Salwinia

Salwinia
Ilustracja
Salwinia pływająca
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

salwiniowce

Rodzina

salwiniowate

Rodzaj

salwinia

Nazwa systematyczna
Salvinia Ség.
Fl. Veron. 3: 52. 1754[3]
Typ nomenklatoryczny

S. natans (Linnaeus) Allioni[3]

Salwinia, wiąśl (Salvinia Ség.) – rodzaj paproci wodnych należący do rodziny salwiniowatych (Salviniaceae). Należy do niego ok. 10[4][5]–12[6] gatunków. Występują w wodach na wszystkich kontynentach z wyjątkiem obszarów pod wpływem klimatu chłodnego i polarnego[7]. Najwięcej gatunków występuje w tropikach amerykańskich i afrykańskich[4]. W Polsce tylko jeden gatunek – salwinia pływająca (Salvinia natans)[8]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne w stawach i akwariach[9], niektóre zawleczone do południowej Afryki i południowej Azji stały się uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi, szybko zarastającymi zbiorniki śródlądowe[7]. Nazwa rodzaju upamiętnia Antonio Salviniego (1633–1722) – włoskiego botanika[9].

Kuliste sporokarpy na odwróconych pędach salwinii pływającej
Salvinia molesta
Salvinia oblongifolia

Morfologia

Pokrój
Paprocie pływające, niewielkie[4] (zwykle do 10 cm długości[10]) o pędach nieregularnie rozgałęzionych w płaszczyźnie poziomej, okrytych ciemnobrązowymi włoskami[4]. Rośliny nie wytwarzają korzeni[4].
Liście
Wyrastają w okółkach po trzy, przy czym dwa są zielone i pływają na powierzchni wody, a trzeci jest zanurzony, silnie podzielony, pokryty licznymi włoskami – przypomina korzeń. Liście asymilacyjne siedzące lub krótkoogonkowe, całobrzegie[4], koliste lub owalne, złożone mniej lub bardziej wzdłuż osi[10]. Z wierzchu pokryte są hydrofobowymi, sztywnymi włoskami, od dołu także blaszki pokryte są włoskami, ale te są hydrofilne[7]. Wierzchnia strona liści w istocie jest ich dolną (odosiową stroną)[5].
Zarodnie
Powstają w kulistych lub elipsoidalnych[10] sporokarpach na liściu zanurzonym w dwóch rzędach wzdłuż centralnej żyłki przewodzącej[4].

Rozwój

Na odcinkach liścia podwodnego tworzą się kuliste sporokarpia, zawierające w swym wnętrzu pojedyncze zarodnie. Ściana sporokarpium zbudowana jest z dwóch warstw komórek rozdzielonych komorami powietrznymi i odpowiada zawijce (indusium). Zewnętrznie sporokarpia są do siebie podobne, jednakże część z nich zawiera liczne mikrosporangia i te noszą nazwę mikrosporokarpiów. Inne, tzw. makrosporokarpia, zawierają nieliczne makrosporangia. Zarodnie osadzone są na trzoneczkach i mają ściany zbudowane z jednej warstwy komórek, do której od strony wewnętrznej przylega warstwa wyściełająca (tapetum). W każdym mikrosporangium powstają 64 zarodniki (mikrospory), zaś w makrosporangium – 32 zarodniki, z których dojrzewa tylko jedna makrospora, a pozostałe degenerują. Z cytoplazmy powstającej z rozpuszczonej warstwy wyściełającej tworzy się piankowata substancja, zwana perysporem, która okrywa poszczególne zarodniki. Dojrzałe sporokarpia opadają na dno zbiornika wodnego i tu, po zgniciu ścian uwolnione zostają zarodnie, które wypływają na powierzchnię. Rozdzielnopłciowe przedrośla rozwijają się wewnątrz zarodników[11]. W miarę wzrostu gametofitu pękają ściany zarodnika[10].

