Skopje
 Skopje | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Burmistrz | Petre Šilegov | ||||
| Powierzchnia | 571,46 km² | ||||
| Wysokość | 240 m n.p.m. | ||||
| Populacja • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy | (0)2 | ||||
| Kod pocztowy | główny kod 1000 | ||||
| Tablice rejestracyjne | SK | ||||
| Podział miasta | 10 gmin | ||||
 | |||||
Położenie na mapie Macedonii Północnej | |||||
 42°00′N 21°26′E/42,000000 21,433333 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Skopje[1][2], dawniej też (obecnie niezalecane) Skopie[3] (mac. Скопје, alb. Shkup, serb. Скопље – Skoplje, bułg. Скопие, gr. Σκόπια, tur. Üsküp) – stolica Macedonii Północnej, położona w kotlinie na wschód od Szar Płaniny nad rzeką Wardar, ludność: 509 900 mieszkańców (2018), główny ośrodek gospodarczy i naukowy kraju, węzeł drogowy oraz kolejowy ze stacją Skopje. Na południowy wschód od miasta położony jest międzynarodowy port lotniczy Skopje.
Pochodzenie nazwy miasta
Obecna nazwa miasta może pochodzić od greckiego słowa σκοπιά – skopia, oznaczającego wojskowe obserwacyjne posterunki wartownicze. Ponadto w pobliżu obecnego miasta położone było antyczne miasto greckie Σκουποί[4], stolica plemienia Dardanów, po grecku alternatywnie zwanego też Σκούποι[5], zniszczone trzęsieniem ziemi w 518 r.[6] Miasto zostało odbudowane dzięki pomocy pochodzącego z tych stron cesarza Justyniana I Wielkiego; zmieniono wtedy jego nazwę na Ιουστινιανή Πρώτη (Pierwsza, najważniejsza dla Justyniana).
Historia
- starożytna iliryjska osada Scupi, Scup
- panowanie władców starożytnej Macedonii
- panowanie rzymskie i bizantyńskie
- panowanie cara Samuela Komitopula (972-992)
- panowanie bizantyńskie 1018 – 1181
- panowanie bułgarskie, po odrodzeniu się Bułgarii w tzw. Drugie państwo bułgarskie
- stolica serbskiego carstwa Stefana Duszana w XIV wieku
- blisko pięciowiekowe panowanie tureckie
- 1910, 26 sierpnia – urodziła się św. Matka Teresa z Kalkuty[7].
- stolica Jugosłowiańskiej Socjalistycznej Republiki Macedonii od 1945
- 1963 – katastrofalne trzęsienie ziemi (w odbudowie brał udział polski architekt i urbanista Adolf Ciborowski[8])
- 1991 – po rozpadzie Jugosławii, stolica niepodległej Republiki Macedonii
Obecnie w centrum miasta przy głównym placu (plac Macedonii, mac. Плоштад Македонија) trwa budowa nowego centrum rządowo-kulturalnego. Nad rzeką Wardar wznoszone są nowe budynki (m.in. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Muzeum Archeologiczne), niekiedy nawiązujące do poprzednich obiektów, stojących w tym miejscu do czasu pamiętnego trzęsienia ziemi w 1963 roku. W wyniku realizacji projektu Skopje 2014, wokół placu stanęło wiele pomników nawiązujących do odległej historii (m.in. monumentalny pomnik Aleksandra Macedońskiego oraz pomnik cesarza Justyniana I Wielkiego); prowadzone są również prace renowacyjne starszych obiektów.
Spór o tradycję historyczną
Skopianie odwołują się do historycznej tradycji starożytnych Makedonów. Znalazło to m.in. wyraz w dawnej nazwie międzynarodowego portu lotniczego „Aleksander Wielki” oraz głównego stadionu sportowego „Filip II”, pomnikach Filipa II (Wojownik) i Aleksandra Wielkiego (Wojownik na koniu), publicznych ekspozycji oryginalnych fragmentów antycznych rzeźb przed najważniejszymi gmachami państwa itp.[9] W związku z powyższym w dziedzinie historii trwał spór międzypaństwowy z Grecją, szczególnie emocjonujący mieszkańców greckiej Macedonii. Ewenementem na skalę światową było także to, że inny międzynarodowy port lotniczy, położony obok greckiego macedońskiego miasta Kawala, także nosi imię „Aleksander Wielki”. W lutym 2018 lotnisko zmieniło nazwę, usuwając z niej patrona Aleksandra Wielkiego, by załagodzić spór z Grecją[10][11], a rok później nazwę zmienił również stadion narodowy, honorując znanego macedońskiego piosenkarza, Toše Proeskiego[12].
