Stanisław Wyspiański

Stanisław Wyspiański

Data i miejsce urodzenia	15 stycznia 1869 Kraków, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	28 listopada 1907 Kraków, Austro-Węgry
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura piękna malarstwo architektura meblarstwo
Epoka	secesja symbolizm
Muzeum artysty	Muzeum Stanisława Wyspiańskiego
Ważne dzieła
Akropolis, Sędziowie, Warszawianka, Wesele, Wyzwolenie

Stanisław Mateusz Ignacy Wyspiański^[1] (ur. 15 stycznia 1869 w Krakowie^[2], zm. 28 listopada 1907 tamże) – polski literat i artysta wizualny: dramaturg, poeta, malarz, grafik, architekt, projektant mebli. Jako pisarz związany z dramatem symbolicznym. Tworzył w epoce Młodej Polski. Bywa nazywany czwartym wieszczem polskim^[3].

Życiorys

Syn Franciszka, rzeźbiarza i fotografika, i Marii z Rogowskich. Matka zmarła, kiedy Stanisław Wyspiański miał siedem lat, a ponieważ ojciec nie potrafił sprawować nad nim odpowiedniej opieki, od 1880 wychowywał się u bezdzietnego wujostwa, Kazimierza i Janiny (właśc. Joanny Klary) Stankiewiczów, którzy traktowali go jak własne dziecko. Stankiewiczowie byli ludźmi wysokiej kultury, w ich domu bywali m.in. Jan Matejko, Józef Szujski, Karol Estreicher i Władysław Łuszczkiewicz.

Wyspiański kształcił się w mającym wielowiekowe tradycje gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie wykłady odbywały się w języku polskim, a dużą uwagę przywiązywano do nauki historii Polski i historii literatury polskiej. Przez 8 lat nauki niczym się nie wyróżnił. W okresie szkolnym podjął pierwsze znane dziś próby literackie (interpretacja dramatyczna obrazu Matejki Batory pod Pskowem w 1886) oraz malarskie. W czasie pobytu w szkole nawiązał koleżeńskie stosunki z Józefem Mehofferem, Lucjanem Rydlem, Stanisławem Estreicherem, Henrykiem Opieńskim i Jerzym Żuławskim.

W 1887, po złożeniu egzaminów maturalnych, Wyspiański zapisał się na wydział filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w latach 1887–1890 i 1896–1897 uczęszczał na wykłady z historii, historii sztuki i literatury, i rozpoczął studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, której dyrektorem był w tym czasie Jan Matejko^[4]. Jako wyróżniającemu się uczniowi powierzył mu współudział w wykonaniu zaprojektowanej przez siebie polichromii w odnawianym kościele Mariackim.

W 1890 artysta udał się w podróż zagraniczną po Europie – jej trasa wiodła przez Włochy i Szwajcarię do Francji (gdzie zgłębiał sztukę średniowieczną, głównie katedr gotyckich)^[5], a dalej do Niemiec i Pragi^[6]. W latach 1891–1894 trzykrotnie przebywał w Paryżu, uczył się w prywatnej Academie Colarrosi i wiele malował. Żył wówczas w trudnych warunkach materialnych, korzystając ze stypendium Szkoły Sztuk Pięknych. W tym czasie zetknął się z Władysławem Ślewińskim, z Gauguinem i nabistami; silne wrażenie wywarło na nim malarstwo Pierre’a Puvisa de Chavannes, a zwłaszcza freski w Panteonie.

W tym czasie stale malował, jednocześnie jednak jego uwagę coraz bardziej przyciągał teatr. Uczęszczał na spektakle operowe, oglądał przedstawienia klasyków francuskich, interesował się tragedią antyczną i dramatami Szekspira. Powstały wówczas próby własnych dramatów Wyspiańskiego: Królowa Polskiej Korony i wstępne redakcje Legendy, Warszawianki, Daniela i Meleagra. Utwory artysta kończył już w Krakowie, dokąd wrócił na stałe w sierpniu 1894.

