Soest

Soest
ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo Niemcy
Kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia
RejencjaArnsberg
PowiatSoest
Prawa miejskiepołowa XII w.
BurmistrzEckhard Ruthemeyer
Powierzchnia85,81 km²
Wysokość90 m n.p.m.
Populacja (31 grudnia 2013)
• liczba ludności
• gęstość

46 699[1]
544[1] os./km²
Nr kierunkowy02921
Kod pocztowy59494
Tablice rejestracyjneSO, LP
Plan Soest
Położenie na mapie Nadrenii Północnej-Westfalii
Mapa konturowa Nadrenii Północnej-Westfalii, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Soest”
Położenie na mapie Niemiec
Mapa konturowa Niemiec, po lewej znajduje się punkt z opisem „Soest”
Ziemia51°34′N 8°07′E/51,566667 8,116667
Strona internetowa
Portal Niemcy

Soest – miasto powiatowe w zachodniej części Niemiec, w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Arnsberg, siedziba powiatu Soest.

Prawa miejskie miejscowość otrzymała w połowie XII wieku – prawa miasta Soest miały wpływ na prawa miejskie nadane Kolonii oraz Lubece i były stosowane na obszarze od Nadrenii do Pogórza Wezerskiego oraz w Westfalii poza Dortmundem[2]. Rozkwit miasta przypadł na XII–XV wiek dzięki zaangażowaniu w handel z Flandrią, Brabancją i Anglią – Soest był członkiem Hanzy. Do połowy XV wieku pod rządami arcybiskupów Kolonii, w XVII wieku pod panowaniem Brandenburgii, a od 1817 roku część Prus. Pomimo znacznych zniszczeń podczas II wojny światowej, Stare Miasto z zabudowaniami z XII–XV wieku zachowało się w dobrym stanie a ponad 600 budynków znajduje się na liście zabytków.

Geografia

Soest leży w zachodniej części Niemiec, w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Arnsberg, ok. 50 km na wschód od Dortmundu i ok. 50 km na zachód od Paderborn. Miasto sąsiaduje z gminami: Lippetal, Bad Sassendorf, Möhnesee, Ense, Welver i miastem Werl.

Największa długość miasta w kierunku wschodnio-zachodnim wynosi około 13 km, największa długość w kierunku północno-południowym wynosi około 11,5 km. Najwyższe wzniesienie ma wysokość 219 m n.p.m., natomiast najniższy punkt leży na wysokości 73 m n.p.m.[3].

Miasto znajduje się w umiarkowanej strefie klimatycznej. Przeciętna temperatura roczna w okresie 1950–81 wynosiła +9,1 °C a średnia roczna ilość opadów 757 mm, a w okresie 1981–2010 przeciętna temperatura roczna wynosiła +9,7 °C, a średnia roczna ilość opadów 827 mm[3].

Podział administracyjny

Soest, Ortsteile
Soest
Zabudowa szachulcowa przy rynku w Soest

W wyniku reformy administracyjnej z 1969 roku, 1 lipca 1969 roku do miasta Soest dołączono 18 gmin, przez co powierzchnia miasta powiększyła się z 28 km² do prawie 86 km² a liczba mieszkańców z 35511 do 40320[4]. Gminy te wraz z innymi 30 gminami należały w okresie od średniowiecza do 1809 roku do tzw. Soester Börde – obszaru pod rządami miasta Soest.

Soest podzielony jest na 18 dzielnic (Ortsteile)[3]:

  • Ampen
  • Bergede
  • Deiringsen
  • Enkesen bei Paradiese
  • Epsingsen
  • Hattrop
  • Hattropholsen
  • Hiddingsen
  • Katrop
  • Lendringsen
  • Meckingsen
  • Meiningsen
  • Müllingsen
  • Ostönnen
  • Paradiese
  • Ruploh
  • Röllingsen
  • Thöningsen

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł spożywczy, maszynowy, elektrotechniczny, drzewny oraz włókienniczy[5].

Historia

Badania archeologiczne potwierdziły osadnictwo na południowy wschód od kolegiaty św. Patroclusa w okresie 5500-5000 p.n.e[6]. Samo Soest po raz pierwszy wzmiankowane jest w 836 roku jako Villa Sosat[6], przy okazji raportu z przewozu szczątków św. Wita z Saint-Denis do Corvey[7]. Do rozwoju Soest przyczynił się szereg czynników: położenie przy szlaku handlowym, tzw. Hellweg, żyzne ziemie regionu Soester Börde oraz handel solą[8]. Pierwsze wzmianki o salinie w Soest pochodzą z VI wieku i działalność przemysłu solnego z ok. 500 roku została potwierdzona przez badania archeologiczne[9][6].