Podział administracyjny
| Nr | Gmina (Општина) | Powierzchnia (km²) | Populacja (2002) |
|---|---|---|---|
| 1 |  Centar (Центар) | 7,52 | 45 412 |
| 2 |  Gazi Baba (Гази Баба) | 110,86 | 72 617 |
| 3 |  Aerodrom (Аеродром) | 21,85 | 72 009 |
| 4 |  Czair (Чаир) | 3,52 | 64 773 |
| 5 |  Kisela Voda (Кисела Вода) | 34,24 | 57 236 |
| 6 |  Butel (Бутел) | 54,79 | 36 154 |
| 7 |  Szuto Orizari (Шуто Оризари) | 7,48 | 22 017 |
| 8 |  Karposz (Карпош) | 35,21 | 59 666 |
| 9 |  Dziorcze Petrow (Ѓорче Петров) | 66,93 | 41 634 |
| 10 |  Saraj (Сарај) | 229,06 | 35 408 |
| Total |  Skopje | 571,46 | 506 926 |
Zabytki i atrakcje turystyczne
- Słabo zachowane ruiny antycznego miasta Skup,
- Akwedukt, według jednych opinii rzymsko-bizantyński z I wieku n.e., rozbudowany w VI wieku n.e. przez Justyniana Wielkiego; według innych źródeł powstały dopiero w czasach tureckich, ewentualnie z użyciem części starszych konstrukcji[13][a],
- Twierdza Skopsko Kale ze śladami osadnictwa z epok: neolitu i brązu, a także czasów rzymskich i bizantyjskich (obecnie trwają tam badania archeologiczne),
- Cerkiew św. Pantelejmona w Nerezi na przedmieściach Skopja z 1161 r. z zachowanymi freskami, będącymi wspaniałym przykładem malarstwa bizantyjskiego,
- Kamienny średniowieczny most na rzece Wardar,
- Cerkiew św. Nikity z XIV wieku,
- Architektura z okresu panowania tureckiego (łaźnie, zajazdy, meczety – głównie z XV wieku) w muzułmańskiej części miasta,
- Cerkiew Przemienienia Pańskiego z XVII-XIX wieku,
- Synagoga Beit Jakow.
- Plac Macedonii, centralny punkt Skopje, stanowiący mieszankę różnych stylów architektonicznych.
- Stara Czarszija
- Porta Macedonia, jeden z najpopularniejszych zabytków w Skopje, zbudowany na wzór łuku triumfalnego.
- Most Sztuki nad rzeką Wardar[14]
Nazwa w języku polskim
Nazwa miasta Skopje jest w języku polskim rodzaju nijakiego i odmienia się jak „słońce”, np. Byłem w Skopju. Jedziemy do Skopja, lub pozostaje nieodmieniona, np. Byłem w Skopje. Jedziemy do Skopje[15].
Miasta partnerskie
Opracowano na podstawie materiału źródłowego[16][17][18][19].
|
Wybrane publikacje wydane w Polsce
- Ł. Galusek, Skopje: Od nowa, [w:] "Herito" Nr 22-23 (1-2/2016), Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2016, s. 204-217, ISSN 2082-310X
- M. Siarek, Alexander: Forging Utopia, samopublikacja, Skarżysko-Kamienna 2018, ISBN 978-83-950913-0-8
- M. Link-Lenczowska, Skopje Miasto architektura i sztuka solidarności, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2019, ISBN 978-83-63463-93-9
- K. Nettmann-Multanowska, Warszawa rysuje Skopje, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa 2022, ISBN 978-83-961764-3-1
Zobacz też
Uwagi
- ↑ W pierwszym okresie swego pobytu w Europie, Turcy osmańscy chętnie korzystali z gotowych do realizacji projektów, rzymskich lub bizantyjskich. Przykład akweduktu w Kawali, klasyfikowanego jako rzymski, mimo jego tureckiej realizacji.
Przypisy
- ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG) Nazwy państw świata, ich stolic i mieszkańców, 2007 Wykaz w formacie PDF, s. 26.
- ↑ Protokół z IV, V i VI posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski, które odbyły się w dniu 20 lutego, 13 marca i 17 kwietnia 2002 roku, s. 4 [1].
- ↑ Włodzimierz Pianka, Zuzanna Topolińska, Božidar Vidoeski Słownik macedońsko-polski i polsko-macedoński, wydawcy: PWN i Knigoizdatelstvo „Makedonska kniga”, Warszawa – Skopje 1990 r.
- ↑ Σκουποί czyta się po grecku podobnie, jak łacińskie „Scupi”.
