SS Paderewski

SS Paderewski

Bandera	Polska
Port macierzysty	Gdynia
Operator	Gdynia–Ameryka Linie Żeglugowe
Historia
Stocznia	International Shipbuilding Co
Data wodowania	1920
Data oddania do eksploatacji	20 września 1941
Data zatonięcia	30 grudnia 1942
Dane techniczne
Nośność (DWT)	7084
Liczebność załogi	36
Długość całkowita (L)	112,9 (między pionami) m
Szerokość (B)	15,9 m
Zanurzenie (D)	8,3 m
Pojemność	4426 BRT, 2693 N RT
Napęd mechaniczny
Silnik	maszyna parowa potrójnego rozprężania
Moc silnika	2800 KM
Liczba śrub napędowych	1
Prędkość maks.	9 w.

SS Paderewski – polski statek handlowy z okresu II wojny światowej, zbudowany w 1920 roku w USA, lecz ukończony i sprzedany polskiemu armatorowi GAL dopiero w 1941 roku. Zatopiony 30 grudnia 1942 roku przez okręt podwodny U-214.

Zamówienie i budowa

Od 1940 roku Polska Marynarka Handlowa operująca podczas II wojny światowej z Wielkiej Brytanii podejmowała próby pozyskania nowych statków dla zastąpienia utraconych, lecz były one utrudnione z uwagi na ograniczenia w przekazywaniu statków brytyjskich i wysokie ceny budowy w USA^[1]. Pierwszym z nowo pozyskanych statków był „Paderewski”, powstały w drodze ukończenia dwudziestoletniego kadłuba statku, o którym dowiedział się wysłany do USA przedstawiciel armatora Gdynia–Ameryka Linie Żeglugowe^[1].

Statek został zwodowany w 1920 roku jako przeznaczony dla Włoch parowiec „Trieste”. Zbudowany był przez International Shipbuilding Co. w Pascagoula w stanie Missisipi^[1]. Po zwodowaniu kadłub nie został jednak ukończony i wraz z dwoma innymi statkami tego typu („Trento” i „Torino”) został odstawiony na rzece Mobile River w pobliżu Mobile w stanie Alabama^[1]. W międzyczasie właścicielem stała się grecka spółka zarejestrowana w Panamie. Kadłub był nadal w dobrym stanie, zacumowany w słodkiej wodzie, i zdecydowano, że uzasadnione ekonomicznie będzie jego ukończenie. 9 kwietnia 1941 roku kadłub został sprzedany GAL-owi^[1]. Został następnie ukończony i wyposażony w siłownię w stoczni Waterman Steamship Corporation w Mobile, przy użyciu używanej maszyny parowej sprowadzonej z Kanady^[2]. Ogólny koszt statku przewyższył szacowane 765 tysięcy dolarów i wyniósł 1 085 785 dolarów, w tym zakup kadłuba 250 tysięcy, co było przedmiotem kontroli NIK^[3].

Służba

Został wprowadzony do służby 20 września 1941 roku jako „Paderewski”, pod dowództwem kapitana ż.w. Jerzego Mieszkowskiego^[4]. Podczas swojego dziewiczego rejsu z Nowego Orleanu do Buenos Aires wszedł 1 października na rafę koralową w pobliżu Hawany, schodząc przy pomocy holownika i doznając niewielkich uszkodzeń, lecz po prowizorycznym załataniu przecieków dopływając do portu przeznaczenia i z powrotem^[4]. W styczniu 1942 roku zawinął do Nowego Jorku, po czym został naprawiony w Bethlehem Steel w Hoboken w New Jersey^[5]. Kolejne dwa rejsy odbył również do Ameryki Południowej^[5]. Podczas trzeciego rejsu 11 czerwca 1942 roku podjął 35 rozbitków z zatopionego 8 czerwca przez U-135 norweskiego statku „Pleasantville” ok. 300 mil na zachód od Bermudów^[6][5]. 30 września 1942 roku „Paderewski” wyszedł w kolejny rejs do Port-of-Spain na Trynidadzie i Belém w Brazylii, przy czym początkowo dowodził nim kapitan Edward Winkler w zastępstwie Mieszkowskiego, który jednak został odwołany z urlopu i objął statek na Trynidadzie^[7].

30 grudnia 1942 roku nieeskortowany statek został zatopiony 20 mil na wschód od Trynidadu przez niemiecki okręt podwodny U-214, przeprowadzający na Karaibach swój czwarty patrol^[8]. Statek padł ofiarą ataku okrętu podwodnego w drodze z Belém w brazylijskim Regionie Północnym do Port-of-Spain w Trynidadzie^[9]. Wcześniej w porcie w niewyjaśnionych okolicznościach doszło do uszkodzenia śruby i jednostka mogła poruszać się z prędkością jedynie 3 węzłów – co wykluczyło jej udział w konwoju^[10]. Na pokładzie statku znajdowało się w tym rejsie 41 osób^[11]. 30 grudnia 1942 roku rano II oficer Henryk Frenberg dostrzegł torpedę na powierzchni, co pozwoliło polskiemu statkowi dokonać zwrotu i uniknąć idącej nieregularnym kursem torpedy. Wkrótce potem w statek trafiła druga torpeda, która ugodziła polską jednostkę w maszynownię, gdzie zginęła jej obsada^[10] – III mechanik oraz dwóch palaczy^[11]. Wbrew niektórym źródłom^[12], radiooficer Tadeusz Jagiełło nadawał na falach średnich informacje o ataku na statek, uzyskał też połączenie na falach krótkich z amerykańską bazą na Morzu Karaibskim, łączność z nią została jednak zerwana w trakcie nadawania meldunku o pozycji^[10].

Jako pierwsi ciężko uszkodzony statek opuścili bez rozkazu czterej brytyjscy artylerzyści, po czym dopiero polska załoga statku wraz z kapitanem Jerzym Mieszkowskim^[11][12]. Rozbitkowie zgromadzili się na dwóch ocalałych szalupach ratunkowych oraz jednej tratwie^[11]. W celu zatopienia uszkodzonego statku, niemiecki okręt podwodny typu VIID wynurzył się i z odległości 300 metrów ostrzelał jednostkę pociskami artyleryjskimi, zadając jej coup de grâce^[11][12]. Według rozbitków SS „Paderewski” zatonął ostatecznie o godzinie 5:30 rano^[11], według niektórych źródeł nastąpiło to jednak o godzinie 10:30 rano^[12]. Rozbitkowie zostali podjęci z wody przez dwa amerykańskie ścigacze okrętów podwodnych o godzinie 16:00^[13].

Pomimo wysokiego kosztu zakupu statku, oceniono, że wraz z odszkodowaniem z tytułu zatopienia, przyniósł on armatorowi około 45 tysięcy funtów szterlingów zysku z tytułu frachtu^[14].

Przypisy

Bibliografia

• Paderewski Polish Motor merchant. uboat.net. [dostęp 2019-12-01]. (ang.).
• Stanisław Sosna-Sarno, Czesław Tomczyk: Ostatni Rejs Paderewskiego. Warszawa: MON, 1989, seria: Żółty Tygrys.
• Kenneth Wynn: U-Boat Operations of the Second World War. T. Volume 1: Career Histories, U1-U510. Annapolis: Naval Institute Press, March 1998. ISBN 1-55750-860-7.
• Jerzy Miciński, Bohdan Huras, Marek Twardowski: Księga statków polskich 1918–1945. Tom 3. Gdańsk: Polnord Wydawnictwo Oskar, 1999. ISBN 83-86181-45-1.