Spółgłoska zwarto-szczelinowa zadziąsłowa dźwięczna

Spółgłoska zwarto-szczelinowa zadziąsłowa dźwięczna (bardziej precyzyjnie spółgłoska zwarto-szczelinowa sycząca zadziąsłowa dźwięczna) – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolem [dʒ] lub z łącznikiem [d͡ʒ] (dawniej [ʤ]). W niektórych opracowaniach można spotkać się również z transkrypcją d̠ʒ

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji tej spółgłoski:

• modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
• tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
• prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka – spółgłoska środkowa
• koniuszek języka i jego brzeżek kontaktują się z miejscem tuż za górnymi dziąsłami – jest to spółgłoska zadziąsłowa
• Dochodzi do całkowitego zablokowania przepływu powietrza przez jamę ustną i nosową, a następnie do przejścia bezpośrednio, bez plozji, do spółgłoski [ʒ]
• wiązadła głosowe periodycznie drgają, spółgłoska ta jest dźwięczna

Warianty

• wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mowa wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [ʤʲ]
• wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mowa o spółgłosce welaryzowanej: [ʤˠ]
• napięcie mięśni gardła – mowa o spółgłosce faryngalizowanej [ʤˁ]
• zaokrąglenie warg, mowa wtedy o spółgłosce labializowanej [ʤʷ]

Przykłady

• w języku polskim: liczba [ˈliʤba]
• w języku albańskim: xham [ʤam] „szkło”
• w języku angielskim: joy [ʤɔɪ] „radość”
• w języku kirgiskim: жаман [ʤaman] „zły”
• w języku włoskim: gemma [ˈʤɛmːa] „klejnot”