Srebrnikowce

Srebrnikowce
Ilustracja
Protea królewska
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządsrebrnikopodobne
Rządsrebrnikowce
Nazwa systematyczna
Proteales
Dumort. 1829
Lotos orzechodajny

Srebrnikowce (Proteales Dumort.) – rząd roślin stanowiący jeden ze starszych kladów w obrębie dwuliściennych właściwych. We współczesnym ujęciu rząd obejmuje 4 rodziny z 85 rodzajami i 1750 gatunkami[2]. Rośliny te występują głównie w strefie międzyzwrotnikowej, z centrum zróżnicowania w Azji i na kontynentach amerykańskich. Do strefy klimatu umiarkowanego na półkuli północnej sięga platan wschodni Platanus orientalis rosnący w obszarze śródziemnomorskim, północnoamerykańskie gatunki z tego rodzaju i też tam rosnący lotos żółty Nelumbo lutea. Na półkuli południowej do południowych krańców Ameryki Południowej, Afryki i Australii sięga zasięg srebrnikowatych Proteaceae[2].

Są to rośliny bardzo zróżnicowane morfologicznie[2], w większości są drewniejące, ale należą tu też zielne rośliny wodne[3]. Ich okwiat jest zwykle czterokrotny. Pręciki są przyrośnięte do listków okwiatu, a łącznik między pylnikami nierzadko przedłużony jest szczytowym wyrostkiem[4].

Systematyka

Pozycja w kladogramie dwuliściennych właściwych według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
←

jaskrowce Ranunculales




srebrnikowce Proteales




trochodendronowce Trochodendrales




bukszpanowce Buxales




parzeplinowce Gunnerales




ukęślowce Dilleniales




skalnicowce Saxifragales




winoroślowce Vitales


→

klad różowych






Berberidopsidales




sandałowce Santalales




goździkowce Caryophyllales


→

klad astrowych











Początkowo (system APG I (1998)) wyróżnione zostały trzy rodziny, w systemie APG II (2003) połączono je w dwie (platanowate włączono do srebrnikowatych). Angiosperm Phylogeny Website rozdziela te rodziny oraz proponuje włączenie tu jako kladu bazalnego rodziny sabiowatych (Sabiaceae)[2]. Rozwiązanie to zostało zaaprobowane w systemie APG IV (2016)[5]:

srebrnikowce

sabiowate Sabiaceae




lotosowate Nelumbonaceae





srebrnikowate Proteaceae



platanowate Platanaceae






Pozycja w systemie Ruggiero i in. (2015)

W systemie Ruggiero i in. (2015) rząd w pojedynkę należy do jednego z 18 nadrzędów okrytonasiennych – srebrnikopodobnych Proteanae, obejmującego rodziny zgodnie z systemem APG III (2009)[1].

Pozycja rzędu w systemie Takhtajana (2008)

Rząd Proteales w tym ujęciu jest monotypowy z rodziną srebrnikowatych Proteaceae[6]. Rzędowi w ujęciu systemów APG odpowiada w dużym stopniu nadrząd Proteanae obejmujący monotypowe rzędy Platanales (z platanowatymi Platanaceae), Proteales (z srebrnikowatymi Proteaceae) i Nelumbonales (z lotosowatymi Nelumbonaceae). Rodzina sabiowate Sabiaceae umieszczona w osobnym rzędzie Sabiales określana jest jako niepewna co do pozycji systematycznej i prowizorycznie umieszczona w nadrzędzie Rutanae w podklasie Rosidae. Nadrząd Proteanae sytuowany był w podklasie Ranunculidae[6].

Podobne ujęcie systematyczne zawierała oparta na tym systemie klasyfikacja Reveala (1999)[7].

Pozycja rzędu w systemie Cronquista (1981)

W systemie tym rząd Proteales sytuowany był w podklasie różowe Rosidae i obejmował dwie rodziny: oliwnikowate Elaeagnaceae i srebrnikowate Proteaceae. Mimo podobieństw morfologicznych Cronquist zwracał jednak uwagę na istotne różnice między nimi i uznawał ich bliską relację filogenetyczną jako problematyczną i wątpliwą. Lotosowate Nelumbonaceae sytuowane było w obrębie grzybieniowców, aczkolwiek i w tym wypadku autor trafnie uznawał, że podobieństwo tych roślin do innych przedstawicieli rzędu może być wynikiem konwergencji. Platanowate Platanaceae włączane były do oczarowców Hamamelidales, a sabiowate Sabiaceae jako problematyczne i niepewne sytuowane były prowizorycznie w obrębie jaskrowców Ranunculales[8].

Przypisy

  1. ↑ a b Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f Peter F. Stevens, Proteales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-01-24] (ang.).
  3. ↑ Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 222. ISBN 978-1-842466346.
  4. ↑ Cole T.CH. i inni, Filogeneza roślin okrytozalążkowych – Systematyka Roślin Kwiatowych, Polskie tłumaczenie/Polish version of (2018) Angiosperm Phylogeny Poster – Flowering Plant Systematics, 2018.
  5. ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385. 
  6. ↑ a b Armen Takhtajan: Flowering Plants. 978-1-4020-9608-2: Springer, 2009.
  7. ↑ Crescent Bloom: Proteales (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-08].
  8. ↑ Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981. ISBN 0-231-03880-1.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Protéa royale à Stellenbosch (Afrique du Sud) (cropped).jpg
Autor: © Pierre André, Licencja: CC BY-SA 4.0
The King Protea, Protea cynaroides in Stellenbosch (Afrique du Sud)