W ok. 780 w Soest wzniesiono pierwszy kościół w miejscu obecnego kościoła św. Piotra w ramach polityki chrystianizacji Niemiec północnych prowadzonej przez Karola Wielkiego[10]. Wraz z rozwojem miasta zrodziła się potrzeba zbudowania większej świątyni i nowy kościół został poświęcony w 1150 roku a dwa lata później kościół odwiedził cesarz Fryderyk I Barbarossa[6][10].

Soest było pod rządami arcybiskupów Kolonii, którzy w ok. 960-65 roku wznieśli koło kościoła św. Piotra palatium[6]. W 962 roku arcybiskup Kolonii Bruno I sprowadził do Soest relikwie św. Patroclusa, a w 965 roku w swoim testamencie zapisał 100 funtów w srebrze na fundację świątyni, obecnej kolegiaty św. Patroclusa[11].

W połowie XII wieku Soest otrzymało prawa miejskie[2], które najprawdopodobniej wywodziły się z praw stosowanych w Lombardii[8]. Prawa te miały wpływ na prawa miejskie nadane Kolonii oraz Lubece i były stosowane na obszarze od Nadrenii do Pogórza Wezerskiego oraz w Westfalii poza Dortmundem[2].

W 1180 roku Soest otoczono nowym 3,5 km murem miejskim z dziesięcioma bramami – powierzchnia miasta zajmowała wówczas 102 ha[8][6]. Jedynie Kolonia była większym miastem w regionie, a od 1300 roku większe były również Augsburg, Norymberga i Lubeka[8]. Soest prowadziło handel z wieloma miastami Europy północnej i wschodniej – już w 1150 roku handlowano z Rosją[8][6]. W 1253 roku Soest wraz z Dortmundem, Münster i Lippstadt zawiązało związek miast, m.in. w celu promowania handlu i stało się jednym z wiodących miast Hanzy[6]. Od 1300 roku Soest zaczęło pobierać podatki, tzw. Börde od 48 okolicznych wsi[6].

W 1444 roku Soest rozpoczęło działania na rzecz uniezależnienia się od arcybiskupów Kolonii – doszło do wojny pięcioletniej zakończonej w 1449 roku przyznaniem Soest statusu wolnego miasta w księstwie Kleve[6]. Soest uniezależniło się od archidiecezji, utraciło jednak powiązania handlowe z Kolonią i swoją silną pozycję – w księstwie Kleve znalazło się na jego peryferiach z dala od ośrodków handlowych. Doprowadziło to gospodarczego upadku miasta[6].

W połowie XVI wieku w mieście umocniły się ruchy reformacyjne i powstało sześć kościołów ewangelickich[6]. Po zniszczeniach odniesionych podczas wojny trzydziestoletniej Soest złożyło w 1669 roku hołd księciu brandenburskiemu[6]. Soest traci swe prawa po tym jak w 1751 roku Fryderyk II Wielki zniósł prawo samodzielności miast[6]. Zniszczenia wojny siedmioletniej doprowadziły do ostatecznego upadku Soest[6].

W 1817 roku Soest zostaje miastem powiatowym (niem. Kreisstadt). Wraz z otwarciem linii kolejowej Hamm – Soest – Paderborn w 1850 roku Soest stało się znaczącym ośrodkiem transportowo-przeładunkowym pomiędzy Niemcami zachodnimi i środkowymi[6].

W 1934 roku, z uwagi na bardzo dobrze zachowana średniowieczną architekturę Soest, historyk sztuki Wilhelm Pinder zaproponował, by całemu miastu nadać status pomnika narodowego[6]. Podczas II wojny światowej Soest zostało w 2/3 zniszczone – jednak Stare Miasto z zabudowaniami z XII–XV wieku uchowało się w dobrym stanie[6].

Transport

W mieście znajduje się stacja kolejowa Soest.