Pod koniec lat 90. XIX wieku artysta odegrał istotną rolę w ruchu modernistycznym. Na zaproszenie Władysława Ekielskiego zaprojektował i częściowo wykonał polichromię w restaurowanym kościele Franciszkanów złożoną z motywów kwiatowych, heraldycznych i geometrycznych oraz witraże: bł. Salomei i św. Franciszka oraz Boga Ojca zatytułowany Stań się. Zdobył Nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności za pejzaże z kopcem Kościuszki. Jako malarz i dekorator nawiązał współpracę z Teatrem Miejskim w Krakowie pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego. Wkrótce na jego scenie rozwinął swoją twórczość dramatyczną.

W Krakowie Wyspiański był jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” w 1897, a w połowie 1898 objął stanowisko kierownika artystycznego tygodnika literacko-artystycznego „Życie”, redaktorem naczelnym którego był w tym czasie Stanisław Przybyszewski.

Jednak ani ogłoszenie drukiem Legendy (1897), ani pierwsze dzieła malarskie nie przyniosły Wyspiańskiemu większego uznania. Podobnie bez echa minęło wydanie Meleagra (1898). Dopiero wydanie Warszawianki zyskało mu szerszy rozgłos (wydanie w Życiu w roku 1898, a osobno w 1901) – dziełem tym Wyspiański zapoczątkował serię dramatów narodowych. W roku 1899 ukazały się dramaty Protesilas i Laodamia, Klątwa i Lelewel, a w roku 1900 Legion. 20 listopada 1900 wziął udział w weselu swego przyjaciela Lucjana Rydla w Bronowicach Małych. Na kanwie tego wydarzenia powstało Wesele wydane w 1901, które przyniosło Wyspiańskiemu sławę i uznanie^[7][8].

W 1903 artysta wydał trzy nowe dzieła: Wyzwolenie, Achileis i Bolesław Śmiały. W następnym roku ukazało się nowe opracowanie Legendy (tzw. Legenda II), Noc listopadowa oraz Akropolis. W latach następnych Wyspiański zajmował się dokończeniem utworów dawniej rozpoczętych i pracą nad nowymi. W roku 1907 ukazały się Skałka, Powrót Odysa oraz Sędziowie i przeróbka Cyda Corneille’a, pośmiertnie w 1910 tłumaczenie Zairy Woltera. W 1906 Wyspiański został profesorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, był także członkiem krakowskiej Rady Miejskiej.

Wyspiański chorował przez wiele lat i zmarł na nieuleczalną wówczas kiłę. W ostatnim okresie życia niedomagający fizycznie artysta leczył się w Rymanowie i Bad Hall, a potem przeniósł się do domu kupionego we wsi Węgrzce.

Zmarł w krakowskiej klinice przy ul. Siemiradzkiego 1, w Domu Zdrowia dra Jana Gwiazdomorskiego.

Pogrzeb Wyspiańskiego w Krakowie 2 grudnia 1907 stał się manifestacją narodową. Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

Teodora Teofila Wyspiańska

Życie prywatne

Wyspiański 18 września 1900 poślubił chłopkę Teodorę Teofilę Pytko (1868–1957), mającą nieślubnego syna Teodora, przysposobionego przez artystę^[9]. Jeszcze przed ślubem urodziła się ich córka Helena (30^[10] lub 31 maja 1896 – 28 listopada 1971, po mężu Adamie /1890-1962/^[11] Chmurska, zmarła w 64 rocznicę śmierci ojca^[12]) i syn Mieczysław (7 września 1899–umowna data śmierci: 31 grudnia 1924)^[13], a później Stanisław (2 grudnia 1901 – 4 stycznia 1968^[14]).

