Samolot myśliwsko-bombowy

Brytyjski samolot Hawker Typhoon z podwieszonymi rakietami
Amerykańskie samoloty Republic P-47 Thunderbolt z podwieszonymi bombami
Radzieckie samoloty Su-17 podczas startu
Amerykański Republic F-105 Thunderchief z okresu wojny w Wietnamie

Samolot myśliwsko-bombowy (myśliwiec bombardujący)[1] – rodzaj samolotu wojskowego łączący cechy samolotów myśliwskich i lekkich samolotów bombowych. Obecnie wypierane są przez myśliwce wielozadaniowe.

Okres II wojny światowej

Kategoria ta wywodzi się konstrukcyjnie z samolotów myśliwskich, a powstała w okresie II wojny światowej. W tym okresie większość typów myśliwców miała możliwość zabierania bomb, niemniej jednak jako samoloty myśliwsko-bombowe określano jedynie nieliczne typy, których podstawowym zadaniem było niszczenie obiektów naziemnych lub jednostek pływających nieprzyjaciela za pomocą bomb, ewentualnie niekierowanych pocisków rakietowych, a drugoplanowym zadaniem – walka z samolotami. W odróżnieniu od nich, dla zwykłych myśliwców zadania bombowe były jedynie dodatkiem do ich podstawowej funkcji – walki z samolotami.

Samoloty myśliwsko-bombowe różniły się konstrukcyjnie tylko w niewielkim stopniu, lub nie różniły się w ogóle od standardowych myśliwców wyposażonych w wyrzutniki bombowe, natomiast ich podział był oparty w głównej mierze na przeznaczeniu. Pod tym kątem też szkolono ich załogi. Na ogół były to jednosilnikowe jednomiejscowe samoloty napędzane silnikiem śmigłowym, uzbrojone w karabiny maszynowe lub działka lotnicze, rzadziej dwusilnikowe jednomiejscowe lub wielomiejscowe samoloty. Po zrzuceniu bomb, samolot myśliwsko-bombowy stawał się „czystym” myśliwcem, mogącym skutecznie odpierać ataki innych samolotów. Przez to, że standardowe myśliwce, zwłaszcza późniejszego okresu wojny, często korzystały z możliwości zabierania bomb, nawet o stosunkowo sporym ładunku (jak np. P-47 Thunderbolt i Supermarine Spitfire), rozgraniczenie między myśliwcami i myśliwco-bombowcami jest nieostre. Ogólnie samolotami myśliwsko-bombowymi bywały samoloty mające gorsze charakterystyki pilotażowe (zwłaszcza zwrotność) i tym samym mniej przydatne do walk stricte myśliwskich. Przykładem takiego myśliwca bombardującego był np. Hawker Typhoon. Do zadań takich kierowano także samoloty starszych generacji, mające mniejsze szanse w walkach powietrznych, jak Hawker Hurricane w późniejszym okresie wojny. Tworzono także jednostki myśliwsko-bombowe, używające takich samych samolotów, jak myśliwskie, lecz wyspecjalizowane do ataków na cele naziemne.

Samoloty myśliwsko-bombowe okresu II wojny światowej:

Oprócz samolotów myśliwsko-bombowych, budowano także w tym okresie nieliczne bombowce nurkujące oparte na konstrukcji myśliwców, dostosowane do bombardowania z lotu nurkowego, a w mniejszym stopniu do zadań myśliwskich (amerykański A-36 Apache, rumuński IAR.81, brytyjski Blackburn Skua).

Po II wojnie światowej

Po II wojnie światowej kategoria samolotów myśliwsko-bombowych zaczęła się rozwijać niezależnie od samolotów myśliwskich. O ile wcześniej były to modyfikacje myśliwców, o tyle powojenne samoloty myśliwsko-bombowe były to na ogół specjalnie budowane konstrukcje, cięższe od myśliwców i o większym udźwigu uzbrojenia, lecz z reguły posiadające słabsze osiągi. Samoloty myśliwsko-bombowe ewoluowały razem z rozwojem techniki lotniczej; były to jedno- lub dwusilnikowe samoloty odrzutowe, z załogą jedno- lub dwuosobową.