Salwinie łatwo rozmnażają się wegetatywnie – ich pędy łatwo łamią się, a potomne odcinki dalej rosną[10].

Systematyka

Pozycja systematyczna i podział według Smitha i in. (2006) oraz systemu PPG I (2016)

Rodzaj siostrzany wobec azolli (Azolla) w obrębie rodziny salwiniowatych (Salviniaceae) w rzędzie salwiniowców (Salviniales)[12][2].

Wykaz gatunków[6][13]
  • Salvinia auriculata Aubl. – salwinia uszasta
  • Salvinia biloba Raddi
  • Salvinia cucullata Bory
  • Salvinia hastata Desv. – salwinia oszczepowata
  • Salvinia martynii Kopp
  • Salvinia minima Baker – salwinia mała
  • Salvinia molesta D.Mitch. – salwinia molesta
  • Salvinia natans (L.) All. – salwinia pływająca
  • Salvinia nuriana de la Sota & Cassa
  • Salvinia nymphellula Desv.
  • Salvinia oblongifolia Mart.
  • Salvinia sprucei Kuhn – salwinia Spruce’a

Ekologia

Salvinia adnata uznawana jest za jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków roślin wodnych[14]. Został zawleczony z Brazylii do wielu krajów tropikalnych. Występując masowo blokuje przepływ wód, ogranicza występowanie gatunków rodzimych, utrudnia żeglugę i użytkowanie rybackie wód. Jednym z biologicznych sposobów radzenia sobie z nadmiernie rozrastającą się salwinią jest ryjkowiec Cyrtobagous salviniae – owad żerujący na roślinach z tego rodzaju, pochodzący z Brazylii[15].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ a b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. ↑ a b Salvinia. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-03-30].
  4. ↑ a b c d e f g Salvinia Séguier. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-30].
  5. ↑ a b Salvinia Séguier. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-30].
  6. ↑ a b Salvinia Ség.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].
  7. ↑ a b c Christopher D.K. Cook i in.: Water plants of the world. Hague: Dr. W. Junk b,v, Publishers, 1974, s. 93-94.
  8. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  9. ↑ a b Sue Olsen: Encyclopedia of garden ferns. Portland: Timber Press, 2007, s. 375. ISBN 978-0-88192-819-8.
  10. ↑ a b c d e Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 784-785. ISBN 83-01-04394-6.
  11. ↑ Zbigniew Podbielkowski: Rozmnażanie się roślin. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1972.
  12. ↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns (ang.). Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2010-05-06].
  13. ↑ Elżbieta Zenkteler: Paprocie w domu, parku, ogrodzie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 117-118. ISBN 83-09-01604-2.
  14. ↑ Attack on Giant Salvinia. USDA. [dostęp 2008-03-04].(ang.)
  15. ↑ Salvinia molesta. Giant Salvinia. The Western Aquatic Plant Management Society. [dostęp 2008-03-04].(ang.)

Media użyte na tej stronie

Salvinia natans kz spor.jpg
Autor: Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Paproć salwinia pływająca odwrócona, widoczne kuliste sporokarpy
Aquarium Watermoss (Salvinia adnata) 2.jpg
Autor: Mokkie, Licencja: CC BY-SA 3.0
Salvinia adnata. Common names: Water Spangle, Giant Salvinia, Aquarium Watermoss. 槐叶苹 (Chinese). See https://florafaunaweb.nparks.gov.sg/special-pages/plant-detail.aspx?id=1572
Salvinia oblongifolia 02.jpg
Autor: Michael Wolf, Licencja: CC BY-SA 3.0
Salvinia oblongifolia im Botanischen Garten Dresden
Salvinia natans (habitus) 1.jpg
Autor: Le.Loup.Gris, Licencja: CC BY-SA 3.0
Salvinia natans (L.) All. (Floating Fern, Floating Watermoss, Floating Moss); habitus. Habitat: а backwater. Volgograd Reservoir (Volga river), Engelssky District, Saratov Oblast, Russia.