Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabo Widzącej i Niewidomej im. L. Braille’a w Bydgoszczy

Kujawsko-Pomorski Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1 dla Dzieci i Młodzieży Słabo Widzącej i Niewidomej im. L. Braille’a w Bydgoszczy

specjalna
Widok z ul. Krasińskiego
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Adres	Krasińskiego 10
Data założenia	1872 r.
Patron	Louis Braille
Liczba uczniów	ok. 380[1]
Dyrektor	Małgorzata Szczepanek[2]
Wicedyrektorzy	Beata Cieślińska, Ewa Fojucik[2]
Położenie na mapie Bydgoszczy Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. L. Braille’a
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. L. Braille’a
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. L. Braille’a
53°07′36,82″N 18°00′33,93″E/53,126894 18,009425
Strona internetowa

Widok od ul. Reja

Kujawsko-Pomorski Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Nr 1 dla Dzieci i Młodzieży Słabo Widzącej i Niewidomej im. L. Braille’a w Bydgoszczy^[3] – placówka oświatowo-wychowawcza w Bydgoszczy, ulokowana w zabytkowym budynku przy ul. Krasińskiego 10.

Położenie

Budynek znajduje się w Śródmieściu Bydgoszczy, między ulicami: 3 Maja, Zygmunta Krasińskiego i Mikołaja Reja.

Historia

Okres pruski

Kolebką bydgoskiego Ośrodka był Zakład dla Dzieci Niewidomych w Wolsztynie, który otwarto 6 lipca 1853 r. z inicjatywy miejscowego aptekarza – filantropa o nazwisku Knechtel^[4]. W 1864 r. zakład przeszedł pod bezpośrednią administrację samorządu Prowincji Poznańskiej.

W 1865 r. Komisja Stanowa zaproponowała Sejmowi Pruskiemu budowę zakładu dla czterdzieściorga dzieci niewidomych obojga płci bez względu na wyznanie w Bydgoszczy^[5]. Propozycja ta została przyjęta przez Sejm 2 października 1868 r. Komisja Stanowa przyjęła od magistratu bydgoskiego darowiznę gruntu o powierzchni 2,13 morgi z przeznaczeniem pod budowę zakładu wychowania i nauczania niewidomych, zaś Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego w latach 1864–1870 przeznaczył 28 tysięcy talarów na budowę budynku^[6].

Trwająca kilka lat budowa zakładu dla ociemniałych została sfinalizowana wiosną 1872 roku oddaniem nowego budynku. Został on wzniesiony według projektu miejskiego radcy budowlanego Fritza Müllera. Miał dwa piętra, posiadał 37 pomieszczenia dla wychowanków, 4 mieszkania dla nauczycieli oraz pomieszczenia dla służby i portiera^[6].

Równocześnie według uchwały sejmowej, przeniesiono jednoklasową szkołę z Wolsztyna do Bydgoszczy^[5]. Pierwszym dyrektorem zakładu w Bydgoszczy został Albert Kienel, doświadczony pedagog pracujący ok. 20 lat z niewidomymi w Wolsztynie. Pierwsi wychowankowie zjawili się w ośrodku 4 maja 1872 r.^[7]. Na początku XX wieku duży procent uczniów stanowiły dzieci polskie, względem których stosowane były silne naciski germanizacyjne^[5].

Od momentu powstania ośrodek szybko stał się ostoją życia niewidomych na terenie zaboru pruskiego. W większości uczęszczali do niego uczniowie pochodzący z terenów Pomorza, Wielkopolski i Śląska. Na początku było ich 24 (docelowo szkoła mogła przyjąć do 40). Uczniowie kończyli sześcioklasową szkołę powszechną, następnie uzyskiwali kwalifikacje w zawodzie organisty, szczotkarza, koszykarza lub stroiciela instrumentów muzycznych. W 1886 r. mury opuścił pierwszy organista, w 1902 r. pierwszy szczotkarz, w 1906 r. pierwsza masażystka (w tej dziedzinie zakład był wówczas pionierem). Za rządów Antona Wittiga, ówczesnego dyrektora placówki (od 1882 r.), powstało schronisko dla niewidomych na rogu ulic Staszica i Kołłątaja, w którym wychowankowie znajdowali zatrudnienie. Była to odpowiedź na problemy dotyczące znalezienia pracy przez niepełnosprawnych absolwentów^[6].

W latach 1906–1909 gmach zakładu rozbudowano, dobudowano dwa skrzydła boczne oraz poszerzono część środkową, dzięki czemu powstały nowe klasy szkolne, pomieszczenia warsztatowe, mieszkanie dla dyrektora. Odnowiono również aulę – wyposażając ją w nowe organy, a także fortepian firmy Carl Bechstein z 1893^[8]. Poza tym do budynku doprowadzono wodę, gaz, centralne ogrzewanie, telefon, a także zainstalowano windę kuchenną^[6].