Stałe uzbrojenie stanowiły działka lotnicze, a uzbrojenie podwieszane składało się początkowo z różnych rodzajów bomb i wyrzutni niekierowanych pocisków rakietowych, rzadziej zasobników z napalmem. Uzbrojenie takie mogła przenosić również większość myśliwców tego okresu, lecz zwykle w mniejszej ilości i nie było to ich pierwszoplanowa rola. Od lat 50. na uzbrojenie części samolotów myśliwsko-bombowych weszły kierowane pociski rakietowe powietrze-ziemia, które rzadziej stanowiły uzbrojenie zwykłych myśliwców. O ile ewolucja myśliwców przebiegała w kierunku zwiększania prędkości i manewrowości oraz wyposażenia ich w radary i kierowane pociski powietrze-powietrze w celu prowadzenia walk powietrznych w każdych warunkach atmosferycznych, to samoloty myśliwsko-bombowe miały gorsze osiągi i były słabo dostosowane do walk powietrznych, a lepiej do lotów z dużą prędkością na małych wysokościach. Ich prędkość z reguły nie przekraczała 2 Ma. Wiele konstrukcji nie miało radaru lub miało radar bez funkcji walki powietrznej, część nie miała w ogóle możliwości przenoszenia pocisków rakietowych powietrze-powietrze, a pozostałe – jedynie pociski bliskiego zasięgu do samoobrony. Skupiano się natomiast nad rozwojem aparatury celowniczej pozwalającej na precyzyjne atakowanie celów naziemnych, w tym za pomocą uzbrojenia naprowadzanego laserowo. Często do roli samolotów myśliwsko-bombowych modyfikowano przestarzałe myśliwce.

W okresie powojennym budowano też lekkie samoloty szturmowe, różniące się od samolotów myśliwsko-bombowych brakiem przystosowania do zadań myśliwskich i słabszymi osiągami (zwykle prędkością nie przekraczającą 1 Ma). Jednakże granice pomiędzy tymi kategoriami nie są ostre i nazewnictwo niektórych samolotów jako szturmowych lub myśliwsko-bombowych nie jest konsekwentne. Z drugiej strony, nie jest konsekwentne rozróżnianie między samolotami myśliwsko-bombowymi a myśliwcami o zwiększonych możliwościach atakowania celów naziemnych, tym bardziej że atakowanie takich celów było uważane za jedno z podstawowych zadań myśliwców taktycznych państw NATO w latach 60. i 70. Oprócz tego, rozwijano bombowce taktyczne, nie przystosowane do zadań myśliwskich.

Od lat 80. i 90. XX wieku osobne kategorie samolotów myśliwsko-bombowych, bombowców taktycznych i samolotów myśliwskich zaczęły być ponownie zastępowane przez jedną kategorię myśliwców wielozadaniowych, posiadających na skutek rozwoju techniki rozbudowane elektroniczne systemy kierowania uzbrojeniem zarówno przeciw celom powietrznym, jak i naziemnym oraz odpowiednio duży udźwig i gamę uzbrojenia. Przeznaczenie myśliwców wielozadaniowych obecnie zależne jest głównie od zestawu podwieszonego uzbrojenia, ewentualnie podwieszonej specjalistycznej aparatury kierowania uzbrojeniem. Z drugiej strony, wyodrębniła się kategoria wysoce wyspecjalizowanych samolotów myśliwsko-bombowych przeznaczonych do dokonywania precyzyjnych uderzeń na obiekty na tyłach wroga (ang. interdictor), zwykle dwumiejscowych, posiadających bogate wyposażenie elektroniczne i pilotażowe oraz wysokie osiągi, jak F-15E Strike Eagle czy Tornado IDS.

Niektóre samoloty myśliwsko-bombowe okresu po II wojnie światowej:

Przypisy

  1. samolot myśliwsko-bombowy, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-10-20].

Media użyte na tej stronie

F-105D 44th TFS over Vietnam 1969-70.jpg
A U.S. Air Force Republic F-105D-10-RE Thunderchief (s/n 60-0464) from the 44th Tactical Fighter Squadron, 355th Tactical Fighter Wing, based at Takhli Royal Thai Air Force base from 15 October 1969 to 10 December 1970. The aircraft is armed with six Mk 117 bombs and two Mk 82 bombs, four of which are fitted with "daisy cutter" distant fuses. 60-0464 was retired to the MASDC as FK0078 on 29 January 1982.
SSSR-Su-17UM3(DN-SN-83-06777).jpg
A right side view of a Soviet Su-17UM3 (by NATO - Fitter-G), right, and a Fitter-H aircraft taking off together.
345th Fighter Squadron - P-47 Thunderbolts.jpg
345th Fighter Squadron, 350th Fighter Group, 12th Air Force.