Polityka

Rada miejska

W wyniki wyborów do rady miejskiej, które odbyły 25 maja 2014 roku, poszczególne partie uzyskały następujące liczbę miejsc:

Partia / UgrupowanieIlość miejsc(por. do 2009)
CDU18 miejsc(−1)
SPD13 miejsc(+2)
BG3 miejsca(−2)
FDP2 miejsca(−2)
Zieloni4 miejsca(±0)
SO!4 miejsca(+1)
Die Linke2 miejsca(±0)
Junges Soest2 miejsca(+2)
AfD1 miejsce(+1)
Niemiecka Partia Piratów1 miejsce(+1)

Wyniki wyborów komunalnych od 1975 roku

Tabela pokazuje wszystkie partie i ugrupowania polityczne, które uzyskały przynajmniej 1,95% głosów[12][13][14][15][16]:

RokCDUSPDBGFDPZieloni1SO!JSLinkeAfD
197540,434,212,910,0
197943,536,99,96,7
198439,536,49,84,38,2
21989²33,438,412,84,58,1
199434,043,711,33,27,8
199947,030,615,12,66,0
200440,126,713,46,89,93,1
200939,723,09,69,19,06,23,4
32014³34,826,16,94,48,47,03,54,52,6

Przypisy

1 Zieloni: 1984 i 1989: Zieloni, od 1994: B’90/Zieloni
2 1989: dodatkowo: REP: 2,8%
3 2014: dodatkowo: Piraci: 1,94%

Współpraca

Miasta i miejscowości partnerskie[17]:

Kultura

Ottońskie centrum starego miasta: 1) kaplica św. Mikołaja, 2) kolegiata św. Patroclusa, 3) Wilhelm-Morgner-Haus, 4) pozostałości biskupiego palatium, 5) kościół św. Piotra, 6) ratusz
Wippe w Soest
Przedstawienie kary „huśtawki” z Nequambuch
Współczesna Wippe w Soest
Allerheiligenkirmes 2006, młyńskie koło

Zabytki

Pomimo znacznych zniszczeń wojennych, Stare Miasto z zabudowaniami z XII–XV wieku zachowało się w dobrym stanie a ponad 600 budynków znajduje się na liście zabytków[18].

  • romańska kolegiata św. Patroclusa z wieżą z XII wieku[19]
  • kaplica św. Mikołaja z XIII wieku z XV-wiecznym ołtarzem z obrazem św. Mikołaja ze szkoły Konrada von Soesta[20]
  • pozostałości dawnego palatium arcybiskupów kolońskich[21]
  • kościół św. Piotra z XII wieku[22]
  • barokowy ratusz z 1716 roku[22]
  • późnogotycki kościół pielgrzymkowy św. Marii z XIV–XV wieku z XV-wiecznym witrażem Westfälische Abendmahl, przedstawiającym Ostatnią Wieczerzę[23]

Muzea

  • Archiwum Miasta – zbiory dokumentów historycznych, zawierające m.in. pergamin z krowiej skory, na którym spisano prawa miejskie w XIII wieku i Nequambuch[20] – księgę z XIV–XV wieku, w której spisano rodzaje kar stosowanych za różne przestępstwa, m.in. opisano karę „huśtawki” za kradzieże z pól i ogrodów (niem. Wippestrafe), stosowaną w Soest w okresie od XIV do XVIII wieku. Przestępca wchodził na położone nad wodą schody, skonstruowane w taki sposób, by pod wpływem ciężaru przechylić się w pewnym momencie jak huśtawka, a znajdujący się na nich człowiek tracił równowagę i wpadał do wody. Obecnie zabawy z użyciem przechylnych schodów odbywają się w ramach święta strzeleckiego, przypadającego w czerwcu w sobotę po dniu św. Jana.
  • Burghofmuseum – muzeum regionalne ze zbiorami miedziorytów Heinricha Aldegrevera[24]
  • Muzeum Sztuki Wilhelm-Morgner-Haus – zbiory malarstwa ekspresjonistycznego (1891–1917)[20], m.in. 60 obrazów i 400 rysunków Wilhelma Morgnera (1891–1917) z Soest oraz prace Christiana Rohlfsa, Otto Modersohna, Emila Noldego, Franza Nölkena i innych[25]
  • Grünsandstein-Museum – muzeum zielonego piaskowca[20]
  • Haus Kükelhaus – muzeum Hugo Kükelhausa (1900–1984) – niemieckiego pedagoga i artysty w jego dawnym domu[20]
  • Museum belgischer Streitkräfte – muzeum poświęcone historii belgijskich garnizonów wojskowych na terenie Niemiec[20]
  • Osthofentor-Museum – muzeum średniowiecznej obronności[20]

Festyny

  • Od średniowiecza w mieście organizowany jest doroczny festyn Allerheiligenkirmes, który wzmiankowany był po raz pierwszy w 1338 roku[20]. Słowo Kirmes pochodzi od średnio-wysoko-niemieckiego słowa kirmesse, skrót od Kirchweihmesse, oznaczającego mszę z poświęcenie kościoła. Festyn zaczyna się w pierwszą środę po Wszystkich Świętych i trwa pięć dni[20].
  • Co roku w czerwcu organizowany jest Bördetag.
  • W lipcu okoliczni producenci win organizują Winzermarkt.

