Spółgłoska szczelinowa dziąsłowa dźwięczna
| Numer IPA | 133 | |||
|---|---|---|---|---|
| z | ||||
| Jednostka znakowa | z | |||
| Unikod | U+007a | |||
| UTF-8 (hex) | 7a | |||
| Inne systemy | ||||
| X-SAMPA | z | |||
| Kirshenbaum | z | |||
| IPA Braille↗ | ⠵ | |||
| Przykład | ||||
| informacje • pomoc | ||||
| ||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | ||||
Spółgłoska szczelinowa sycząca dziąsłowa dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [z].
Artykulacja
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [z]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- jest to spółgłoska dziąsłowa – język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłosek szczelinowych szum. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje spodnia powierzchnia czy czubek języka, mowa o spółgłosce apikalnej [z̺] lub laminalnej [z̻].
- wiązadła głosowe drgają periodycznie, spółgłoska ta jest dźwięczna.
Terminologia
Spółgłoskę [z] zalicza się do spółgłosek syczących, czyli sybilantów.
Przykłady
- spółgłoska laminalna
- w języku polskim: zupa ['z̻upa]
- w języku angielskim: zone [z̻əʊn] „strefa”
- w języku perskim: ﺰﻤﻴﻦ [z̻a'mi:n] „ziemia”
- w języku angielskim: zone [z̻əʊn] „strefa”
- spółgłoska apikalna
- w kastylijskim dialekcie języka hiszpańskiego: desde ['dez̺de] „od kiedy”
- w języku nowogreckim: ζάλη ['z̺ali] „zawroty głowy”
Spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa dźwięczna
W niektórych językach występuje spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa dźwięczna, pozbawiona odrębnego symbolu IPA, zapisywana [ð̠], [ð͇] lub [ɹ̝], kiedy zachodzi potrzeba rozróżnienia.
Artykulacja
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [ð̠]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- jest to spółgłoska dziąsłowa – język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłosek szczelinowych szum. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje górna powierzchnia czy czubek języka, mowa o spółgłosce apikalnej lub laminalnej.
- wiązadła głosowe drgają periodycznie, spółgłoska ta jest dźwięczna
Przykłady
- w języku islandzkim: þakið [θ̠akið̠] "dach"[1][2]. W tym języku zwykle jest to spółgłoska apikalna[1][2].
Przypisy
- ↑ a b Magnus Pétursson. Étude de la réalisation des consonnes islandaises þ, ð, s, dans la prononciation d'un sujet islandais à partir de la radiocinématographie. „Phonetica”. 33, s. 203-216, 1971. DOI: 10.1159/000259344 (fr.).
- ↑ a b Peter Ladefoged, Ian Maddieson: The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell, 1996, s. 144-145. ISBN 0-631-19814-8. (ang.)
Media użyte na tej stronie
Letter z.svg
a lowercase, sans-serif letter 'z', IPA Unicode character No.
a lowercase, sans-serif letter 'z', IPA Unicode character No.
0x007A, symbol of voiced alveolar fricative. 