Siła państwa

Siła państwa (siła kraju, siła narodowa, potęga państwa, potęga narodowa) – jest określana jako suma wszystkich zasobów jakimi dysponuje naród lub państwo w osiąganiu narodowych celów^[1][2]. Według stanowiska wyrażanego przed przedstawicieli polskiej Akademii Obrony Narodowej, siła narodowa to dynamiczny zbiór czynników materialno-energetycznych, społecznych i kulturowych w wymiarze jednostkowym, narodowym (państwowym) i międzynarodowym, które - wzajemnie się przenikając - tworzą podstawę sukcesu narodu (państwa) w zakresie realizacji jego interesów i celów narodowych^[3].

Składniki siły państwa

Siła państwa składa się z różnych elementów (atrybutów, instrumentów) które można podzielić na dwie kategorie w oparciu o ich pochodzenie i odpowiedniość – "narodowe" i "społeczne"^[4].

• Narodowe: geografia, zasoby, ludność,
• społeczne (socjalne): ekonomiczne, polityczne, militarne, psychologiczne, informacyjne.

Ważne czynniki geograficzne, takie jak: położenie geograficzne (geopolityka), klimat, topografia i powierzchnia, odgrywają główną rolę w możliwościach danego państwa w uzyskaniu siły. Położenie geopolityczne ma znaczny wpływ na politykę zagraniczną danego państwa.

Pomiar siły państwa

Istnieją rozmaite wzory pomiaru siły państwa zależne od stopnia uwzględnienia w nich poszczególnych czynników. Według modelu który zaproponował Mirosław Sułek, produkt krajowy brutto (D) reprezentuje czynnik ekonomiczny, wydatki wojskowe (W) oraz liczba żołnierzy służby czynnej (S) - czynnik militarny. Stopa wydatków wojskowych (m) reprezentuje czynnik moralny, tzw. napięcie woli oraz czynnik strategiczny, czyli uznanie roli czynnika militarnego. Czynnik demograficzny zaś reprezentowany jest przez ludność (L), natomiast czynnik geograficzny – przez powierzchnię (p)^[5].Potęga państwa jest mierzona w milimirach, przyjmując że ogólna potęga świata wynosi 1 mir.

Potęga pierwszych 10 państw świata w 2011 r.^[6]

L.p.	Państwo	Potęga
01.	Stany Zjednoczone	139,46
02.	Chiny	119,02
03.	Japonia	43,48
04.	Indie	39,56
05.	Brazylia	38,69
06.	Rosja	31,64
07.	Niemcy	28,47
08.	Francja	24,47
09.	Kanada	21,12
10.	Wielka Brytania	19,9

"Hard power" i "soft power"

Joseph Nye – amerykański politolog i pracownik instytucji związanych z polityką międzynarodową rozróżnia między następującymi rodzajami siły państwa:

• "Twarda siła" (ang. "hard power") – jest to potencjał danego państwa wynikający z czynników geostrategicznych i ekonomicznych.
• "Miękka siła" (ang. "soft power") – zdolność państwa do pozyskiwania sojuszników i zdobywania wpływów dzięki atrakcyjności własnej kultury, polityki i ideologii^[7]

Na tej podstawie opisuje współczesne relacje międzynarodowe jako "trójpłaszczyznową szachownicę"^[8]:

1. W wymiarze geostrategicznym główną rolę pełnią Stany Zjednoczone jako supermocarstwo, pozostali to wielkie mocarstwa o aspiracjach globalnych np.: Unia Europejska, Chiny, Rosja, Japonia czy Indie.
2. W wymiarze geoekonomicznym: główną rolę odgrywa triada: USA – Unia Europejska – Azja Wschodnia (Chiny i Japonia), pozostali to transnarodowe korporacje lub międzynarodowe instytucje finansowe.
3. "Miękka siła" – główną rolę odgrywa triada: Unia Europejska – Japonia – USA, pozostałymi są: transnarodowe korporacje, międzynarodowe instytucje finansowe, ugrupowania religijne oraz organizacje pozarządowe.

