Spółgłoska drżąca dziąsłowa dźwięczna

Spółgłoska drżąca dziąsłowa
Numer IPA122
r
Jednostka znakowar
UnikodU+0072
UTF-8 (hex)72
Inne systemy
X-SAMPAr
Kirshenbaumr<trl>
IPA Braille
Przykład
informacjepomoc
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Spółgłoska drżąca dziąsłowa – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [r]. Głoska ta jest jednym z trudniejszych dźwięków mowy. Jest zazwyczaj ostatnią głoską opanowywaną przez dzieci, a zaburzenia jej artykulacji są jedną z najczęstszych wad wymowy (reranie).

W transkrypcji fonologicznej symbol /r/ często używany jest do oznaczenia innych spółgłosek rotycznych, takich jak [ɾ, ɹ, ʁ].

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [r]:

  • modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji,
  • tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej – jest to spółgłoska ustna,
  • prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – jest to spółgłoska środkowa
  • Język styka się z dziąsłami w periodyczny sposób, tworząc serię szybkich zwarć i rozwarć – jest to spółgłoska drżąca.
  • wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna. W kontekstach ubezdźwięczniających jednak posiada wariant bezdźwięczny (np. w słowie „wiatr”).

Przykłady

Spółgłoska drżąca dziąsłowa podniesiona

W języku czeskim występuje jako odrębny fonem głoska drżąca dziąsłowa, która w odróżnieniu od [r] cechuje się podniesieniem miejsca artykulacji [] i zwężeniem przestrzeni między językiem a podniebieniem twardym przez co przyjmuje charakter głoski szczelinowej. Głoska drżąca dziąsłowa [r] ma 1-3 uderzeń, podczas gdy głoska podniesiona [] ma 3–5 słabszych uderzeń. Głoska jest dźwięczna, ale może tracić dźwięczność przy głoskach bezdźwięcznych, przy czym taka głoska bezdźwięczna jest w języku czeskim traktowana jako alofon. Głoska stanowi dość duży problem dla obcokrajowców. Jej nieprawidłowa wymowa nazywa się rotacismus bohemicus.

Głoska występuje w języku czeskim, w innych językach czy dialektach jej występowanie jest dokumentowane rzadko, a jej występowanie nie jest głęboko przebadane (przypuszczalne występowanie w niektórych dialektach języka norweskiego w okolicy Narwiku[1]).

W alfabecie fonetycznym oznaczana jest jako ⟨r⟩ ze znakiem podwyższenia []. Przed rokiem 1989 miała swój specjalny symbol ⟨ɼ⟩.

Przypisy

  1. Fabianova, s. 34-35.

Media użyte na tej stronie

Pl-Rzeka.ogg
Polish pronunciation of Rzeka.
Alveolar trill.ogg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Letter r.svg
a lowercase, sans-serif letter 'r'
Cs-řeka.ogg
Autor: Veronika Daňková, Vion Nicolas, Licencja: CC BY 2.0 fr
Pronunciation of word "řeka" in Czech. Female voice. Speaker from Morava, Czech republic.
Cs-ř.ogg
Autor: EmilJ, Licencja: CC BY-SA 3.0
3 seconds of standalone Czech fricative trill "ř" (IPA: [r̝])
Gnome-mime-sound-openclipart.svg
An audio speaker emitting sound waves, in the Gnome style