Produkty lokalne

Lokalne produkty z Soest to: pumpernikiel i Bullenauge[26].

W Soest znajduje się piekarnia Haverland, założona w 1570 roku przez Jörgena Haverlantha, najstarsza piekarnia produkująca pumpernikiel w Niemczech[26] i najprawdopodobniej na świecie[27][28].

Napój alkoholowy Bullenauge powstał w 1964 roku podczas zebrania zarządu ówczesnej mleczarni Hellweg, kiedy to zabrakło Kornu, ale znalazł się likier Mokkalikör, do którego dodano śmietany. Kompozycja ta przypominała oko byka (niem. Bullenauge) – stąd jego nazwa. Bullenauge jest tradycyjnie serwowany podczas festynu Allerheiligenkirmes[26][29].

Przypisy

  1. a b Landesbetrieb Information und Technik Nordrhein-Westfalen (IT.NRW): Einwohnerzahlen im Regierungsbezirk Arnsberg (niem.). [dostęp 2014-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-20)].
  2. a b c Timo Holzborn: Die Geschichte der Gesetzespublikation: insbesondere von den Anfängen des Buchdrucks um 1450 bis zur Einführung von Gesetzesblättern im 19. Jahrhundert. Tenea Verlag Ltd., 2003, s. 45. ISBN 978-3-86504-005-3. [dostęp 2014-11-11].
  3. a b c Abteilung Stadtentwicklung und Bauordnung: Statistik – Info der Stadt Soest (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  4. Marga Koske. Geschichte der eingemeindeten Soester Stadtteile. „Soester Zeitschrift,”, s. 23–78, s. 24, 2000. 112. ISSN 0176-3946 (niem.). 
  5. Soest, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-11].
  6. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Miasto Soest: Soester Geschichte (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-31)].
  7. Karl-Heinz Marpe, Paul Hombrecher: Wermelskirchen: aus alten u. neuen Tagebüchern e. liebenswürdigen Strassenmädchens. Stadt Wermelskirchen, 1973, s. 90.
  8. a b c d e Verein für Geschichte und Heimatpflege Soest: Soest und seine Geschichte / Soest ist eine besondere Stadt (niem.). [dostęp 2014-11-16].
  9. Georg Eggenstein. Die Römische Kaiserzeit in Westfalen. „Archäologie in Ostwestfalen”, s. 53-70, s. 67, 2005. 9 (niem.). 
  10. a b St. Petri-Pauli Soest: St. Petri – Zur Geschichte (niem.). [dostęp 2014-11-16].
  11. Pastoralverbund Soest: Der Dom (niem.). [dostęp 2014-11-16].
  12. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Kommunalwahlen 1999 (niem.). [dostęp 2014-11-15].
  13. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Kommunalwahlen 2004 (niem.). [dostęp 2014-11-15].
  14. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Kommunalwahlen 2009 (niem.). [dostęp 2014-11-15].
  15. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Kommunalwahlen 2014 (niem.). [dostęp 2014-11-15].
  16. Landesamt für Datenveraibetung und Statistik Nordrhein-Westfalen: Verzeichnisse der Kommunalwahlergebnisse des Landes Nordrhein-Westfalen (LDS NRW) von 1975 bis 2009. (niem.)
  17. Miasto Soest: Städtepartnerschaften und Städtefreundschaften – Eine Übersicht (niem.). [dostęp 2014-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-11)].
  18. Miasto Soest: Denkmalliste (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  19. Praca zbiorowa: Sztuka Romańska. red. Rolf Toman. Tandem Verlag GmBH, 2008, s. 44. ISBN 978-83-7512-972-4.
  20. a b c d e f g h i Reinhard Ströber: Teutoburger Wald: Kunst und Freizeitspass. DuMont Reiseverlag, 2011, s. 108. ISBN 978-3-7701-9297-7. [dostęp 2014-11-15].
  21. Arbeitsgemeinschaft Historische Stadtkerne in NRW: Denkmal des Monats – Januar 2006 Südliches Westfalen und Münsterland Bau- und Bodendenkmal “Hohes Hospital” (Soest) (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  22. a b Miasto Soest: Sehenswürdigkeiten (niem.). [dostęp 2014-11-11].
  23. Hans Dieter Bödecker: Geschichte der Wiesenkirche (niem.). W: Ev. Wiese-Georgs-Kirchengemeinde [on-line]. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  24. Miasto Soest: Burghofmuseum (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-29)].
