SS Warszawa

SS Warszawa

SS „Warszawa” na przełomie lat 20. i 30.
Bandera	Polska
Znak wywoławczy	SPBS
Port macierzysty	Gdynia
Armator	Polbryt
Dane podstawowe
Typ	statek pasażersko-drobnicowy
Historia
Stocznia	William Doxford & Sons, Sunderland
Data wodowania	1916
Data zatonięcia	26 grudnia 1941
Dane techniczne
Nośność (DWT)	2750 (do 1934) 2254 (od 1935)
Liczebność załogi	50
Liczba pasażerów	do 1934 – ok. 600 od 1935 – maks. 322
Długość całkowita (L)	91,5 m
Szerokość (B)	12,4 m
Zanurzenie (D)	5,6 m
Pojemność	brutto: 2487 RT netto: 1534 RT
Napęd mechaniczny
Silnik	3-cylindrowa maszyna parowa potrójnego rozprężania
Moc silnika	1500 KM
Liczba śrub napędowych	1
Prędkość maks.	11 w.

SS „Warszawa” w I połowie lat 30.

SS Warszawa – polski statek pasażersko-drobnicowy z okresu międzywojennego, ex „Smolensk”. Zatopiony 26 grudnia 1941 podczas II wojny światowej przez okręt podwodny.

Historia

Statek zbudowany został w Wielkiej Brytanii, w stoczni William Doxford & Sons w Sunderland pod nazwą „Smoleńsk”, na zamówienie duńskiego armatora DFDS dla Rosyjskiego Północno-Zachodniego Towarzystwa Żeglugowego z 28 lutego 1914. Stępkę położono w sierpniu 1914, a statek wodowano 19 grudnia 1914. Z powodu wojny statek po ukończeniu nie trafił do zamawiającego, lecz w listopadzie 1916 został przejęty przez Ellerman's Wilson Line i w 1920 zakupiony przez nią od DFDS. W latach 1920–1928 pod nazwą „Smolensk” obsługiwał głównie połączenia portów angielskich z Gdańskiem.

Pod polską banderą

W grudniu 1928 statek został zakupiony przez polsko-brytyjskiego armatora Polsko-Brytyjskie Towarzystwo Okrętowe w Gdyni (Polbryt), a przejęty w kwietniu 1929. Następnie, pływał on na linii Polska – Anglia, z Gdyni do Hull lub Londynu, przewożąc w obie strony ładunki drobnicowe i pasażerów – głównie emigrantów do Anglii (docelowo kierujących się do USA). Od pierwszej połowy lat 30. wykorzystanie „Warszawy” stało się mniej intensywne, wobec zakupu przez Polbryt nowszych statków. W 1934 pływała w czarterze PTTO w rejsach wycieczkowych po Bałtyku, do Leningradu, Rygi i Tallinna.

Do wiosny 1935 statek przeszedł remont połączony z przebudową – wyposażono go w wygodniejsze kabiny pasażerskie III klasy, w miejsce dotychczasowych pomieszczeń pasażersko-towarowych w międzypokładziach. Od kwietnia 1935 „Warszawa” pływała na linii pasażerskiej z Gdyni do Hawru we Francji, zawijając także do Londynu, Dover, Cherbourga, transportując głównie emigrantów wybierających się docelowo do Ameryki Południowej, a także ładunki.

26 grudnia 1938 „Warszawa” zderzyła się w Kanale Kilońskim z niemieckim statkiem „Christian Russ”, z powodu nagłego skrętu niemieckiego statku. „Warszawa” odniosła niewielkie uszkodzenia, a jej załoga pomogła w gaszeniu pożaru, który wybuchł na „Christian Russ”.

Służba podczas II wojny światowej

Wybuch II wojny światowej zastał „Warszawę” w Hawrze. 15 września 1939 statek został wysłany z Dunkierki w ramach małego konwoju z francuskim sprzętem wojennym dla Polski, który miał być dostarczony przez Morze Czarne i Rumunię (m.in. 4–7 myśliwców MS.406), lecz wobec rozwoju sytuacji w Polsce po 17 września 1939, konwój został rozładowany w Breście^[1]. Następnie, „Warszawa” była używana do ewakuacji polskich żołnierzy i uchodźców, przedzierających się do Francji. Przez adaptację ładowni liczbę miejsc pasażerskich zwiększono do 564. Od listopada 1939 do czerwca 1940 statek przewiózł w 10 rejsach 5418 polskich uchodźców z Grecji (Pireus) i Jugosławii (Split) do Francji (od maja 1940 – do Libanu). Po klęsce Francji, 20 czerwca 1940 statek został zaaresztowany przez władze francuskie w Bejrucie, jednakże przy cichej pomocy ze strony francuskiej marynarki wojennej, zdołał następnie uciec z portu i 22 czerwca 1940 dopłynął do Hajfy pod administracją brytyjską. Statkiem dowodzili w tym czasie: kpt. Jan Ćwikliński i – od stycznia 1940 roku – kpt. Tadeusz Meissner^[2].

Od sierpnia do listopada 1940 statek w dalszym ciągu przewoził polskich uchodźców z Mersin w Turcji do Palestyny, przewożąc w ciągu 7 rejsów ok. 3530 osób (łącznie statek ewakuował ok. 9000 osób).

Od stycznia 1941 statek pływał jako brytyjski transportowiec wojenny (HMTS „Warszawa”) na Morzu Śródziemnym z portów egipskich, transportując m.in. żywność dla wojska, ale także jeńców, rannych i żołnierzy. Zawinął m.in. do Tobruku. Brał udział w ewakuacji żołnierzy alianckich i ludności z Grecji i Krety, a w czerwcu 1941 ponownie polskich uchodźców z Mersin. 16 czerwca 1941 odniósł niewielkie uszkodzenia od odłamków bomb podczas ataku lotnictwa.

Płynący w małym konwoju statek został storpedowany przez niemiecki okręt podwodny U-559 w drodze do Tobruku 26 grudnia 1941 o 14.29 w rejonie Marsa Matruh, u brzegów Libii. Otrzymał dwie torpedy: pierwsza urwała rufę, śrubę i ster, po czym został dobity drugą torpedą w nocy o 19.30 w czasie holowania. Zginęło 4 członków załogi i ok. 25 żołnierzy. Dowódcą statku był wtedy kpt. Tadeusz Meissner.

W 1938 Polbryt zamówił jego następcę, statek MS Warszawa, lecz nie otrzymał go. Po wybuchu wojny jednostka została przejęta przez Niemcy i przemianowana na „Bolkoburg”.

Opis

Statek miał dwa pokłady oraz pokład spacerowy. Ładownia chłodzona o pojemności 700 m². Początkowo zabierał ok. 600 pasażerów, z tego kilkudziesięciu w kabinach i resztę na międzypokładzie. Po modernizacji w 1935 zainstalowano na międzypokładzie kabiny pasażerskie dla mniejszej liczby pasażerów (maks. 322: 8 klasy I, 71 klasy II, 232 klasy III, 11 zapasowych i w szpitaliku), rezygnując z możliwości alternatywnego przewożenia tam towarów.

Kapitanowie

• 1929–? – Stanisław Bonifacy Łabęcki
• kwiecień 1935 -? – Stanisław Jaworski
• ? – 1938 – styczeń 1940 – Jan Ćwikliński
• od stycznia 1940 do zatonięcia – Tadeusz Meissner.

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Miciński, "Księga statków polskich 1918–1945, tom 2", Gdańsk 1997, ISBN 83-86181-31-1
• Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, s. 42. ISBN 83-10-08902-3.