Słopnice

Słopnice

wieś
Panorama Słopnic 2015
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	limanowski
Gmina	Słopnice
Wysokość	450-560 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	6923
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-615[1]
Tablice rejestracyjne	KLI
SIMC	0466939
Położenie na mapie gminy Słopnice Słopnice
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Słopnice
Położenie na mapie województwa małopolskiego Słopnice
Położenie na mapie powiatu limanowskiego Słopnice
49°40′59″N 20°20′30″E/49,683056 20,341667
Strona internetowa

Słopnice z lotu ptaka

Kościół św. Jana Pawła II w Słopnicach Dolnych

Kościół w Słopnicach Górnych

Dwór w Słopnicach

Widok z lotu ptaka

Panorama zimowa

Zabytkowy kościół pw. Andrzeja Apostoła w Słopnicach Dolnych

Zespół Dziecięcy Mali Słopniczanie

Słopnice – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Słopnice. Siedziba gminy Słopnice.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Dawniej Słopnice należały do gminy Tymbark.

Położenie

Położona jest w centralnej części powiatu limanowskiego, u stóp najwyższego wzniesienia Beskidu Wyspowego – góry Mogielicy (1171 m). Graniczy z gminami Dobra, Kamienica, Tymbark i miastem/gminą Limanowa. Jest to najmłodsza gmina w powiecie, powstała w 1997 roku poprzez odłączenie się od gminy Tymbark. W jej skład wchodzi jedna miejscowość Słopnice podzielona na pięć sołectw: Słopnice Górne – położone na południu, Słopnice Dolne Królewskie i Szlacheckie zajmują środkową i północną część gminy, Słopnice Mogielica położona na zachodzie i Słopnice Granice we wschodniej części gminy.

Obszar gminy liczący 57 km² zamieszkują obecnie 6923 osoby^[2] trudniących się handlem, rolnictwem, usługami i drobną wytwórczością. Słopnice, podobnie jak inne miejscowości leżące w Beskidzie Wyspowym, posiadają charakter rolniczo-turystyczny.

Miejscowość położona jest w Beskidzie Wyspowym w dolinie rzeki Słopniczanka i jej głównego dopływu Czarnej Rzeki, u podnóży Cichonia (929 m), Mogielicy (1170 m) i Łopienia (951 m). Na terenie wsi znajdują się jeszcze inne zalesione wzniesienia: Świerczek (734 m) i Dzielec (753 m)^[3].

Integralne części wsi

Historia

Za panowania Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w dolinie Słopniczanki pojawili się pierwsi osadnicy (pierwsze informację o tym pochodzą z 1337 roku). Właśnie w tym roku król Władysław Łokietek osadził we wsi szesnastu jeńców pochodzenia Tatarskiego. Dodatkowo popularne dzisiaj we wsi nazwiska takie jak: Ubik czy Gaura wskazują na kolonizację wołoską^[6]. Pierwsi osadnicy zamieszkali w dwóch osobnych wsiach: Słopnicy Królewskiej i Słopnicy Szlacheckiej, dwie wsie przedzielała rzeka Słopniczanka, u której początku biegu zaczęli osadzać się pierwsi mieszkańcy. Wraz z postępującym karczowaniem lasu, wieś zaczęła się powiększać i przesuwać coraz to wyżej. Proces wykarczania lasów potwierdza między innymi obecna nazwa części wsi ,,Zarębki"^[7]. Wieś została ulokowana na surowym korzeniu jako wieś leśno-łanowa na prawie niemieckim. Nawsie zgrupowane było po obu stronach potoku Słopnickiego^[8]. Właścicielami strony Szlacheckiej byli rycerze pochodzący ze Zbydniowa spod herbu Drużyna lub Krzywaśń. W późniejszym czasie wieś została własnością rodu Mostowskich.

Już pomiędzy 1358 a 1373 ufundowano tu pierwszą parafię. Została ona erygowana przez Kazimierza Wielkiego^[9]. W tym okresie wzniesiony został również pierwszy kościół pw. św. Andrzeja Apostoła. Kościół ten został rozebrany w XVIII wieku. W latach 1774-1776 zbudowano w Słopnicach kolejny drewniany kościół, zachowany do dziś.