Okres międzywojenny

Przejęcie zakładu przez władze polskie – Starostwo Krajowe w Poznaniu – nastąpiło 1 kwietnia 1920 roku. Placówka otrzymała nazwę Krajowy Zakład dla Ociemniałych i nazwa ta obowiązywała do 16 stycznia 1928 r., po czym zmieniono ją na Wojewódzki Zakład dla Ociemniałych. Z dniem 1 kwietnia 1938 r. nazwę ponownie zmieniono na: Zakład Ociemniałych Pomorskiego Wojewódzkiego Związku Komunalnego w Bydgoszczy^[4].

Pierwszym dyrektorem zakładu w niepodległej Polsce był Bronisław Hausner. W 1926 r. obowiązki dyrektora przejął Józef Mencel – nauczyciel tegoż zakładu, który pełnił je do września 1939 roku^[4].

Po roku 1921 do placówki przyjęto dzieci z północnych i zachodnich rejonów kraju. Liczba wychowanków w zakładzie wynosiła^[4]:

• w roku szkolnym 1920/21 – 59 (w tym 30 chłopców i 29 dziewcząt),
• w roku szkolnym 1929/30 – 123 (w tym 77 chłopców i 46 dziewcząt),
• w roku szkolnym 1938/39 – 65 (w tym 52 chłopców i 13 dziewcząt).

Dzieci w placówce uczono w programie siedmioletniej szkoły powszechnej^[5]. Oprócz nauki ogólnej uczono wychowanków zawodu m.in. szczotkarstwa, koszykarstwa, dziewiarstwa ręcznego, strojenia fortepianów, a najzdolniejszych kształcono na muzyków, głównie organistów. Zakład prowadził również sklep artykułów własnego wyrobu^[7].

W 1930 r. w ośrodku utworzono pierwszy w Polsce oddział dla dzieci słabowidzących^[5].

Okres okupacji

Po zajęciu Bydgoszczy przez hitlerowskie wojska okupacyjne Zakład dla Ociemniałych został zamknięty. 26 października 1939 r. umieszczono w budynku szkołę dla głuchoniemych. Rozszerzające się działania wojenne na froncie wschodnim zmusiły jednak władze III Rzeszy do likwidacji i tej szkoły^[5]. Od 1943 r. przebywali tu obywatele niemieccy z Hamburga, którzy na skutek bombardowań utracili mieszkania, zaś pod koniec wojny zorganizowano na miejscu niemiecki szpital wojskowy^[4].

Okres powojenny

W pierwszych powojennych latach w zakładzie mieściło się kilka różnych instytucji miejskich i państwowych^[4]. Władze oświatowe przejęły ponownie obiekt w lipcu 1947 r. przeznaczając go na Ośrodek Doskonalenia Władz Oświatowych. Jednak w wyniku działalności Władysława Winnickiego zwracającego uwagę na potrzebę kształcenia niewidomych, budynek powrócił do swoich pierwotnych funkcji^[5].

Ponowne otwarcie zakładu nastąpiło 16 października 1948 roku. Nosił on nazwę: Zakład Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych w Bydgoszczy i posiadał szkołę podstawową, średnią publiczną szkołę zawodową oraz internat. W 1949 roku został przejęty przez Kuratorium Bydgoskiego Okręgu Szkolnego i upaństwowiony. W 1967 r. zmieniono jego nazwę na Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Bydgoszczy^[4].

Obowiązki dyrektora bydgoskiego zakładu w okresie powojennym kolejno pełnili: Władysław Winnicki, Feliks Banach, Jan Jakóbowski, Gertruda Pydyń oraz Zbigniew Pogodziński. W roku szkolnym 1972/73 liczba wychowanków wynosiła 183, a personelu 77 osób^[4].

W 1972 r. w setną rocznicę powołania bydgoskiego ośrodka, nadano mu imię Louisa Braille’a, twórcy pisma punktowego dla niewidomych. W gmachu szkoły odsłonięto jego popiersie i tablicę pamiątkową^[7]. W tym czasie otwarto również Liceum Zawodowe^[5]. W 1977 r. oddano do użytku budynek warsztatów szkolnych, w których nauczano zawodów: ślusarza warsztatowego, szczotkarza i mechanika obróbki skrawaniem^[5].

W 1982 r. placówkę przemianowano na Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Louisa Braille’a, jeden z siedmiu zakładów tego typu w kraju. Uczyło się wówczas w nim 164 wychowanków – zarówno w szkole podstawowej, trzyletniej zasadniczej szkole zawodowej i czteroletnim liceum zawodowym^[5]. W latach 70. i 80. XX w. ośrodek posiadał przedsiębiorstwa opiekuńcze, które zapewniały praktyki zawodowe i zatrudnienie dla absolwentów. Były to spółdzielnie niewidomych „Gryf” w Bydgoszczy i Gdańsku, Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne oraz Wojewódzka Spółdzielnia Ochrony Mienia w Bydgoszczy^[7]. W szkole wykonywano również różne przedmioty w kooperacji z zakładami: ZNTK, „Rometem”, BKBD, „Befaną”, Spółdzielnią Inwalidów Niewidomych w Gdyni i innymi^[7].

