Skarbiec katedralny w Essen

Katedra w Essen

Skarbiec katedralny w Essen (niem. Domschatz) – zbiory średniowiecznej rzeźby i rzemiosła artystycznego, należące do najbogatszych tego typu zbiorów sztuki w Niemczech.

Dzieje

Przednia oprawa Ewangeliarza Teofano

Dzieje skarbca są ściśle powiązane z powstaniem żeńskiego opactwa w Essen, w którego skład oprócz klasztoru wchodzą kościół pw. Świętych Kosmy i Damiana oraz przylegający do niego kościół Świętego Jana Chrzciciela. Swoje bogactwo skarbiec zawdzięcza przede wszystkim władcom z dynastii Ludolfingów, którzy de facto byli w silnej relacji z esseńskimi opatkami. Cesarz Otton III podarował klasztorowi swoje insygnia koronacyjne – miecz i prawdopodobnie koronę, którą przyjął podczas koronacji na króla Niemiec w 983. W czasie koronacji miał trzy lata.

Obecny skarbiec katedralny powstał w 1957 wraz z założeniem w Essen lokalnego biskupstwa podległego arcybiskupstwu kolońskiemu. Historyczne zbiory zgromadzono w budynku przy Burgplatz (Placu Zamkowym) obok katedry. Dwa cenne dzieła z czasów Ottonów – Złota Madonna i siedmioramienny świecznik z ok. 1000 stanowią część wystroju katedry. W latach 2008-2009 miał miejsce w skarbcu generalny remont. Na ten okres ogromna część zbiorów sztuki ze skarbca została zaprezentowana na wystawie zorganizowanej w Muzeum Zagłębia Ruhry (niem. Ruhrlandmuseum) w Essen. Zatytułowana Gold vor Schwarz wystawa trwała do 11 stycznia 2009, zaś ponowne otwarcie skarbca miało miejsce 15 maja 2009 roku.

Zbiory

Ukrzyżowanie pędzla Bartholomäusa Bruyna

Bogate zbiory sztuki tworzą liczne dzieła rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego. Rzeźbę reprezentuje przede wszystkim Złota Madonna – wykonana z drewna lipowego i pokryta w całości cienką warstwą złota figura Marii z Dzieciątkiem, pełniąca niegdyś funkcję rzeźby kultowej, datowana na ok. 980. Ze złotnictwa wyróżniają się cztery krzyże procesyjne, wśród nich dwa ottońskie powstałe za panowania opatki Matyldykrzyż Ottona i Matyldy oraz emaliowany krzyż Matyldy. Pamiątkami po opatce Teofanoewangeliarz z licznymi miniaturami i oprawą wykonaną z kości słoniowej z reliefowymi przedstawieniami m.in. Ukrzyżowania, kolejne dwa krzyże procesyjne oraz relikwiarz gwoździa z Krzyża Pańskiego. Z cesarzem Ottonem III związane są dwa dzieła będące insygniami koronacyjnymi – korona i ceremonialny miecz wykonany ze stali damasceńskiej. Bezcennym dziełem malarstwa książkowego jest Ewangeliarz Altfrida (biskupa Hildesheim) datowany na ok. 800/850. Ponadto kilkanaście bogato zdobionych XIV-wiecznych agraf o burgundzkim pochodzeniu, relikwiarze św. Marsusa oraz patronów esseńskiej katedry Kosmy i Damiana, dzieła gotyckiego malarstwa tablicowego – XVI-wieczne kwatery ołtarzowe malowane przez kolońskiego malarza Bartholomäusa Bruyna oraz liczne rzeźby, utensilia mszalne i dokumenty.

Galeria

Bibliografia

  • Klaus Gereon Beuckers, Ulrich Knapp, Farbiges Gold – Die ottonischen Kreuze in der Domschatzkammer Essen und ihre Emails. Domschatzkammer Essen 2006.
  • Georg Humann, Die Kunstwerke der Münsterkirche zu Essen, Düsseldorf 1904
  • Birgitta Falk, Thomas Schilp, Michael Schlagheck (red.), ... wie das Gold den Augen leuchtet. Schätze aus dem Essener Frauenstift., Essen 2007
  • Gold vor Schwarz – Der Essener Domschatz auf Zollverein, Katalog wystawy w Ruhrlandmuseum w Essen, Essen 2008.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Elfenbeinschnitztafel.jpg
Carved ivory front cover plaque made in the middle of the 11th century, depicting the life of Jesus, 17,6 cm x 11,3 cm
Theophanukreuz.jpg
Autor: Sir Gawain, Licencja: CC BY-SA 3.0
Das Theophanu-Kreuz aus dem Essener Domschatz
Kreuzmitdengroßen Senkschmelzen.jpg
Autor: Sir Gawain, Licencja: CC BY-SA 3.0
Das Vortragekreuz mit den großen Senkschmelzen aus dem Essener Domschatz
Ottonische Königskrone.jpg
Autor: Martin Engelbrecht, Essen, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ottonian crown on display at Essen's cathedral treasury, ca. 1100. Long believed to be the infant crown of king of Romans Otto III.
JuengeresMathildenkreuz.jpg
Autor: Sir Gawain, Licencja: CC BY-SA 3.0
The second "Mathilda Cross" given by Mathilda, Abbess of Essen from 973 to her death in 1011, now in the Treasury of Essen Minster (with other items given by Mathilde). She is shown with the Virgin and Child in the enamel plaque at the base of the front. The cross was probably made in Cologne or Essen in the years before her death. Mathilda or Mathilde was a member of the Ottonian imperial family, the grand-daughter of Otto the Great and sister of Otto, Duke of Bavaria and Swabia (d 982). The corpus (body) is a replacement from later in the century. The cross re-uses classical engraved gems and cameos. Enamel roundels at the ends of the arms show Sol and Luna (personifications of the Sun and Moon). The back is a plain gold plate engraved with an Agnus Dei in the centre and the Envangelists' symbols at the ends of the members, all in roundels amid decoration of dots and foliage motifs. See: Lasko, Peter, Ars Sacra, 800-1200, Penguin History of Art (now Yale), p. 101 & 103, 1972 (nb, 1st edn.) ISBN14056036X
Otto Mathilden Kreuz.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Essen sword.jpg
Autor: Martin Engelbrecht, Domschatzkammer Essen, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Das Zeremonialschwert des Essener Domschatzes
Münster Essen 20060326.jpg
Autor: Ralf Hüls, Licencja: CC BY-SA 2.0 de
Das Essener Münster von der Südseite aus gesehen