W 1446 roku biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki wyłączył wieś z dekanatu szczyrzyckiego i włączył Słopnice do dekanatu dobczyckiego, do którego Słopnice będą należeć aż do 1784.^[10]

August III 30 sierpnia 1754 roku dał Słopnicom prawo do organizowania jarmarków. Natomiast w 1784 Słopnice zostają włączone do dekanatu tymbarskiego^[10].

W połowie XVIII w. we wsi mieszkało prawie siedemdziesiąt rodzin kmiecych i istniały w niej dwa młyny i karczma, w której warzone było piwo. Słopnice Szlacheckie weszły w skład „tenuty” tymbarskiej, która była zarządzana głównie przez ród Lubomirskich. W tamtym czasie wieś bardzo się rozwinęła w uprawie roli i gospodarce pasterskiej i zaczęła słynąć z wyrobu gontów^[11].

W 1815 urodził się tutaj Jan Kanty Andrusikiewicz, nauczyciel ludowy i organista w parafii chochołowskiej, jeden z przywódców powstania chochołowskiego z 1846 r. Jedna z szkół podstawowych w Słopnicach została nazwana jego imieniem^[12][13].

Już pod koniec XIX w. w obu wsiach liczba ludności wynosiła już 3500 mieszkańców^[11].

W 1891 Słopnice zostają włączone do utworzonego dekanatu limanowskiego, do którego należą do czasów obecnych^[10].

We wsi wykorzystywano len włóknisty jako surowiec olejarski, na co wskazuje tłocznia pochodząca z XIX wieku, obecnie znajdująca się w skansenie w Nowym Sączu^[14].

W 1904 w Słopnicach w rodzinie żydowskiej urodził się Eliasz Sanders^[15], ojciec Berniego Sandersa, kandydata w wyborach prezydenckich w Stanach Zjednoczonych w 2016. Eliasz Sanders wyemigrował do Stanów Zjednoczonych w 1921.

W czasie I wojny światowej na terenie Słopnic przebywał Józef Piłsudski z Legionami. Na niedalekiej Przełęczy Chyszówki (obecnie Przełęcz Rydza-Śmigłego) jego żołnierze stoczyli w listopadzie 1914 zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi.

Od końca listopada roku 1914 we wsi stacjonował Jan Opeliński, który przeprowadzał tam nocne patrole^[16].

W 1930 utworzono gminę Słopnice. W tym roku doszło również do połączenia osobnych dotąd wsi po obu stronach rzeki. Nową miejscowość zaczęto nazywać Słopnice. Gmina Słopnice istniała zaledwie 5 lat, później została włączona do gminy Tymbark.

II wojna światowa w Słopnicach zapisała się walką partyzantów z lasów mogielickich z hitlerowskim okupantem. W okolicach doliny potoku Mogielica znajdują się dwa bezimienne groby. W położonym nieopodal osiedlu Groń, doszło do spacyfikowania w roku 1942 r. po odnalezieniu w nim radiostacji. Natomiast 28 stycznia 1944 r. w nieznanych okolicznościach doszło do wypadku niemieckiego bombowca He-111.^[17] W wyniku II wojny światowej w Słopnicach zginęło łącznie 38 osób.^[18]

Biblioteka publiczna zostaje utworzona w 1953, dzięki staraniom Eugenii Filipiak. W 1957 roku we wsi odbywa się elektryfikacja (nie następuje ona jednakże na Przylaskach i Zaświerczu)^[10].

Jesienią 1955 roku na znak protestu przeciwko usunięciu lekcji religii ze szkół, dzieci ze Słopnic przez trzy dni nie uczęszczały do szkoły^[19].

W 1981 wydzielono drugą parafię na terenie Słopnic – parafię Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej. 2 grudnia 1984 został konsekrowany wybudowany dla jej potrzeb kościół parafialny.

Od 1 stycznia 1997 Słopnice są siedzibą gminy, której granice pokrywają się z granicami wsi.

Od 2003 roku w nakładzie tysiąca egzemplarzy wydawany jest kwartalnik ,,Nasze Słopnice", który informuje o wydarzeniach i życiu miejscowości^[20].