Po śmierci Wyspiańskiego Teodora w listopadzie 1908 ponownie wyszła za mąż za Wincentego Woskę, gospodarza z Węgrzec^[a][15]. Cała rodzina pisarza spoczywa na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Żona (jako Teofila Waśko, po drugim mężu), córka Helena Chmurska i syn Stanisław w grobowcu Chmurskich w kwaterze FA. Przybrany syn Teodor spoczął w grobowcu w pasie 54^[16].

Adresy w Krakowie związane z Wyspiańskim

Widok z okna pracowni 1894-1895, Własność prywatna

Kamienica ul. Krowoderska 79. Tutaj na II piętrze znajdowało się mieszkanie Wyspiańskiego i „szafirowa pracownia”, tutaj powstał cykl widoków na Kopiec Kościuszki.

Tablica pamiątkowa.

Pl. Mariacki 9, kamienica Na Barszczowem (widok z 1906)
Tutaj mieszkał pisząc m.in. „Wesele”

Cmentarz Rakowicki.
Grobowiec Chmurskich. Pochowano w nim żonę Wyspiańskiego, córkę i syna (Stanisława)

• Krupnicza 26

  W tym domu, należącym do dziadków ze strony matki, urodził się Stanisław Wyspiański; mieszkał w nim do 1873 roku.

• Kanonicza 25

  Latem 1873 roku rodzina przeprowadziła się do domu Długosza. Tam zmarł młodszy brat oraz matka. Jesienią 1880 roku przeprowadził się do wujostwa.

• Kopernika 1

  W latach 1880–1883 mieszkał w domu Stankiewiczów stojącym w tym miejscu, co późniejszy Dom Turysty PTTK, obecnie również Hotel Wyspiański.

• Zacisze 2

  Pod tym adresem znajdowało się nowe mieszkanie Stankiewiczów. Mieściło się na drugim piętrze nieistniejącego już Hotelu Centralnego przy zbiegu ulic Zacisze i Basztowej, z widokiem na Barbakan i Planty. Z powodu rozbudowy hotelu rodzina w 1895 zmuszona była się wyprowadzić. Pobyt Wyspiańskiego pod tym adresem upamiętnia tablica, chociaż została umieszczona na budynku od strony pl. Matejki, a nie ul. Zacisze.

• Westerplatte 1 (wówczas ulica Kolejowa)

  gdzie w lipcu 1895 roku Stankiewiczowie zamieszkali w narożnym z ul. Lubicz mieszkaniu na parterze. Obecnie w tym miejscu znajdują się podcienia i schody do podziemnego przejścia. W tym czasie Wyspiański miał pracownię na pobliskich Grzegórzkach, gdzie przygotowywał projekt witraża do kościoła Franciszkanów.

• Poselska 10

  Kiedy po kilku miesiącach zamieszkiwania przy ul. Kolejowej (obecnie Westerplatte) zmarł wuj, Wyspiański wraz z ciotką przeprowadził się na ul. Poselską 10, gdzie zamieszkali w mieszkaniu na drugim piętrze.

• Plac Mariacki 9

  W lipcu 1898 roku Stanisław wynajął pokój przy zbiegu placu Mariackiego nr 9 i Rynku Głównego nr 4. W 1907 dom ten rozebrano, w jego miejscu stoi secesyjna kamienica. Tutaj napisał m.in. Wesele. Mieszkanie to było traktowane jako pracownia, Wyspiański w tym czasie był zameldowany przy ul. Szlak 23, u swojej przyszłej żony Teofilii Pytko.

• Kurniki 2 (Kościół św. Floriana)

  gdzie w 1900 roku Stanisław Wyspiański poślubił Teofilę Pytkównę^[17].

