Samuel Fiszman

Samuel Fiszman (właśc. Szmul Arja Fiszman, ur. 15 października 1914 w Radomiu, zm. 12 grudnia 1999 w Bloomington) – polski literaturoznawca, slawista, wybitny biograf Adama Mickiewicza i członek honorowy Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.

Życiorys

Grób Samuela Fiszmana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Syn Fiszela i Ewy z Sitkowskich. Od 1934 studiował w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, absolutorium uzyskał w 1939 r. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się do Lwowa, gdzie studiował w utworzonym przez Rosjan Instytucie Politechnicznym^[1]. W 1941 został ewakuowany do Saratowa, gdzie początkowo przebywał w obozie pracy. Po sześciu miesiącach został zwolniony i znalazł zatrudnienie jako asystent na Wydziale Biologii Uniwersytetu Saratowskiego, równocześnie był zaangażowany w tworzenie lektoratu polskiego Uniwersytetu Leningradzkiego, który został ewakuowany do Saratowa^[2]. W 1945 przeniósł się do Moskwy, gdzie pracował jako referent w dziale naukowym polskiej ambasady. Równocześnie rozpoczął na szeroką skalę badania, które polegały na poszukiwaniach w archiwach śladów dotyczących pobytu Adama Mickiewicza w Rosji. Stało się to jego pasją, dzięki której odnalazł wiele nieznanych wcześniej śladów pobytu polskiego wieszcza. Początkowo swoje rewelacje publikował w czasopismach, zebrane opublikował w 1949 Państwowy Instytut Wydawniczy pt. Mickiewicz w Rosji. Z archiwów muzeów, bibliotek Moskwy i Leningradu^[2]. W 1950 Samuel Fiszman powrócił do Polski, przez dwa lata pracował w wydawnictwie Książka i Wiedza, a następnie został kierownikiem Zakładu Literatury w Instytucie Polsko-Radzieckim. Od 1950 przez sześć lat redagował czasopismo „Sovietica w Polsce”, Fiszman przygotował wówczas wydaną przez Państwowy Instytut Wydawniczy w 1956 pracę Z problematyki pobytu Mickiewicza w Rosji. Od 1951 był redaktorem Kwartalnika IPR, który w 1956 zmienił nazwę na Slavia Orientalis^[3] oraz współpracował z redakcją „Pamiętnika Literackiego”. W 1954 przebywał w Moskwie, gdzie ponowił poszukiwania w archiwach dotyczących Adama Mickiewicza, a po powrocie został docentem. W następnym roku został członkiem Komisji Naukowej Roku Mickiewiczowskiego, a w 1956 członkiem Komitetu Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk. Również od 1956 (do 1968) kierował Katedrą Historii Literatury Rosyjskiej Uniwersytetu Warszawskiego^[1], zaś od 1957 do 1969 pełnił funkcję Zastępcy Kierownika Zakładu Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk oraz Kierownika Pracowni Literatur Wschodniosłowiańskich. W 1963 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, rok później przebywał w Paryżu prowadząc badania archiwów w poszukiwaniu materiałów związanych z Mickiewiczem. Po powrocie został sekretarzem naukowym Komitetu Słowianoznawstwa, funkcję tę pełnił do 1969, kiedy to wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Od 1970 prowadził wykłady z zakresu literatury słowiańskiej i kultury polskiej w Indiana University w Bloomington^[1], rok później został członkiem Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce oraz działającego w Londynie Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Od 1973 do przejścia na emeryturę w 1985 pracował jako full professor w Indiana University, od 1978 uczestniczył w pracach Ośrodka Kultury Polskiej, który działał na tej uczelni^[2]. Przebywając w Stanach Zjednoczonych kolekcjonował polską ludową sztukę sakralną, zgodnie z jego wolą po śmierci rodzina przekazała zbiory do Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu^[4]. Jego prochy przywiezione do Polski przez żonę zostały pochowane na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach^[5] (kwatera HII-7-25)^[6].

Twórczość

• „Mickiewicz w Rosji”;
• „Aleksander Herzen”;
• „Z problematyki pobytu Mickiewicza w Rosji”;
• „Archiwalia Mickiewiczowskie”;
• „The Polish Renaissance in its European context” z posłowiem Czesława Miłosza;
• „The bicentennial of the Polish Constitution of 3 May 1791”.

Przypisy

Bibliografia

• Otilda Wyszomirska-Kuźmińska, Więzi humanistów polskich i radzieckich (1944-1980), Wrocław–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1988, s. 63.
• „Who’s Who in Polish America” 1st Edition 1996-1997, Boleslaw Wierzbianski editor; Bicentennial Publishing Corporation, New York, NY, 1996