18 czerwca 2004 roku na Mogielicy został zbudowany 3,5 metrowy krzyż na pamiątkę rocznicy pięćdziesięciu lat od odwiedzenia tej góry przez papieża Jana Pawła II. Co roku w przedostatnią niedzielę sierpnia odbywa się pod nim msza w intencji turystów, która jest częścią organizowanego ,,złazu turystycznego Mogielica"^[21].

Herb

1997 roku po utworzeniu samodzielnej Gminy Słopnice rozpoczęto prace mające na celu opracowanie herbu Gminy. Powołana wówczas komisja ds. herbu miała na celu nie tylko opracowanie herbu ale również odtworzenie na podstawie istniejących w przeszłości herbów wsi: Słopnicy Królewskiej i Słopnicy Szlacheckiej. Każda z tych wsi miała swój herb: Słopnice Królewskie – kosę i grabie, a Szlacheckie – sowę^[17].

Na stworzenie herbu w gminie został ogłoszony konkurs, który został rozstrzygnięty wybraniem propozycji Bogumiły Wikar z osiedla Plebańskie^[21].

Zasoby naturalne

W Słopnicach znajdują się niewielkie zasoby gazu ziemnego (80 mln m³) i ropy naftowej (1,5 tys. ton)^[22]. W maju 1953 roku udzielono koncesji na wydobycie gazu ziemnego^[23]. Później wydobycie ropy i gazu zostało zaniechane^[24].

Turystyka

Szczególnie atrakcyjne dla turystów i wczasowiczów są tereny Zaświercza – głębokiej kotliny pomiędzy Łopieniem i Świerczkiem oraz rejony Górnych Słopnic i Przełęczy Słopnickiej.

Szlaki turystyczne

– z Tymbarku podnóżami Łopienia, przez Zaświercze, Mogielicę, Krzystonów, Jasień w Gorce (na Turbacz).

- biegnie od Dobrej przez szczyt Łopienia, Przełęcz Rydza Śmigłego, Mogielicę, przełęcz Słopnicką.

– na terenie Słopnic wyznaczono ok. 40 km szlaków rowerowych:

• Trasa I: Słopnice Granice Leśniczówka – Cichoń – przełęcz Zapowiednica – Wyrąbiska – Zalesie Leśniczówka – szlakiem na Mogielicę i szlakiem na Chyszówki (z wariantem Cichoń – Ostra)
• Trasa II: Słopnice Mogielica (skład drzewa) – Groń – droga stokowa popod szczyt do Półrzeczek z wariantem zjazdu do Szczawy drogą stokową biegnącą południowym stokiem Mogielicy
• Trasa III: Przełęcz Chyszówki – szlakiem na Łopień – poprzez masyw Łopienia na Hajdowską Górę – do Słopnic Dolnych.

Ścieżka historyczna 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK im kpt. Juliana Krzewickiego – to najnowsza propozycja skierowana do turystów i sympatyków historii okresu wojennego. Szlak prowadzi między masywami Cichonia (929 m), Dzielca (753 m) oraz Mogielicy (1171 m). Na trasie znajduje się 12 punktów – miejsc pamięci, leśniczówek, gajówek, miejsc zrzutów, obrazujących działalność konspiracyjną oddziałów AK w okresie II wojny światowej.