Współczesność

Od 2009 przy ośrodku działa stowarzyszenie Visus Supremus, które prowadzi punkt konsultacyjno – diagnostyczny oraz wspiera edukację i rehabilitację niewidomych i słabowidzących.

W 2022 r. w skład ośrodka wchodziły:

• wczesne wspomaganie rozwoju małego dziecka (WWRD),
• oddział przedszkolny,
• szkoła podstawowa,
• liceum ogólnokształcące,
• technikum, kształci: masażystów i logistyków,
• szkoła branżowa I stopnia, kształci: mechaników-monterów maszyn i urządzeń, operatouatorów maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych, ślusarzy, kucharzy, pracowników pomocniczych gastronomii, pracowników pomocniczych obsługi hotelowej oraz pracowników pomocniczych ślusarzy,
• szkoła branżowa II stopnia, kształci: techników żywienia i usług gastronomicznych,
• szkoła przysposabiająca do pracy,
• szkoła policealna, kształci: techników administracji, techników tyfloinformatyków, masażystów oraz florystów,
• kwalifikacyjne kursy zawodowe dla dorosłych, kurs gastronomiczny, tyfloinformatyczny, administracyjny,
• pierwszy w kraju oddział dla dzieci głuchoniewidomych,
• internat ^[9].

Większość absolwentów liceum podejmuje dalszą naukę w szkołach wyższych i policealnych. Od 19 stycznia 1999 roku ośrodek, jako pierwsza placówka specjalistyczna, jest stowarzyszony z UNESCO^[6].

Mieszkają tutaj i uczą się dzieci i młodzież dotknięta dysfunkcją wzroku (krótkowzroczność, katarakty, podwichnięcia soczewki, mechaniczne uszkodzenia oczu, wrodzone niewidzenie, inne). Zdecydowana większość wychowanków niedowidzi, reszta jest ociemniała zupełnie^[7].

4 kwietnia 2014 Ośrodek ustanowił Rekord Guinnessa. Na bydgoskim rynku została zbudowana najdłuższa na świecie biała laska o długości 24,33 m^[10].

Budynki

Charakterystyka

Główny budynek ośrodka posiada dwa piętra. Na drugim i częściowo na pierwszym znajduje się internat dla wychowanków. W pozostałej części pierwszego piętra mieszczą się gabinety: lekarza, pielęgniarki oraz okulisty, izolatki, sala doświadczania świata, gabinet historyczny, oddział dla dzieci głuchoniewidomych i aula ośrodka. Na parterze są: sale lekcyjne, stołówka, gabinety dyrektora i wicedyrektora, kierownika internatu, rehabilitanta, psychologa i pedagoga szkolnego, pokój nauczycielski i sekretariat szkoły. W sąsiedztwie znajduje się jednopiętrowy pawilon warsztatów szkolnych i gimnazjum wzniesione w latach 1974–1975^[6]. Połączony z nowym trzykondygnacyjnym pawilonem edukacyjnym, który mieści 26 pomieszczeń dydaktycznych i pracowni warsztatowych, oddano do użytku 3 września 2012 r. z okazji 140-lecia ośrodka. Na boisku ośrodka znajdują się dwa place zabaw dla najmłodszych wychowanków internatu oraz dla uczniów przedszkola i szkoły podstawowej, a także parking dla pracowników. W pobliżu ośrodka znajduje się sala gimnastyczna.

Architektura

Rzut głównego budynku został założony na planie litery „E”, z niewielkimi skrzydłami w elewacji podwórzowej i środkowej, wspartymi w narożach wydatnymi przyporami. W części środkowej najwyższa kondygnacja w typie mezzanina, ujęta jest trzykondygnacyjnymi skrzydłami. Ryzality zwieńczone są trójkątnymi szczytami i zdobione tynkowanymi płycinami w formie czwórliścia. Ceglane elewacje dzielone są szerokimi fryzami^[11]. W 2015 w trakcie prac renowacyjnych przy wejściu do ośrodka odkryto XIX-wieczne freski^[12].

W 2020 przeprowadzono remont zabytkowego muru przy ul. Krasińskiego^[13].

Zobacz też

• Budynek Kołłątaja 9 w Bydgoszczy (dawny przytułek dla niewidomych w Bydgoszczy)
• Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabosłyszącej i Niesłyszącej im. gen. S. Maczka w Bydgoszczy
• Śródmieście (Bydgoszcz)

Przypisy

Bibliografia

• Krzysztof Bartowski: Historia szkoły Braillem pisana. W: Kalendarz Bydgoski. 1984.
• Ewa Grzybowska: Ich drugi dom. W: Kronika Bydgoska VI 1974–1975.
• Henryk Kulpiński: Sto lat w służbie niewidomych. W: Kalendarz Bydgoski. 1975.
• Dorota Okońska, Natasza Karpińska: Szkoła brajlem pisana. W: Kalendarz Bydgoski. 2009.

Linki zewnętrzne

• Szkolenie z psami, w tle ośrodek; lata 1925-1939 (NAC)