"Twarda siła" i "miękka siła" tworzą razem tzw. "rozważną potęgę" (ang. smart power):

"Hard power + soft power = smart power"

Kompleksowy wskaźnik możliwości narodowej

Niektóre z zamieszczonych tu informacji od 2017-03 wymagają weryfikacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Kompleksowy wskaźnik możliwości (zdolności) narodowej (ang. Composite Index of National Capability – CINC) został opracowany przez J.Davida Singera dla projektu "Zależności między wojnami" w 1963 roku. Posługuje się średnią z procentowego udziału względem całego świata w sześciu różnych składnikach. Składniki te reprezentują siłę demograficzną, ekonomiczną i militarną^[9]. CINC mierzy jedynie potencjał – "twardą siłę" (hard power) i może nie wykazywać "miękkiej siły" (soft power).

Współczynnik = państwo / świat

CINC = (TPR + UPR + ISPR + ECR + MER + MPR) : 6

Gdzie:

TPR = współczynnik całkowitej populacji kraju

UPR = współczynnik populacji miejskiej kraju

ISPR = współczynnik krajowej produkcji żelaza i stali

ECR = współczynnik konsumpcji energii

MER = współczynnik wydatków na zbrojenia

MPR = współczynnik personelu militarnego

Tabela CINC (pierwsze 30 państw - według danych z 2007 i 2012)^[10]:

Państwo	Miejsce w 2007	CINC w 2007	Miejsce w 2012	CINC w 2012
Stany Zjednoczone	1	198 578	2	2 181 166
Chiny	2	142 149	1	1 393 526
Indie	3	73 444	3	808 987
Japonia	4	42 675	5	35 588
Rosja	5	39 274	4	400 789
Brazylia	6	24 597	6	250 626
Niemcy	7	24 082	8	179 105
Korea Południowa	8	23 878	7	232 122
Wielka Brytania	9	21 158	10	15 277
Francja	10	18 924	15	142 069
Włochy	11	17 420	18	128 479
Turcja	12	14 317	11	152 386
Pakistan	13	13 772	13	145 536
Indie	14	13 708	14	144 468
Iran	15	13 450	9	157 625
Korea Północna	16	12 925	17	132 601
Meksyk	17	12 269	12	150 392
Ukraina	18	11 835	23	82 312
Hiszpania	19	11 389	24	81 208
Arabia Saudyjska	20	10 883	16	137 426
Kanada	21	10 683	20	91 552
Egipt	22	9713	19	98 926
Bangladesz	23	8060	26	74 687
Tajwan	24	8010	28	69 907
Tajlandia	25	7973	25	77 178
Nigeria	26	7792	21	90 817
Wietnam	27	7612	22	88 437
Australia	28	7113	27	72 981
Polska	29	6939	35	54 93
Mjanma	30	6395	33	56 29
Południowa Afryka	31	6316	29	69 406
Kolumbia	32	6174	30	66 779

Inne modele pomiaru

Wzór Ray Cline'a

Ray S. Cline opracował wzór obliczania siły kraju z uwzględnieniem woli urzeczywistnienia strategii państwowej:

P = (M+G+W) x (S+Wa) P – potęga przekładana na rolę M – masa krytyczna (ludność i terytorium) G- potencjał gospodarczy W – potencjał wojskowy S – strategia Wa – wola urzeczywistnienia strategii państwowej^[11]

Leszek Moczulski, nawiązując do powyższego modelu R.S. Cline'a, twierdzi, że ogólna potęga (siła) państwa równa się iloczynowi potencjałów: materialnego (M), duchowego (D) i intelektualnego (I)^[12].

P = (M) x (I) x (D)

Wszechstronna siła kraju

Wszechstronna siła kraju (ang: Comprehensive National Power – CNP), to wskaźnik opracowany przez politologów chińskich.