Atrakcje turystyczne

• Mogielica (1171 m) – „Królowa Beskidu Wyspowego”. Ze szczytu Mogielicy można podziwiać piękną panoramę Tatr, Gorców, Pienin i całego Beskidu Wyspowego. Pod względem widokowym rozległa hala na zachodnim stoku Mogielicy jest jednym z najbardziej oryginalnych miejsc w Beskidzie Wyspowym. Mogielica stanowi również doskonały punkt wypadowy na inne sąsiadujące szczyty: Krzystonów (1012 m), Jasień (1052 m) – Przysłop – Turbacz.
• Także tutaj, na polanie widokowej wznosi się krzyż nawiązujący do papieskiego pastorału. Zgodnie z zamysłem krzyż ten jest trwałym znakiem upamiętniającym wędrówkę ks. Karola Wojtyły na Mogielicę i sprawowaną tam przez niego Eucharystię. Krzyż ten staraniem ks. Stanisława Wojcieszaka i władz Gminy Słopnice wbudowano 18 sierpnia 2004 roku, a kilka dni później 22 sierpnia, podczas VI Złazu Turystycznego nastąpiło uroczyste poświęcenie.
• trasa narciarstwa biegowego „Mogielica” – przeznaczona jest zarówno dla wytwornych biegaczy, jak również osób korzystających z nart dla relaksu. Prowadzi drogą stokową wokół masywu Mogielicy. Rozpiętość wysokości trasy sięga 750–900 m, a jej całkowita długość to ok. 23 km. Trasa jest oznakowana, posiada kilka alternatywnych zjazdów i parkingi samochodowe. Istnieje możliwość bezpłatnego wypożyczenia nart, latem rowerów i sprzętu do nordic walking.
• wieża widokowa na Mogielicy – została wzniesiona w sierpniu 2008 r. Przy bezchmurnej pogodzie z wysokości koron drzew można podziwiać rozległe tereny Beskidu Wyspowego i Sądeckiego, Gorce, a nawet i Tatry. W budowę drewnianej konstrukcji zaangażowały się samorządy trzech gmin: Dobrej, Kamienicy i Słopnic oraz Małopolski Urząd Wojewódzki. Wykonawcą tej niecodziennej inwestycji była sądecka firma Jana Kożucha, która zrealizowała projekt autorstwa Pani Amal Janusz. Pierwszymi turystami, którzy mogli podziwiać wspaniałą panoramę roztaczająca się z wieży byli uczestnicy X Jubileuszowego Złazu Turystycznego Mogielica 2008. Drewniana konstrukcja z platformą widokową ściąga na szlak wiodący na Mogielicę dużą liczbę turystów.
• trasy rowerowe, które zadowolą najbardziej wybrednych cyklistów. Przebiegają one przez najpiękniejsze zakątki Beskidu Wyspowego Szczawę, Cichoń, Przełęcz Słopnicką, Chyszówki, Łopień, Mogielicę.
• jaskinie – na górze Łopień istnieje 20 jaskiń. Najdłuższa, a zarazem najgłębsza jaskinia to: „Jaskinia Zbójecka w Łopieniu o długości 404 metrów. Jest to jedno z największych w Polsce stanowisk nietoperza podkowca małego. Równie ciekawe są pozostałe jaskinie: Czarci Dół (140 m) i Złotopieńska Dziura (150 m).
• w środkowej części Łopienia na grzbiecie znajdują się też liczne mokradła i podmokłe torfowiska, zwane „Bagnami Łopieńskimi”. Miejsce to robi duże wrażenie – prócz podmokłej łąki zalana jest znaczna połać lasu.

Zabytki

• zabytkowy kościół pw. św. Andrzeja Apostoła,
• murowany dwór klasycystyczny z I połowy XIX wieku oraz otaczający go park z cennym starodrzewem,
• osobny cmentarz ofiar epidemii cholery z 1871 (na Zaświerczu),
• Izba Regionalna w szkole podstawowej,
• zabytkowe kapliczki i kaplice przydrożne.

Pochodzenie nazwy miejscowości

Obecna nazwa miejscowości weszła w użycie w okolicach XVIII i XIX wieku. Nazwa „Słopnice” wzięła się od nazwy rodzaju sieci, służącej do połowu ryb w górskich potokach „slop” albo „slemp”. Miejscowość ta nosiła jednak wiele różnych nazw „Słopnicza” w 1400 r., jednak już w 1405 nazwa brzmiała „Slopnicza”, później występowała również nazwa „Słopnica”^[11][25].

Miasta partnerskie

– Chlebnice, Słowacja (2002)

– Balkány, Węgry (2005)

– Lázári, Rumunia (2007)

– Gießhübl, Austria (2013)

– Zajta, Węgry (2015)

Przypisy

Bibliografia

• Historia Słopnic na stronie Gminy Słopnice
• AndrzejA. Matuszczyk AndrzejA., Beskid Wyspowy, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2008, s. 79-80, ISBN 978-83-89188-78-6 .

Widok na Słopnice z Chyszówek