• Krowoderska 79

  W roku 1901 Stanisław Wyspiański otrzymał nagrodę przyznaną przez Akademię Umiejętności za witraże wawelskie. Dzięki temu mógł wynająć samodzielne, obszerne, siedmiopokojowe mieszkanie na II piętrze kamienicy na rogu al. Słowackiego (stojącej do dziś). Mieszkał w nim z rodziną, tam też miał szafirową^[18] pracownię, nazywaną tak od koloru ścian. To w niej powstały prace z cyklu widoków na Kopiec Kościuszki, i obraz Macierzyństwo^[19]. Według anegdoty, na drzwiach wisiała kartka: „Tu mieszka Stanisław Wyspiański i prosi, aby go nie odwiedzać”. Na fasadzie kamienicy umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą Wyspiańskiemu.

• Węgrzce pod Krakowem

  Latem 1906 roku Wyspiański z rodziną przeprowadził się do własnego domu pod adresem Węgrzce 5 (w pobliżu szosy warszawskiej, wówczas niedaleko granicy z Kongresówką). Kupno domu umożliwiła mu kolejna nagroda, przyznana również przez Akademię Umiejętności, za pejzaże z Kopcem. W 1914 roku w celu odsłonięcia pola ostrzału fortu zabudowa wsi (wraz z domem Wyspiańskiego) została zrównana z ziemią. W 1969 r. z okazji 100-lecia urodzin artysty w miejscu domu stanął kamienny obelisk z tablicą pamiątkową.

• Siemiradzkiego 1

  Pod tym adresem, mieszczącym prywatną lecznicę dr Jana Kazimierza Gwiazdomorskiego, 28 listopada 1907 roku zmarł. Budynek stoi na rogu Siemiradzkiego i Łobzowskiej, obecnie znajduje się tam szpital ginekologiczno-położniczy^[20].

Cykl pejzaży z okna szafirowej pracowni na Kopiec Kościuszki

Detale polichromii w kościele franciszkanów

Twórczość

Witraż Stań się, kościół Franciszkanów

Dorobek artystyczny Wyspiańskiego jest bardzo szeroki i obejmuje dzieła różnego typu: malarstwo (rysunki, szkicowniki, obrazy olejne, pastele) przedstawiające widoki Krakowa, portrety i autoportrety, rośliny, projekty witraży i malowideł, ilustracje; grafika; projekty mebli i wnętrz; architektoniczny projekt zabudowy Wawelu; dramaty, wiersze i inne.

W czasie okupacji niemieckiej całość twórczości Stanisława Wyspiańskiego trafiła na niemieckie listy proskrypcyjne jako szkodliwa i niepożądana z przeznaczeniem do zniszczenia^[21].

Malarstwo i inne sztuki plastyczne

Karta z zielnika Wyspiańskiego

Pierwsze znane dzieła Wyspiańskiego to rysunki – autoportret z 1890 roku, szkice z podróży po Polsce i Europie. Później rysował rośliny, tworząc zielnik. W jego twórczości plastycznej dominowały jednak obrazy wykonywane pastelami. Pierwsze z nich tworzył w latach 1890–1894, a wykorzystywał głównie do ukazywania postaci ludzkich – rodziny, przyjaciół, artystów^[22]. Malował przy pomocy płaszczyznowych plam barwnych, zamkniętych wyraźnym konturem. Chętnie przedstawiał swoje dzieci w nieupozowanych sytuacjach – np. śpiące albo karmione przez matkę:

• Helenka, 1900, pastel, Muzeum Narodowe, Kraków
• Śpiący Mietek, 1904, pastel, Muzeum Sztuki, Łódź
• Śpiący Staś, 1904, pastel, Galeria Malarstwa i Rzeźby Muzeum Narodowego w Poznaniu
• Portret żony artysty z synkiem Stasiem, 1904, pastel, Muzeum Śląskie, Katowice^[23]
• Macierzyństwo, 1905, pastel, Muzeum Narodowe, Kraków

W technice tej przedstawił wielu swoich znajomych i artystów, m.in. Kazimierza Lewandowskiego, Jacka Malczewskiego, Elizę Pareńską, Kryształowiczów, Ludwika Solskiego, Irenę Solską, Jana Stanisławskiego. Obrazował widoki Krakowa – Planty z chochołami (także w technice olejnej), Wisłę, Rudawę, chaty w Grębowie, a pod koniec życia widoki z okna pracowni na Kopiec Kościuszki. Jest autorem afisza do przedstawienia Wnętrze Maeterlincka.