Siła = Masa krytyczna + Siła ekonomiczna + Siła militarna : 3

Gdzie:

masa krytyczna = ((ludność kraju : ludność świata) x 100)) + ((powierzchnia : powierzchnia świata) x 100))^[13]

Tabela CNP - 29 najsilniejszych państw świata i Unia Europejska.

Lp	Państwo	CNP
1	USA	37.229
2	ZSRR (do 1991)	35.608
3	Unia Europejska	28.244
4	Rosja	16.456
5	Chiny	14.911
6	Japonia	11.280
7	Niemcy	7.682
8	Indie	7.119
9	Niemcy Zachodnie[14](do 1990)	6.866
10	Francja	6.205
11	Wielka Brytania	5.054
12	Kanada	4,520
13	Brazylia	4,507
14	Włochy	4,178
15	Australia	3.044
16	Arabia Saudyjska	2.275
17	Iran	2.275
18	Indonezja	2.003
19	Polska	1.976
20	Hiszpania	1.969
21	Meksyk	1.798
22	Argentyna	1.674
23	NRD (do 1990)	1.561
24	Irak	1.540
25	Holandia	1.325
26	Ukraina	1.300
27	Korea Południowa	1.253
28	Czechy	1.139
29	Pakistan	1.105
30	RPA	1.067

Model Witolda Orłowskiego

Witold Orłowski opracował sposób wyliczania indeksu łącznej siły państwa (kraju) w stosunku do siły świata. Składają się nań w następujących proporcjach: liczba ludności i powierzchnia (łącznie 5%), Produkt Krajowy Brutto (50%), indeks potencjału naukowo-technicznego (22,5%), indeks potencjału militarnego (22,5%).Dane wchodzące w skład indeksu zostały przedstawione jako udział danego kraju w sumie obliczonej dla 31 krajów objętych badaniem (z wyjątkiem ludności i powierzchni – gdzie został podany udział w sumie dla całego świata).

Na tej podstawie zaszeregował poszczególne kraje do różnych rodzajów mocarstw w XX wieku^[15]:

1. supermocarstwa (dominujące w świecie) - powyżej 20% ogólnego potencjału świata
2. mocarstwa światowe (gracz globalny) - powyżej 15% ogólnego potencjału świata
3. wielkie mocarstwa (mocarstwo regionalne z globalnymi aspiracjami)- od 10% do 15% ogólnego potencjału świata
4. mocarstwa regionalne (dominujące w regionie) - od 5% do 10% ogólnego potencjału świata
5. pozostałe państwa - aspirujące do roli mocarstwa regionalnego

Potęga 10 najsilniejszych państw świata:

w r. 1900^[16]:

Lp	Państwo	siła państwa	status państwa
1	USA	19	mocarstwo światowe
2	Imperium brytyjskie	18	mocarstwo światowe
3	Niemcy	18	mocarstwo światowe
4	Francja	10	wielkie mocarstwo
5	Rosja	10	wielkie mocarstwo
6	Austro-Węgry	6	mocarstwo regionalne
7	Chiny	4	--
8	Włochy	3	--
9	Japonia	2	--
10	Turcja[17]	2	--

W 1939 r.^[18]:

Lp	Państwo	siła państwa	status państwa
1	USA	19	mocarstwo światowe
2	Imperium brytyjskie	15	mocarstwo światowe
3	Niemcy	15	mocarstwo światowe
4	ZSRR	14	wielkie mocarstwo
5	Francja	9	mocarstwo regionalne
6	Japonia	6	mocarstwo regionalne
7	Włochy	5	mocarstwo regionalne
8	Chiny	3	--
9	Polska	2	--
10	Brazylia	2	--

w 2000 r. (+ Polska)^[19]:

Lp	Państwo	siła państwa	status państwa
1	USA	27	supermocarstwo
2	Unia Europejska[20]	23	supermocarstwo
2	Chiny	12	wielkie mocarstwo
3	[] "Twarde jądro UE"[21]	10 [13][22]	wielkie mocarstwo
3	Rosja	8	mocarstwo regionalne
4	Japonia	7	mocarstwo regionalne
5	Indie	6	mocarstwo regionalne
6	Niemcy	4	-
7	Wielka Brytania	4	--
8	Francja	4	--
9	Brazylia	3	-
10	Włochy	3	-
17	Polska	1	-

Projekt "Potęgi Państw

Autor projektu - prof. Mirosław Sułek - opracował własną metodologię obliczania siły państwa i kryteria, według których poszczególne państwa zostały zaliczone do poszczególnych kategorii mocarstw^[23]. Według tego modelu w 2013 scenę globalną kształtują:

• supermocarstwa (powyżej 18% potęgi świata) - brak;
• mocarstwa światowe (12–18%) - dwa: Stany Zjednoczone i Chiny;
• wielkie mocarstwa (7–12%) – brak;
• mocarstwa regionalne (3–7%) – cztery: Japonia, Indie, Brazylia i Rosja. Niemcy wypadły z tego grona w 2010 r.^[6]

Global Governance 2025

Projekt Global Governance 2025 opracowany przez National Intelligence Council (NIC) USA oraz Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem (EUISS) przy współudziale ekspertów z Chin, Rosji, Indii, Japonii, Brazylii, RPA i Zjednoczonych Emiratów Arabskich opisuje rozkład sił mocarstw w 2010 i przewidywany na 2025.^[24][25]

Pozycja	Mocarstwa w 2015	procent	Mocarstwa w 2025	procent
1.	Stany Zjednoczone	22	Stany Zjednoczone	18
2.	Unia Europejska	16	Chiny	16
3	Chiny	13	Unia Europejska	14
4.	Indie	8	Indie	10
5.	Japonia	5	Japonia	4
6.	Rosja	4	Rosja	3
7.	Brazylia	3	Brazylia	3

Index Mocy Państw

W opracowanym przez In.Europa indeksie siłę państw tworzy suma: kapitału ekonomicznego, potencjału militarnego, siły dyplomacji, powierzchni, zasobów ludzkich, popularności kultury, zasobów naturalnych oraz bezpieczeństwa energetycznego danego kraju. W poniższym rankingu ujęto potęgi 10 najsilniejszych państw świata, Polski oraz Unii Europejskiej (traktowaną jako sumę potęg wszystkich państw członkowskich):^[26]

Pozycja	Państwo	punkty
1.	Unia Europejska	18,16
1.	Stany Zjednoczone	16,22
2.	Chiny	12,49
3.	Rosja	5,25
4.	Indie	5,24
5	Niemcy	3,89
6.	Wielka Brytania	2,96
7	Francja	2,78
8	Japonia	2,43
9	Brazylia	2,40
10.	Kanada	2,03
27.	Polska	0,65

Zobacz też

• Potencjał militarny
• Państwa świata
• Mocarstwo
• Lista największych imperiów w historii
• Imperializm
• Zderzenie cywilizacji

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Ching Lung-Chang: A Measure of National Power- "Pomiar potęgi narodowej" Omówienie s. 7-8, Tabela porównawcza wyników z różnych modeli: s.12-14
• Mocarstwa przyszłości - alternatywna wizja aktualnej potęgi różnych mocarstw i prognoza. pilaster.blog.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-13)].
• Dylan Kissane: 2015 and the Rise of China: Power Cycle Analysis and the Implications for Australia. works.bepress.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-27)].
• Charles F. Doran: Confronting the Principles of the Power Cycle Changing Systems Stvucture, Expectations, and Way. slantchev.ucsd.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-13)].
• Future Superpowers – Prognozy potęgi krajów do roku 2100 (ang.)
• Great Power Politics GPP Power Rankings #4-ranking 10. najsilniejszych mocarstw świata