do 2009 roku występował przeważnie w lubuskiej klasie okręgowej, grupa Gorzów Wielkopolski lub ligach niższych. Największym sukcesem klubu był awans do IV ligi lubuskiej (V poziom rozgrywek) wywalczony w 2009 roku. W sezonie 2010-2011 klub spadł do ligi okręgowej.

Stadion klubu mieści się przy ulicy 3-go Lutego^[20].

Wspólnoty wyznaniowe

Przypisy

↑ Wieś Słońsk w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-07-20] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1178 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 70-71.
↑ ^a ^b ^c Słońsk - Historia, Gminny Portla Internetowy Słońsk [dostęp: 24.03.2016]
↑ ^a ^b ^c Dariusz Markowski, Sebastian Smagłowski. Tajemnicze losy joannickich tablic herbowych ze Słońska oraz ich problematyka konserwatorska. „Acta Universitatis Nicolai Copernici”. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XXXVIII (Toruń 2010). s. 96.
↑ ^a ^b CzesławC. Piskorski CzesławC., Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 241-242, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482 .
↑ Józef Cabaj, Mieczysław Miszkin, Florian Nowicki, ''W dorzeczu trzech rzek'', KAW, Szczecin, 1987, s. 27, ISBN 83-03-01931-7
↑ Mnichowski Paweł, Obóz koncentracyjny w więzieniu w Sonneburgu (Słońsk), 1939–1945. W-wa 1982).
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑ http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&bbox=215932.6277284098,529742.3427505046,219273.2527284098,531104.8427505046&SRS=2180 (warstwa: skany map topograficznych)
↑ Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 21 lipca 1977 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody, Kancelaria Sejmu RP [dostęp 2017-11-27] .
↑ Ogłoszenie Wójta Gminy Słońsk z dnia 19 sierpnia 2011 r.. slonsk.bip.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-03)].
↑ Rozkład jazdy pks na przystanku Słońsk, gm. Słońsk rozkład jazdy » e-podroznik.pl, tel.: 703 402 802, e-podroznik.pl [dostęp 2017-11-27] .
↑ http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&bbox=214595.1277284098,528195.4677505046,217935.7527284098,529557.9677505046&SRS=2180 (warstwa: skany map topograficznych)
↑ http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&bbox=213113.8777284098,530257.9677505046,216454.5027284098,531620.4677505046&SRS=2180 (warstwa: skany map topograficznych)
↑ Technika i multimedia pomagają poznać Park Narodowy „Ujście Warty” od podszewki. Ośrodek Muzealno-Edukacyjny w Słońsku otwarty!, Gazeta Lubuska, 18 marca 2022 [dostęp 2022-05-11] (pol.).
↑ Opis wystawy | Oficjalna strona Parku Narodowego "Ujście Warty", www.pnujsciewarty.gov.pl [dostęp 2022-05-11] .
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 66-67. [dostęp 2013-02-12].
↑ Mnichowski Przemysław, Obóz koncentracyjny i więzienie w Sonnenburgu (Słońsku), 1939-1945. Warszawa 1982. Porównaj też: [1].
↑ Klub Sportowy Warta Słońsk, 90minut.pl
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .

Bibliografia

Mnichowski Paweł, Obóz koncentracyjny w więzieniu w Sonneburgu (Słońsk), 1939–1945. W-wa 1982)

Zobacz też

Ogólnopolski Plener Fotografii Przyrodniczej – Słońsk

Linki zewnętrzne

Historia w datach, Towarzystwo Przyjaciół Słońska .

[1] Wieś Słońsk w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-07-20] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1178 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 70-71.

[gminaHist-4] Słońsk - Historia, Gminny Portla Internetowy Słońsk [dostęp: 24.03.2016]

[Joan-5] Dariusz Markowski, Sebastian Smagłowski. Tajemnicze losy joannickich tablic herbowych ze Słońska oraz ich problematyka konserwatorska. „Acta Universitatis Nicolai Copernici”. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XXXVIII (Toruń 2010). s. 96.

