Stanisław Grzmot-Skotnicki

Stanisław Grzmot-Skotnicki

Grzmot

generał brygady
Data i miejsce urodzenia	13 stycznia 1894 Skotniki, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	19 września 1939 Tułowice, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1914–1939
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	GO „Czersk”
Stanowiska	dowódca grupy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą
Odznaczenia

VIII Jeździeckie Mistrzostwa Polski w Bydgoszczy - uczestnik biegu myśliwskiego gen. bryg. Stanisław Grzmot-Skotnicki; październik 1938

Tablica ku czci gen. Stanisława Grzmota-Skotnickiego w kościele w Brochowie

Grób gen. Stanisława Grzmota-Skotnickiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Stanisław Grzmot-Skotnicki h. Bogoria^[1], ps. „Grzmot” (ur. 13 stycznia 1894 w Skotnikach, zm. 19 września 1939 w Tułowicach) – generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 13 stycznia 1894 w rodzinnym majątku Skotniki, w ówczesnym powiecie sandomierskim guberni radomskiej, w rodzinie Maksymiliana h. Bogoria (1863–1922) i Wandy z Russockich (1866–1941)^[2][a]. W 1912 złożył maturę w Szkole Handlowej w Radomiu i wyjechał do Szwajcarii, gdzie rozpoczął studia w Akademii Handlowej w Sankt Gallen i wstąpił do Związku Strzeleckiego^[4]. W 1913, po ukończeniu Oficerskiej Szkoły Strzeleckiej w Stróży, został komendantem oddziału Związku Strzeleckiego w St. Gallen^[4].

Był członkiem tzw. konnego patrolu Władysława Prażmowskiego „Beliny” tzw. „siódemki”, który w nocy z 2 na 3 sierpnia, jako pierwszy przekroczył granicę zaboru austriackiego z zaborem rosyjskim w Kocmyrzowie i 3 sierpnia wieczorem powrócił do Krakowa, a 6 sierpnia wyruszył wraz z 1 kompanią kadrową do Kongresówki. Brał udział w marszu na Miechów i Kielce. 9 października 1914 został mianowany podporucznikiem i objął funkcję adiutanta płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Z chwilą wyruszenia na wojnę przybrał pseudonim „Grzmot”, który stał się nieodłącznym członem jego nazwiska.

Służył w 1 pułku ułanów Legionów Polskich, dowodząc w nim kolejno plutonem i szwadronem. Brał udział w walkach nad Nidą, w rejonie Nowego Korczyna, Szczytnikami, Lublinem, Kościuchnówką i Trojanówką. Razem z całym pułkiem Beliny-Prażmowskiego walczy pod Krzywopłotami, Wolbromiem i Uliną Małą. Następnie walczył na Podhalu pod Limanową, Nowym Sączem i w kilkudniowej bitwie pod Łowczówkiem. Ubezpieczał też, wraz ze swoim szwadronem, przemarsz piechoty legionowej w kierunku Łodzi i Częstochowy. 5 marca 1915 został mianowany porucznikiem w kawalerii^[5]. W lutym i marcu 1917 wykładał musztrę na kawaleryjskim kursie oficerskim w Ostrołęce. Latem 1917, po kryzysie przysięgowym, został początkowo internowany w obozie w Szczypiornie, a od 20 lipca tego roku w Niemczech: Havelberg, Rastadt i Werl^[6][7]. Zwolniony 14 października 1918 wrócił do kraju^[7].

W listopadzie tego roku odtwarzał swój macierzysty pułk (późniejszy 1 pułk szwoleżerów Józefa Piłsudskiego), w którym brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej. 17 grudnia 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem awansu na rotmistrza, „ogłoszonego w rozkazach generała majora Śmigłego”^[8].

W grudniu 1918 walczył pod Sokolem i Dołnobyku. 28 stycznia 1919 wraz z pułkiem szarżował pod Krystynopolem. Jesienią 1919 został skierowany do Oficerskiej Szkoły Jazdy w Warszawie, a następnie do Aplikacyjnej Szkoły Kawalerii w Saumur we Francji. 11 czerwca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu podpułkownika, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich^[9]. Od sierpnia 1920 dowodził VIII Brygadą Jazdy, a później 2 Dywizją Jazdy.

Od 1 maja do 1 lipca 1921 był słuchaczem Kursu Wyższych Dowódców w Warszawie^[7]. W latach 1921–1924 pełnił służbę na stanowisku głównego instruktora w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu^[10]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 6. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 – kawalerii)^[11], a 31 marca 1924 mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 2. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[12]. Z dniem 1 czerwca 1924 został przeniesiony do 15 Pułku Ułanów w Poznaniu na stanowisko dowódcy pułku^[13]. W czasie przewrotu majowego 1926 opowiedział się po stronie rządowej. Musiał dokonać wyboru pomiędzy obowiązkiem żołnierskim, który nakazywał mu iść z odsieczą rządowi, a osobistymi przekonaniami, gdyż sercem był piłsudczykiem. Wybrał obowiązek żołnierski i swój pułk, którego sztandar marsz. Józef Piłsudski osobiście udekorował Orderem Virtuti Militari, stanął przeciw Komendantowi. Marszałek Józef Piłsudski docenił to i kariera wojskowa Stanisława Grzmot-Skotnickiego przebiegała dalej bez żadnych zakłóceń^[14].

15 lipca 1927 został mianowany dowódcą 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii w Baranowiczach^[15][16][17]. 24 grudnia 1929 Prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 i 3. lokatą w korpusie generałów^[18]. Wiosną 1937 objął dowództwo Pomorskiej Brygady Kawalerii. W 1938, wraz z całą Brygadą bierze udział w akcji na Zaolziu. Prawie cały wolny czas poświęcał działalności społecznej. Był prezesem Zarządu Okręgu Polskiej Macierzy Szkolnej i Wschodnio-Kresowego Klubu Jazdy.

We wrześniu 1939 dowodził Grupą Osłonową „Czersk” i Pomorską Brygadą Kawalerii w składzie Armii „Pomorze”. W bitwie nad Bzurą dowodził oddziałem piechoty^[19], na czele którego następnie przebijał się do Warszawy.

18 września ranny pod Tułowicami dostał się do niewoli niemieckiej^[20], zmarł następnego dnia rano. Pochowany w miejscu zgonu, w 1940 ekshumowany przez miejscową ludność i przeniesiony na cmentarz w Janówku^[20], ekshumowany ponownie w 1952^[21] i przeniesiony na Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie (kwatera A 29-6-30)^[22].

Życie prywatne

Stanisław Grzmot-Skotnicki był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Maria Karczewska (1898–1993). W 1919 Stanisław ożenił się ze Stefanią z domu Calvas (1886–1934), rozwiedzioną z Bolesławem Wieniawa-Długoszowskim, z którą miał dwoje dzieci: Stanisława Gustawa (1920–2003)^[20] i Stefanię Wandę (1921–1994), uczestniczkę powstania warszawskiego^[23]. Syn Stanisław zawarł związek małżeński z Ireną Kummant ps. „Luga”, „Janina” (1924–2003)^[24], natomiast córka Stefania wyszła za mąż za brata Ireny, Leopolda Kummanta ps. „Rylski” (1920–1987)^[25]. Rodzeństwo Kummant było żołnierzami Armii Krajowej i uczestnikami powstania warszawskiego.

Opinie

Pracuje dzielnie i umiejętnie,z zapałem i ambicją i zdumiewającą świeżością sił. Rezultatów pracy oceniać w roku bieżącym jeszcze nie mogę. W dowodzeniu w polu nie widziałem.
/-/ gen. Bortnowski^[26]

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari (pośmiertnie, 1970)^[27]
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2245^[28] (30 czerwca 1921)^[29]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)^[30][31]
• Krzyż Niepodległości (12 maja 1931)^[32][33]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[34]
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 10 listopada 1928^[35][36], 15 września 1937^[37][38])
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[6]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[6]
• Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
• Odznaka „Za wierną służbę”
• Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”^[39]
• Komandor z Gwiazdą Orderu Krzyża Orła (Estonia, 1936)^[40][41]
• Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja, 1934)^[42][40]
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1922)^[43]
• Order Krzyża Białego Związku Obrony 2. klasy (Estonia)^[6]
• Medal Pamiątkowy 1918–1928 (Łotwa)^[6]

Upamiętnienie

W Tułowicach, tuż przy drodze nr 705 znajduje się niewielki kamień z kawaleryjskim proporczykiem – pamiątka ostatniego boju generała i 42 żołnierzy wziętych do niewoli oraz 6 mieszkańców Tułowic, wymienionych z nazwiska, których Niemcy rozstrzelali. W miejscu tym często stoją kwiaty i palą się lampki^[44]. Pamiątki po generale, m.in. naramiennik od munduru, order Virtuti Militari oraz medalik znajdują się w zbiorach Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie.

Minister obrony narodowej decyzją nr 77/MON z 4 sierpnia 1994 nadał 7 Brygadzie Zmechanizowanej (obecnie 7 Pomorska Brygada Obrony Wybrzeża) w Słupsku imię gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego^[45].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Encyklopedia Wojskowa. Otton Laskowski (red.). T. VII: Przemysł wojenny – Rada Narodowa. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1937.
• Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.
• Cezary Leżeński, Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 20. ISBN 83-04-03364-X.
• Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
• Mieczysław Wrzosek: Stanisław Skotnicki (1894–1939). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXXVIII. Polska Akademia Nauk, 1998.