- ↑ Za Akademickim Słownikiem j. Greckiego.
- ↑ Jakim T. Petrovski. "Damaging Effects of July 26, 1963 Skopje Earthquake" (PDF). Meseisforum. Retrieved 27 February 2011.
- ↑ Kathryn Spink: Matka Teresa. Autoryzowana biografia. Lublin: Wydawnictwo Gaudium, 2001. ISBN 83-88615-22-X. Cytat: Tak obojętnie podchodziła do chronologii swojego życia i faktycznie tak daleko była od chęci czytania tego, co o niej pisano, że przez wiele lat, a zatem także w wielu książkach błędnie podawano jako datę jej urodzenia 27 sierpnia 1910 r. Ta sama figuruje nawet w rejestrze (...) Zgromadzenia Sióstr Loretanek w Indiach. Tymczasem jak wyznała Eileen Egan, (...) była to data chrztu..
- ↑ Akt solidarności polskich artystów dla Skopje, Culture.pl [dostęp 2022-05-30] (pol.).
- ↑ Artykuł w „The Christian Science Monitor” 2,300 years later, ‘Alexander-mania’ grips Macedonia ; Artykuł w Der Spiegel (ang.) „Which Macedonia Was Alexander the Great From?”.
- ↑ Macedonia zmieniła nazwę lotniska. tvn24.pl, 2018-02-25. [dostęp 2018-02-25]. (pol.).
- ↑ Натписот „Александар Велики“ заминува од зградата на скопскиот аеродром. mkd.mk, 2018-02-24. [dostęp 2018-02-25]. (mac.).
- ↑ Hubert Zdankiewicz, Euro 2020. Zobacz stadion w Skopje, na którym Polska zagra z Macedonią, Nowiny, 6 czerwca 2019 [dostęp 2021-02-05] (pol.).
- ↑ Adamczak S., Firlej-Adamczyk K., Bzowski K., Gołębiowski Ł.: Czarnogóra, Serbia, Macedonia, Kosowo i Albania. Praktyczny przewodnik. Bielsko-Biała: Pascal, 2011, s. 388. ISBN 978-83-7513-904-4.
- ↑ Skopje – zabytki, ciekawe miejsca, co warto zobaczyć, atrakcje, okiemturysty.pl, 2 sierpnia 2019 [dostęp 2021-04-14] (pol.).
- ↑ Protokół 74. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, które odbyło się 7 listopada 2012 roku [dostęp 2019-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2015-11-17].
- ↑ https://web.archive.org/web/20131024131101/http://www.skopje.gov.mk/EN/DesktopDefault.aspx?tabindex=0&tabid=69.
- ↑ https://web.archive.org/web/20090114033014/http://www.ankara-bel.gov.tr/AbbSayfalari/hizmet_birimleri/dis_dairesi_baskanligi/avrupa_gunu_kutlamasi.aspx
- ↑ http://www.sarajevo.ba/en/stream.php?kat=160.
- ↑ Сител Телевизија
Linki zewnętrzne
- Skrót historii regionu Macedonii i Republiki Macedonii.
Media użyte na tej stronie
.svg)
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Autor: Pedro A. Gracia Fajardo, escudo de Manual de Imagen Institucional de la Administración General del Estado, Licencja: CC0
Flaga Hiszpanii
.svg)
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms of Saraj Municipality, Macedonia.
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms of Ǵorče Petrov Municipality, Macedonia.
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms of Karpoš Municipality, Macedonia.
(c) Diego Delso, CC BY-SA 3.0
Macedonia Square, Skopje, Republic of Macedonia
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of the North Macedonia
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Logo (coat of arms) of Čair Municipality, Macedonia.
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms of Gazi Baba Municipality, Macedonia.
Autor: Novica Nakov, Licencja: CC BY-SA 2.0
The old aqueduct in the north of Skopje
Coat of arms of Republic of Bulgaria
Autor: 1111tomica, Licencja: CC BY-SA 3.0
Some landmarks of Skopje. Some of the pictures are my work, and some of them are free pictures from wikipedia commons.
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 3.0
New coat of arms of Aerodrom Municipality, Macedonia.
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms of Butel Municipality, Macedonia.
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms of Šuto Orizari Municipality, Macedonia.
.svg)
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 4.0
Coat of arms of Kisela Voda Municipality (Skopje, Macedonia), adopted on June 30 2015.
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 4.0
Flag of Skopje, North Macedonia.
Autor: MacedonianBoy, based on this map, Licencja: CC BY-SA 3.0
Map of City of Skopje.
Autor: MacedonianBoy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms of Centar Municipality, Macedonia.