Część jego dorobku zajmują różnorodne projekty – głównie witraży, polichromii i wnętrz. Wraz z Józefem Mehofferem zaprojektował 36 kwater witraży do kościoła Mariackiego w Krakowie w ramach pomocy Matejce przy konserwacji kościoła, w której brali udział od 1889 roku. Podczas pobytu w Paryżu obaj wykonali po dwa kartony na konkurs na projekt dekoracji sali Rudolfinum w Pradze oraz projekty kurtyny do wznoszonego wówczas teatru Słowackiego w Krakowie. Już samodzielnie zaprojektował witraże i polichromie do krakowskiego kościoła Franciszkanów (ze słynnym witrażem Boga Ojca Stań się), witraże do katedry wawelskiej ze św. Stanisławem, Kazimierzem Wielkim i Henrykiem Pobożnym (zrealizowane dopiero w latach 2005–2007 w Pawilonie Wyspiańskiego), wystrój sali wystawowej Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych (1904), dekorację klatki schodowej i sali w Domu Towarzystwa Lekarskiego oraz witraż Apollo dla tegoż towarzystwa. W 1905 roku razem z Władysławem Ekielskim zaprojektował przebudowę wzgórza wawelskiego (tzw. „Akropolis”).

• 

  Planty o świcie, 1894, Muzeum Narodowe w Krakowie

• 

  Chochoły (Planty nocą), 1898–1899, Muzeum Narodowe w Warszawie

• 

  Główka Helenki, córki artysty, 1900, Muzeum Narodowe w Warszawie

• 

  Dziewczynka z wazonem z kwiatami, 1902, Muzeum Narodowe w Krakowie

• 

  Ludwik Solski jako stary wiarus w „Warszawiance”, 1904

• 

  Autoportret z żoną, 1904, Muzeum Narodowe w Krakowie

• 

  Śpiący Staś, 1904, Muzeum Narodowe w Poznaniu

• 

  Zakola Wisły, 1904, własność prywatna

• 

  Macierzyństwo, 1905, Muzeum Narodowe w Krakowie

• 

  2xEliza Pareńska, 1905, Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Teatr

Wyspiański w twórczości dramatycznej kontynuował tradycje romantyczne. Tak jak romantycy, zdobył się na formację samodzielną, tworząc dramatyczne struktury odmienne i swojskie. Podczas podróży w 1890 roku mógł przyjrzeć się funkcjonowaniu teatru europejskiego, który wywarł na nim silne wrażenie.

Tematyka i inspiracje

Tematyka dramatów Wyspiańskiego jest bardzo rozległa – od dziejów legendarnych i wczesnohistorycznych po powstanie listopadowe. W Wyzwoleniu i Legionie polemizuje z polskim romantyzmem, w Sędziach i Klątwie porusza kwestie współczesnej wsi polskiej. Parafrazuje eposy Homera. Toczy zaciętą walkę z romantyczną poezją ruin i grobów, ze złudami i marami przeszłości, z sentymentalną nastrojowością i tragicznym bałamuceniem się, z obciążeniem przeszłości. W jego utworach istnieje żywioł fantastyczny, przeobrażający rzeczywistość, i jednocześnie skłonność do konkretu i autentyzmu, widocznych w świecie przyrody. Równie pobudzającą rolę ma otoczenie, znane osoby i przeżyte sprawy, stryj – wiarus z powstania, usłyszana melodia Warszawianki czy wesele Lucjana Rydla powracają w późniejszych jego dziełach. Równie ważne są impulsy płynące od autentycznych dzieł sztuki: np.: gobeliny katedralne i pomniki nagrobne, ożyłe w Akropolis, czy ożywionego z obrazu Matejki Wernyhorę w Weselu. Widoczne są także wpływy mitów helleńskich i judejskich.