[pomorze-6] CzesławC. Piskorski CzesławC., Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 241-242, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482 .

[7] Józef Cabaj, Mieczysław Miszkin, Florian Nowicki, ''W dorzeczu trzech rzek'', KAW, Szczecin, 1987, s. 27, ISBN 83-03-01931-7

[8] Mnichowski Paweł, Obóz koncentracyjny w więzieniu w Sonneburgu (Słońsk), 1939–1945. W-wa 1982).

[9] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[10] ttp://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&bbox=215932.6277284098,529742.3427505046,219273.2527284098,531104.8427505046&SRS=2180 (warstwa: skany map topograficznych)

[11] Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 21 lipca 1977 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody, Kancelaria Sejmu RP [dostęp 2017-11-27] .

[12] Ogłoszenie Wójta Gminy Słońsk z dnia 19 sierpnia 2011 r.. slonsk.bip.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-03)].

[13] Rozkład jazdy pks na przystanku Słońsk, gm. Słońsk rozkład jazdy » e-podroznik.pl, tel.: 703 402 802, e-podroznik.pl [dostęp 2017-11-27] .

[14] ttp://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&bbox=214595.1277284098,528195.4677505046,217935.7527284098,529557.9677505046&SRS=2180 (warstwa: skany map topograficznych)

[15] ttp://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&bbox=213113.8777284098,530257.9677505046,216454.5027284098,531620.4677505046&SRS=2180 (warstwa: skany map topograficznych)

[16] Technika i multimedia pomagają poznać Park Narodowy „Ujście Warty” od podszewki. Ośrodek Muzealno-Edukacyjny w Słońsku otwarty!, Gazeta Lubuska, 18 marca 2022 [dostęp 2022-05-11] (pol.).

[17] Opis wystawy | Oficjalna strona Parku Narodowego "Ujście Warty", www.pnujsciewarty.gov.pl [dostęp 2022-05-11] .

[18] Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 66-67. [dostęp 2013-02-12].

[19] Mnichowski Przemysław, Obóz koncentracyjny i więzienie w Sonnenburgu (Słońsku), 1939-1945. Warszawa 1982. Porównaj też: [1].

[20] Klub Sportowy Warta Słońsk, 90minut.pl

[21] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

Sołectwa	Budzigniew Chartów Głuchowo Grodzisk Jamno Lemierzyce Lemierzycko Ownice Polne Przyborów Słońsk
Pozostałe	Czaplin Głuchowo-Kolonia Podgórze

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (1946–50) woj. zielonogórskie (1950–75)
Miasta	Lubniewica (1945) Ośno Lubuskie (← 1955–75) Sulęcin (Cielęcin) (1945–75) Słońsk (1945) Toruń Lubuski (1945)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Kołczyn (1945–54) Krzeszyce (1945–54, 1973–75) Lemierzyce (Lubomierzyce) (1945–46) Lubniewice (Lubniewica) (1945–54, 1973–75) Łagów (1945–54) Ośno (Lubuskie) (1973–75) Słońsk (1945–54, 1973–75) Sulęcin (Cielęcin) (1945–54, 1973–75) Torzym (Toruń Lubuski) (1945–54, 1973–75) Wielowieś (1945–53)
Gromady (1954–72)	Głuchowo (1954–61) Kołczyn (1954–72) Krępiny (1954–61) Krzeszyce (1954–72) Lemierzyce (1954–61) Lubniewice (1954–72) Łagów (1954 →) Miechów (1954–57) Ostrów (1954–57) Ośno Lubuskie (1958–75) Słońsk (1954–72) Smogóry (1954–57) Sulęcin (1958–75) Torzym (1954–72) Trzebów (1954–57) Trzemeszno (Lubuskie) (1954–72)
Legenda	* 1945–46 jako powiat cielęciński

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne