Stanisław Supruniuk

Stanisław Supruniuk

pułkownik SB
Data i miejsce urodzenia	11 października 1921 Zagłusze
Data i miejsce śmierci	9 lutego 2011 Warszawa
Przebieg służby
Formacja	Partyzantka radziecka Armia Ludowa
Formacja	Milicja Obywatelska Urząd Bezpieczeństwa Publicznego
Jednostki	Oddział im. Tadeusza Kościuszki 1 Brygada AL im. Ziemi Lubelskiej
Stanowiska	dowódca zwiadu konnego 1 Brygady AL zastępca komendanta MO w Nisku szef PUBP w Nisku szef PUBP w Krośnie szef MUBP i PUBP w Gdyni naczelniki Wydziału V WUBP w Gdańsku
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa Bitwa na Porytowym Wzgórzu Walki z podziemiem antykomunistycznym
Późniejsza praca	Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Odznaczenia

Stanisław Supruniuk (ur. 11 października 1921 w Zagłuszu na Polesiu, zm. 9 lutego 2011 w Warszawie) – partyzant radziecki i członek Armii Ludowej w czasie II wojny światowej, były szef Urzędów Bezpieczeństwa w Nisku, Krośnie i Gdyni, agent NKWD^[1], były wieloletni pracownik służby konsularnej MSZ (Berlin, Praga, Sztokholm).

Życiorys

Syn Adama i Marii. Do 1939 roku ukończył 7 klas szkoły powszechnej, a do 1940 roku pracował w gospodarstwie. W czasie wojny, w czasie okupacji sowieckiej, ukończył 8 klasę szkoły podstawowej, chociaż sam w swoim życiorysie pisał, że ukończył też pierwszy rok szkoły pedagogicznej^[2]. Po wkroczeniu Niemców pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej w Wełtach. Później wstąpił do oddziału im. Tadeusza Kościuszki wchodzącego w skład radzieckiej brygady partyzanckiej a następnie w skład 1 Brygady AL Ziemi Lubelskiej. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny gminy Nisko współorganizował Gminne Rady Narodowe, Milicję Obywatelską oraz Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego^[3][4]. Od lipca do września 1944 był zastępcą komendanta powiatowego MO w Nisku. 21 września 1944 Supruniuk objął stanowisko szefa Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Nisku. Od 30 stycznia 1946 do 6 stycznia 1947 był szefem PUBP w Krośnie. Od 15 lutego do 1 października 1947 pełnił obowiązki szefa Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdyni, 1 października 1947 – 31 stycznia 1948 był szefem PUBP w Gdyni, a 1 lutego 1948 – 30 kwietnia 1949 – szefem PUBP w Elblągu. 1 maja 1949 – 15 kwietnia 1950 był naczelnikiem Wydziału V WUBP w Gdańsku, a od 22 września – także naczelnikiem Wydziału I tegoż Urzędu.

W latach 1953-1954 kształcił się w szkole dyplomacji im. J. Marchlewskiego w Warszawie, a w latach 1958-1961 studiował w Szkole Głównej Służby Zagranicznej w Warszawie gdzie zdobył tytuł magistra. Przez 32 lata pracował w służbie konsularnej MSZ jako kierownik wydziału konsularnego w ambasadzie w Berlinie (gdzie z jego inicjatywy powstał pomnik I Armii Wojska Polskiego w Sandau), a następnie Pradze oraz jako konsul w konsulacie generalnym w Sztokholmie. Po wojnie członek Rady Krajowej Żołnierzy Armii Ludowej.

Awanse

W AL nosił stopień sierżanta, następnie awansował na stopień oficerski. Karierę zakończył w randze pułkownika SB^[5].

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski - 1999^[6]; odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego w 55 rocznicę bitwy na Porytowym Wzgórzu. Decyzja o przyznaniu odznaczenia była oprotestowywana przez działaczy Radykalnej Akcji Antykomunistycznej (RAAK), którzy złożyli doniesienie do tarnobrzeskiej prokuratury. W 2001 roku prezydent podjął decyzję o pozbawienia Supruniuka orderu^[7] na podstawie „wprowadzenia w błąd przez niepodanie istotnych okoliczności” dotyczących odznaczonego^[8].
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1948)^[9]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych
• Krzyż Partyzancki
• Medal „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej”
• Medal 30-lecia Polski Ludowej
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• komplet Medalu „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
• Honorowy Medal Pamiątkowy 65-ej rocznicy zwycięstwa nad niemieckim narodowym socjalizmem - 2010; odznaczony przez Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej^[10]

i inne

Sprawa „Żubryda”

W 1946 roku Stanisław Supruniuk „pełniąc służbę na stanowisku szefa PUBP w Krośnie przyczynił się do rozbicia oddziału Żubryda”^[4]. Według Skarbimira Sochy^[11] wyróżniał się on okrucieństwem wobec przesłuchiwanych, bijąc ich pałką i maltretując. Wydawał w ręce NKWD działaczy WiN i byłych żołnierzy AK, m.in. 29 października 1944 aresztował, a następnie skatował i wydał NKWD zamordowanego później przez Sowietów szefa Kedywu Okręgu AK Nisko-Stalowa Wola Tadeusza Sochę. Ponadto naciskał na Sąd Garnizonowy w Przemyślu, by wydawał surowsze wyroki na byłych AK-owców.

Gdy w kwietniu 1945 z jego rozkazu ubecy zamordowali Janinę Oleszkiewicz, ciężarną żonę dowódcy zgrupowania NZW Franciszka Przysiężniaka, podziemie niepodległościowe wydało na niego wyrok śmierci, który dwukrotnie bezskutecznie próbowano wykonać (podczas jednego z zamachów Supruniuk został lekko ranny w rękę). W 1946 wszczęto prokuratorskie postępowanie przeciw Supruniukowi oskarżonemu o bicie zatrzymanych w celu wymuszania zeznań, jednak w styczniu 1947 je umorzono.

W 2000 roku do prokuratury został skierowany wniosek o ściganie Supruniuka za zbrodnie na narodzie polskim, do którego obserwacji prezydent Aleksander Kwaśniewski przydzielił Ryszarda Kalisza. W odrębnych procesach wytoczonych w Krośnie i Gdyni przez osoby przez niego poszkodowane postawiono Supruniukowi łącznie 80 zarzutów. Świadkami w procesie Supruniuka byli partyzanci m.in. Skarbimir Socha (były żołnierz AK, który próbował wykonać wyrok na Supruniuku w 1945 roku, oskarżyciel posiłkowy) oraz Stefan Sęk, dawna ofiara przesłuchań Supruniuka, który z tego powodu został inwalidą. W 2002 roku Skarbimir Socha złożył do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka skargę w sprawie „ochraniania przez państwo polskie komunistycznych zbrodniarzy” przez celowe przewlekanie procesów i utrudnianie postępowania^[12]. W momencie śmierci Supruniuka proces został umorzony.

W wydanej w 2009 roku autobiografii Supruniuk opisuje okoliczności zamachu na jego życie, nie wspomina jednak nic o jego przyczynach i nie odnosi się do zarzutów Sochy, określając je jedynie jako „oszczerstwa”^[13].

Przypisy

Bibliografia

• Aparat bezpieczeństwa w województwie gdańskim w latach 1945-1990, Instytut Pamięci Narodowej, Gdańsk 2010.
• Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Rzeszowszczyźnie (sierpień 1944 – lipiec 1945), oprac. Dariusz Iwaneczko, Zbigniew Nawrocki, Instytut Pamięci Narodowej, Rzeszów 2005.

Linki zewnętrzne

• Autobiografia Stanisława Supruniuka – Z Polesia do Warszawy, 2009. archiwumetnograficzne.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-02)].
• Mariusz Kamieniecki, Wojciech Wybranowski, Ubek odpowie za zbrodnie. Sprawiedliwości stanie się zadość?, Nasz Dziennik, 06.12.2002