Działalność teatralna

Na okres twórczy przypada około dziesięciu lat, w których powstało dwadzieścia dramatów. Wyspiański doczekał się triumfu za życia, ale krótkiego i przejściowego. Jedynie premiera Wesela i inscenizacja Dziadów w 1901 roku, premiery Wyzwolenia i Bolesława Śmiałego w 1903 przysporzyły mu popularności.

Po wystawieniu Bolesława Śmiałego rozpoczął się konflikt Wyspiańskiego z Józefem Kotarbińskim, dyrektorem Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Kolejny dramat Wyspiańskiego, Akropolis, został przez Kotarbińskiego odrzucony. Obrażony poeta nie zgodził się na dalsze granie jego sztuk, nie doczekał się też wystawienia kolejnych napisanych po tym incydencie. Po odejściu Kotarbińskiego ubiegał się o posadę dyrektora teatru krakowskiego z konkretnym zamiarem i opracowanym planem uczynienia z niego pierwszej sceny narodowej. Ubiegł go Ludwik Solski, który jako nowy dyrektor również nie zdecydował się wciągnąć na afisz Nocy Listopadowej i Sędziów.

Studium o „Hamlecie”

Najpełniejszą wizję teatru idealnego zawarł Wyspiański w studium o Hamlecie, w którym starał się odpowiedzieć na pytania o istotę teatru. Wyspiański został zainspirowany rozmową z K. Kamińskim o tym, jak należy grać postać księcia duńskiego i w przeciągu kilku tygodni „literacko wyreżyserował” Hamleta. Utwór zadedykował:

Słowa te są także inscenizatorskim wyznaniem wiary poety. Najważniejszy staje się aktor, bez którego „labirynt zwany teatr” nie byłby poznany. Na swego przewodnika po tym labiryncie Wyspiański wybrał Szekspira. To, że Szekspir „żył w teatrze i dla teatru; – teatrowi temu dawał artyzm i talent” uświadamiało Wyspiańskiemu, jak delikatna może być granica między życiem a sceną, postacią i aktorem. Poeta podporządkował realia teatralne myśli Hamleta: „wszystko bowiem, co przesadzone, przeciwnym jest zamiarowi teatru, którego przeznaczeniem, jak dawniej tak i teraz, było i jest, służyć niejako za zwierciadło naturze”. Wyspiański twierdził, że należy zerwać z antykwarycznym odtwarzaniem przeszłości. Uciekał od teatru zbudowanego na syntetycznym widzeniu odległych epok, ponieważ była to tylko nieudana, przesadna rekonstrukcja.

Dramaty Wyspiańskiego

• Legenda (tekst: Legenda I, Legenda II) 1897
• Meleager (tekst) 1899, wyst. 1908
• Warszawianka wyd. i wyst. 1898
• Protesilas i Laodamia (tekst) 1899, wyst. 1903
• Lelewel (tekst) wyd. i wyst. 1899
• Klątwa 1899, wyst. 1909
• Sędziowie 1900, wyst. 1907
• Legion (tekst) 1900, wyst. 1911
• Wesele wyd. i wyst. 1901
• Weimar 1829 fragmenty, 1904 (po niemiecku)
• Wyzwolenie wyd. i wyst. 1903
• Bolesław Śmiały (tekst) wyd. i wyst. 1903
• Achilleis. Sceny dramatyczne wyd. 1903, wyst. 1925
• Noc Listopadowa 1904, wyst. 1908
• Skałka (tekst) 1907
• Zygmunt August 1907 nieukończony, wyd. zupełnie 1930, wyst. 1932
• Akropolis 1904, wyst. 1926
• Powrót Odysa (tekst) 1907, wyst. 1917
• Daniel (tekst) wyd. 1908

Opery skomponowane w oparciu o dramaty Wyspiańskiego

• Wesele – opera w 3 aktach Karola Pawła Rostworowskiego (1910)
• Bolesław Śmiały – dramat muzyczny Ludomira Różyckiego (1909)
• Warszawianka – opera Alfreda Stadlera (1929)
• Balthasar – opera Zygmunta Krauzego na podstawie dramatu Daniel (2001)
• Ofelia – opera Jerzego Fryderyka Wojciechowskiego na podstawie Śmierci Ofelii (2018)^[24]

Źródło: Opery polskie^[25].