  25. Miasto Soest: Wilhelm-Morgner-Haus (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-05)].
  26. a b c Miasto Soest: SOESTLEXIKON (niem.). [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-04)].
  27. Ulrike von Jöhems. Nur Wasser und Schrott. Typisch westfälisch: Haverland in Soest ist die älteste Pumpernickel-Bäckerei der Welt. „Westfalenspiegel”, s. 59, 2007. 5. ISSN 0508-5942 (niem.). 
  28. Claudia Scheffler. Wo das „kleine schwarze” schmort... „Westfalium – Magazin für Gesellschaft, Kultur und Lebensart”, s. 66-68, 2003 (niem.). 
  29. Allerheiligenkirmes: Rund um Kirmes – Bullenauge (niem.). [dostęp 2014-11-15].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Germany location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Germany (Wp article: en:Germany)
Hanseatenwimpel.svg
Hanseatic Flag
Haupthandelsroute Hanse.png
Main trading routes of the Hanseatic League in northern Europe.
Hansestadt Lubeck Tatiana Yagunova Watercolor painting 2014.jpg
Autor: Tatiana Yagunova / Татьяна Ягунова, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lubeka (Akwarela Tatiany Yagunovej) — główne miejsce Ligi Hanzeatyckiej. Związek Hanzeatycki — organizację kupiecką pod kierownictwem doświadczonego racjonalnego ośrodka kupieckiego — Wolnego Miasta Lubeki. Opublikowano:
Wippe (Soester Nequambuch).JPG
Thirteenth miniature from the Nequambuch: The Soester rocker, a criminal instrument for garden and field thieves. In a somewhat modified form this type of operation was continued to 1780.
Soest-Grosser-Teich-IMG 0711.JPG
Autor: Mbdortmund, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Soest, Großer Teich, Blick von der Teichsmühle aufs Zentrum, links der Dom, rechts die Petrikirche
Soest-coa.svg
coat of arms of the city of Soest
Soest.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Riesenrad in der Dämmerung.jpg
Autor: User:Kameraman, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Das Riesenrad, dass sich im Großen Teich widerspiegelt, wurde am 8.11.2006 gegen 18.00 Uhr mit einer Sony R1 auf der Soester Allerheiligenkirmes aufgenommen.
Soest in SO.svg
Autor: TUBS, Licencja: CC BY-SA 3.0
Deutsch (de): Lagekarte von Soest, Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Deutschland.
English (en): Locator map of Soest in District of Soest, North Rhine-Westphalia, Germany.
français (fr): Plan de localisation de la municipalité Soest dans l'arrondissement de Soest dans Rhénanie-du-Nord-Westphalie, Allemagne.
hornjoserbsce (hsb): Poziciska karta gmejny Soest, Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Němska.
македонски (mk): Положбена карта на Soest во рамките на Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Германија.
Nederlands (nl): Detailkaart van Soest in de Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Duitsland.
Esperanto (eo): Situomapo de Soest en Kreis Soest, Nordrhein-Westfalen, Germanio.
മലയാളം (ml): ജർമ്മനിയിലെ North Rhine-Westphalia, District of Soest, Soest ഭൂപടസ്ഥാനം.
Soest-IMG 0699.JPG
Autor: Mbdortmund, Licencja: CC BY 3.0
Soest, Altstadt, Fachwerkhäuser am Markt Soest
North Rhine-Westphalia location map G.svg
Autor: Hanhil based on previous work by TUBS, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map North Rhine-Westphalia showing position of NRW within Germany. Geographic limits of the map:
Wippe Soest Mai 2008 2.jpg
(c) Stephan Hense, CC-BY-SA-3.0
The Soest rocker (replica) on Great Pond in Soest
Soest-IMG 0765ergaenzt1.JPG
Autor: Stephan Hense; Fotovorlage von Mbdortmund, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Der ottonische Kern der Soester Altstadt (grün umrandet) von Norden gesehen:
1) Nikolaikapelle,
2) St.-Patrokli-Dom,
3) Morgner-Haus,
4) Standort der Alten Pfalz (Hohes Hospital),
5) St. Petri-Kirche,
6) Rathaus mit vier Gebäudeteilen aus verschiedenen Jahrhunderten;
unten links ein Zipfel des Großen Teichs.
Karte Soest Ortsteile.png
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Karte der Ortsteile von Soest