Skały osadowe
Ten artykuł od 2011-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Skały osadowe (sedymentacyjne) – jeden z trzech głównych typów skał (obok skał magmowych i metamorficznych) budujących skorupę ziemską, powstają przez nagromadzenie się materiału przenoszonego przez czynniki zewnętrzne (np. wodę, lodowiec, wiatr), na skutek jego osadzania się lub wytrącania z roztworu wodnego. Nauka zajmująca się powstawaniem skał osadowych to sedymentologia.
Ze względu na sposób powstania wyróżnia się:
- skały okruchowe (klastyczne) – powstałe w wyniku nagromadzenia materiału pochodzącego z rozkruszenia starszych skał, jego przetransportowania i osadzenia przez wodę, wiatr lub lód:
- skały piroklastyczne – powstałe z materiałów wyrzuconych w powietrze w czasie erupcji wulkanicznej, np. tuf wulkaniczny, tufit;
- skały rezydualne (alitowe, regolit) – zwietrzelina powstała „in situ” (na miejscu) w wyniku wietrzenia skał (przede wszystkim węglanowych):
- skały chemogeniczne (pochodzenia chemicznego) – powstałe w wyniku rozpuszczenia składników skał starszych i ponownego wytrącenia osadu wskutek parowania lub reakcji chemicznych z udziałem (albo bez) organizmów żywych:
- węglanowe – wapienie, dolomit, margiel – skała mieszana;
- skały krzemionkowe – gejzeryt, kwarcyt, krzemień, rogowiec, martwica krzemionkowa, opoka;
- skały żelaziste – żelaziak, ruda darniowa;
- skały gipsowe i skały solne – gips, anhydryt, sól kamienna, sole potasowe;
- skały fosforanowe – fosforyt, guano;
- skały manganowe, siarkowe (siarka rodzima), skały strontowe, skały barytowe, skały fluorytowe;
Przykłady skał osadowych
Sól kamienna z Kłodawy – przykład ewaporatu
Sól kamienna z Wieliczki – przykład ewaporatu
Gips – przykład ewaporatu
Krzemienie (pasiasty i konkrecyjny) – przykład skały krzemionkowej
Krzemień – przykład skały krzemionkowej
Szarogłaz – przykład skały okruchowej
Piaskowiec glaukonitowy – przykład skały okruchowej
Mułowiec - przykład skały okruchowej, drobnoziarnistej
Sferosyderyt – przykład skały węglanowej,konkrecyjnej
Węgiel kamienny – przykład skały organogenicznej, paliwo kopalne
Zobacz też
Media użyte na tej stronie
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gips (miocen-baden), kryształy, rezerwat w Busko Zdroju
Autor: Piotr Sosnowskit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szarogłaz, ludlow, Brdo nad rzeka Kierdonką, Góry Świetokrzyskie
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Halit zabarwiony hematytem, Kłodawa, Polska
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Krzemienie- piasiasty (KWB Bełchatów), buła krzemienna (k.Małogoszcz, Góry Świętokrzyskie)
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
mułowiec z ankerytem, KWK Pstrowski, Zabrze, Górny Śląsk
Autor: PIotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wapień, dewon(fran), Kowala, Góry Świętokrzyskie
Skała będąca konglomeratem kamieni i piaskowca na Przystanku 1 łazika Curiosity.
Ta składająca się z dziewięciu zdjęć mozaika wykonana przez kamerę MAHLI znajdującą się na należącym do NASA łaziku Curiosity pokazuje szczegółowe tekstury w konglomeracie skały niosącej małe kamienie i podobne do piasku cząsteczki.
Skała znajduje się w miejscu o nazwie "Darwin" wewnątrz krateru Gale. Ta naturalnie wyeksponowana odkrywka jest widoczna na wysokiej rozdzielczości zdjęciach teleskopu zwierciedlanego (HiRISE) znajdującego się na pokładzie należącej do NASA sondy Mars Reconnaissance Orbiter, została wytypowana przez zespół naukowy Curiosity, jako miejsce pierwszego kilkudniowego przystanku (Waypoint 1), w czasie długiej wędrówki z obszaru Glenelg do Mount Sharp.
Kamera MAHLI wykonała ten zestaw zdjęć krótko przed zachodem słońca w 400 dniu marsjańskiej misji łazika Curiosity (Sol 400), podczas gdy na Ziemi był wtedy 21 września 2013. Kamera została umieszczona około 10 cm od skały. W celu kalibracji zobrazowania obrazu kamery MAHLI poza obrazem mozaiki umieszczona jest skala w postaci pensa Lincolna. Na zdjęciu widoczny jest czerwonawy płaszcz kurzu pokrywający znaczną częśći podłoża widocznego na zdjęciu, jednak fragment skały odsłania gołe płaty na których widać ziarna kamyczków i piasku. Kamyczki są głównie szare, a niektóre z nich białe. Niektóre ziarna są dość przejrzyste, a inne są błyszczące.</P
Naukowcy interpretują piasek i kamienie w skale, jako materiał, który został osadzony przez płynącą wodę, a potem zasypany i spojony lepiszczem w skale. Zespół naukowy łazika Curiosity studiuje teksturę i skład konglomeratu skały w w miejscu Darwin, aby zrozumieć jego związek ze składem skały znalezionej w korycie strumienia znajdującego się bliżej miejsca lądowania. Głównym celem obserwacji w zaplanowanych punktach (ang. Wayponits) wzdłuż 8 km trasy do Mount Sharp, to znalezienie związku między warstwami skalnymi w "Yellowknife Bay" na obszrze Glenelg, gdzie znaleziono dowody istnienia słodkowodnych jezior w dawnych okresach geologicznych, czyli środowisk korzystnych dla życia mikrobiologicznego, z warstwami znajdującymi się w głównym miejscu przeznaczenia, czyli na niższych zboczach Aeolis Mons.
Przedsiębiorstwo Malin Space Science Systems znajdujące się w San Diego, opracowało, zbudowało i obsługuje MAHLI. Należące do NASA centrum badawcze Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie (JPL), znajdujące się w stanie Kalifornia, kieruje projektem Mars Science Laboratory i misją Curiosity dla należącego do NASA dyrektoriatu Science Mission Directorate w Waszyngtonie. Łazik został zaprojektowany i zmontowany w JPL, będącym oddziałem Kalifornijskiego Instytutu Technologii w Pasadenie..
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
górnokredowy piaskowiec glaukonitowy, Zajączków, Góry Świętokrzyskie
Middle Triassic marginal marine sequence, southwestern Utah.
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sferosyderyt z kalcytem ipirytem, Jura krakowsko-Częstochowska
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fragment rdzenia wiertniczego, wapien kalkarenitowy, gł. ok 1200 m. Karbon dolny - wizen. otwór Mrowla 1, okolice Rzeszowa, woj. Podkarpackie, Polska.
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wapień kalkarenitowy z odciskiem amonita (Perisphinctes sp.), Jura (oksford), k. Wysoka, Wysoka, Jura Krak-Częst.
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Węgiel kamienny z mineralizacją siarczkową (piryt, markasyt, chalkopiryt). KWK Juliusz, Sosnowiec, Góry Śląsk
Autor: Piotr Sosnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wapien kelowejski z belemnitami, zhalmyrolizowany, Ogrodzieniec, Jura-Krak-Częst.