Ekranizacje

Upamiętnienia

• W Krakowie, 2 grudnia 2021 roku otworzono nowy oddział Muzeum Narodowego – Muzeum Stanisława Wyspiańskiego. Muzeum ma siedzibę przy pl. Sikorskiego 6 w budynku Starego Spichlerza, gdzie poprzednio znajdował się Ośrodek Kultury Europejskiej „Europeum”.
• W Krakowie przy placu Wszystkich Świętych 2 wzniesiono Pawilon Wyspiańskiego, w którego oknach umieszczone są trzy witraże Wyspiańskiego, niezrealizowane za jego życia.
• Przed Gmachem Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie przy al. 3 Maja 1, znajduje się pomnik Stanisława Wyspiańskiego.
• Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach – teatr, instytucja kultury województwa śląskiego, istniejąca od 1907 roku w Katowicach.
• Uchwałą z 7 grudnia 2006 Sejm RP zdecydował o ustanowieniu roku 2007 Rokiem Stanisława Wyspiańskiego^[26].
• Praprawnukiem Wyspiańskiego jest muzyk hip-hopowy Sokół^[27], który upamiętnił przodka wykonując utwór do wiersza „Niech nikt nad grobem mi nie płacze”, opublikowany w albumie Poeci grupy producenckiej WhiteHouse w 2009.
• Wizerunek Wyspiańskiego widniał na banknocie o nominale 10 000 zł, będącym w obiegu w latach 1987–1996^[28].
• Stanisław Wyspiański patronuje II Liceum Ogólnokształcącemu w Legnicy, jednej z najstarszych szkół licealnych w tym mieście, VIII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie oraz Szkole Podstawowej w Bibicach^[b][29]. Jest patronem liceum oraz szkoły podstawowej w Rymanowie.
• Z okazji 150. rocznicy urodzin artysty w 2019 r. Poczta Polska wydała znaczek pocztowy nr 4933 przedstawiający obraz „Autoportret” Stanisława Wyspiańskiego z 1897 roku, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie^[30].

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Wojciech Natanson, Stanisław Wyspiański. Próba nowego spojrzenia, Poznań 1965.
• Jadwiga Puciata-Pawłowska, Józef Mehoffer i Stanisław Wyspiański. dzieje przyjaźni artystów, Toruń 1970.
• Antoni Waśkowski, Kraków w twórczości Wyspiańskiego, Kraków 1957.
• MartaM. Tomczyk-Maryon MartaM., Wyspiański, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2009, ISBN 978-83-06-03191-1, OCLC 750908012 .

Linki zewnętrzne

• Stanisław Wyspiański, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [online] [dostęp 2021-04-11] .
• Stanisław Wyspiański – biografia i dzieła na portalu NiezlaSztuka.net
• Motywy roślinne w twórczości Stanisław Wyspiańskiego
• Męka, trud, pasja tworzenia. O niezwykle intensywnym, choć krótkim życiu Stanisława Wyspiańskiego na portalu NiezlaSztuka.net
• Utwory Stanisława Wyspiańskiego w serwisie Wolne Lektury
• Rys biograficzny i teksty
• Dnia 28 listopada 1907 roku zmarł w Krakowie Stanisław Wyspiański – nekrolog
• Stanisław Wyspiański i jego prace w Muzeum Narodowym w Warszawie
• http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Wyspianski/Wysp_Witraze.htm
• Twórczość Stanisława Wyspiańskiego w serwisie Polona.pl