Spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna

Spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna
Numer IPA	140
x
Jednostka znakowa	x
Unikod	U+0078
UTF-8 (hex)	78
Inne systemy
X-SAMPA	x
Kirshenbaum	x
IPA Braille↗	⠭
Przykład
informacje • pomoc
Obraz znaku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolem [x]. Dźwięcznym odpowiednikiem jest spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna dźwięczna [ɣ].

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji tej spółgłoski:

• modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
• prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka - spółgłoska środkowa
• tylna część języka zbliża się do podniebienia miękkiego na odległość szczeliny - jest to spółgłoska szczelinowa miękkopodniebienna
• wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna

Warianty

Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:

• wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [xʲ]
• przewężenie w gardle, mówimy spółgłosce faryngalizowanej spółgłosce: [xˤ]
• zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o labializowanej spółgłosce [xʷ]

Wymowa

• W języku niemieckim jak polskie „ch”.

Przykłady

• w języku afrikaans: goed [xut]
• w esperanto: monaĥo [mon'axo]:
• w języku hiszpańskim: ojo [oxo]
• w języku mandaryńskim: 河/hé [xɤ]
• w języku niemieckim: Nacht [naxt]
• w języku nowogreckim: χαρά [xa'ra]
• w języku polskim: chata ['xata]
• w języku serbskochorwackim: Hrvatska [xr'ʋat•ska]

Pisownia

• w większości języków słowiańskich i w niemieckim głoskę tę zapisuje się dwuznakiem ch.
• w języku rumuńskim i serbochorwackim głoska ta jest zapisywana przez h
• w angielskiej transkrypcji wyrazów obcych głoska ta jest oddawana jako kh (choć Anglicy wymawiają to jako /k/)
• w niedawno utworzonych pisowniach łacińskich dla języków afrykańskich czy indiańskich, jak również języka czeczeńskiego czy tatarskiego stosuje się symbol fonetyczny x.
• w alfabecie greckim istnieje specjalna litera chi (χ)