Stara Zbelutka
| Artykuł | 50°43′43″N 21°6′52″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°40'N, 21°9'E |
| - błąd | 19740 m |
| Odległość | 4 m |
| wieś | |
 Kościół pw, św. Doroty w Starej Zbelutce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2019) | 447[1] |
| Strefa numeracyjna | 41 |
| Kod pocztowy | 26-025[2] |
| Tablice rejestracyjne | TKI |
| SIMC | 0248020[3] |
Położenie na mapie gminy Łagów _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Łagów") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kieleckiego  | |
 50°43′43″N 21°06′52″E/50,728611 21,114444 | |
Stara Zbelutka – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Łagów[4][3].
Do 1954 roku siedziba gminy Gęsice. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0248088 | Chojny | przysiółek |
| 0248036 | Góry | część wsi |
| 0248071 | Kędziorka | przysiółek |
| 0248042 | Majorat | część wsi |
| 0248059 | Poddanie | część wsi |
| 0248065 | Poduchowne | część wsi |
| 0248094 | Zbelutka-Stara Wieś | przysiółek |
Historia
W starych dokumentach wieś wymieniana jako: Sbiluthow, Sbilythka, Zbilutka, Zbeludka[5].
Lokowana przed rokiem 1382, kiedy to biskup włocławski Zbylut sprzedał za 20 seksagen groszy pragskich młyn, zwany Brodzyn, z sadzawką na Łagowicy, sołtysowi zbylutowskiemu Tomisławowi ze Złotnik. Zbylut był prawdopodobnie założycielem parafii i fundatorem drewnianego kościoła parafialnego pw. Św. Doroty[5].
Według Jana Długosza pod koniec XV wieku we wsi było 30 łanów kmiecych, sołectwo osadzone na 3 łanach oraz 3 karczmy z rolami. Kmiecie opłacali czynsz o nieznanej wysokości, oraz łącznie po jednym wiardunku obiednego, odrabiali po jednym dniu w tygodniu bydłem. Owsa, sera dawać nie mieli, ale za to po 3 koguty i 30 jaj i pół kwarty maku. Dziesięcina wytyczna i konopna oddawana była biskupstwu włocławskiemu. Pleban ma role i łąki. Sołtys zobowiązany był do służby wojskowej i płacenia jednego wiardunku obiednego, miał też własny młyn. Dziesięcina wytyczna z sołectwa pobierana przez plebana w Baćkowicach. Dziesięcina wytyczna z folwarku biskupiego przeznaczona dla plebana w Zbelutce[6].
Na początku XVI wieku w Zbelutce było 6 łanów osiadłych, płacono czynsz w wysokości 18. groszy, dawano 6 korczyków owsa, dziesięcina wyniosła 5 grzywien i jeden wiardunek. Z dwóch karczem płacą dwie grzywny i jeden wiardunek. W inwentarzu z roku 1534 wyszczególniono: łanów osiadłych 7½, pustych 15½, folwark biskupi. Kmiecie osiadli płacili po 18 groszy czynszu i dawali po 6 korczyków owsa, 3 kapłony i 30 jaj. Pracują po jeden dzień w tygodniu. Wójt płacił obiednego jeden wiardunek. Dziesięcina z całej wsi wynosiła 10 grzywien[6]. Regestr poborowy Województwa sandomierskiego z roku 1578 wylicza we wsi: 16. osadników, 12 łanów, 2. zagrodników, 1. komornika, 1. rzemieślnika oraz dwa łany sołtysie[5]. W 1598 r. we wsi 20. kmieci osadzonych na rolach. Sołectwo osadzone na dwóch łanach posiadał Jan Kęmpicki.
W roku 1727 Krzysztof Antoni Szembek, mając na względzie zasługi wobec siebie szlachetnie urodzonego Sebastiana Olszewskiego, za zgodą kapituły katedralnej, oddaje wspomnianej i przyszłej małżonce, pod pewnymi warunkami i dożywotnio, sołectwo Zbelutka.
W wieku XVIII w części należącej do dworu stały dwór i karczma. We wsi było: 44 chałup gospodarzy, 5 chałup kmieci bez ogrodów i gruntów, razem dymów wiejskich 54, zamieszkałych ogółem przez 193 osoby. W części należącej do plebana, wyliczono 4 dymy, chałup gospodarzy 10, chałup bez gruntu 3, zamieszkałych przez 50 osób.
Na mapie Galicji Zachodniej wieś oszacowano na 75 domów, 80 mężczyzn i 20 koni[6].
W 1827 r. było tu 73 domy i 388 mieszkańców, w 1895: 101 domów, 595 mieszkańców, 1412 mórg włościańskich, 352 morgi folwarczne, wchodzące w skład majoratu generała Uszakowa. Było również 151 morgów folwarku prywatnego[5].
W roku 1921 wyszczególniono:
- wieś Zbielutka. Było tu 148 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 754 mieszkańców (365 mężczyzn i 389 kobiet)
- kolonię Zbielutka Majorat , gdzie naliczono 19 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 113 mieszkańców (55 mężczyzn i 58 kobiet). Wszyscy podali narodowość polską
- kolonię Zbielutka Poduchowna, gdzie naliczono 10 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 61 mieszkańców (30 mężczyzn i 31 kobiet). Narodowość polską podało 50 osób, a 11 żydowską[7].
Obiekty zabytkowe
- zespół kościoła parafialnego:
- kościół parafialny pw. Świętej Doroty, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.409 z 26.01.1957 i z 15.04.1967)[8]. Wzniesiony w stylu klasycystycznym na początku XIX wieku. W czasie II wojny światowej zdewastowany przez okupantów niemieckich, którzy urządzili w nim stajnię dla koni. W latach powojennych odrestaurowany. Z pierwotnego wyposażenia zachował się jeden z ołtarzy bocznych zbudowany z piaskowca oraz postrzelany krucyfiks.
- dzwonnica, 1835 r.
- ogrodzenie kościoła, 1835 r.
- cmentarz przykościelny w terenie ogrodzenia kościoła
- zespół cmentarza parafialnego:
- dom drewniany z 1. ćw. XX w.
- 2 domy drewniane z lat 20. XX w.
- 3 domy drewniane z lat 30. XX w.
- obora, około 1930 r.
- piwnica, murowano-ziemna, lata 30. XX w.[9]
Demografia
Wykres liczby ludności Starej Zbelutki od 1827 roku:
Współcześnie
Podział na Nową Zbelutkę i Starą Zbelutkę dokonał się po roku 1952. Sołectwo Stara Zbelutka tworzą wsie: Zbelutka–Stara Wieś, Góry, Poddanie i Kędziorka. W składzie Nowej Zbelutki znalazły się: Garbacz, Kozłów, Niwa.
Okoliczne pola posiadają nazwy: Dworskie, Stronia, Glinki, Stachów Dół, Chojny, Sachta, Mieksyn, Plebańskie.
W 1992 r. we wsi było 140 zagród i 660,95 ha. gruntów. Spis powszechny z czerwca 2011 r. wykazał 493 mieszkańców[6].
Przypisy
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2019. Stan ludności 31.12.2010 str. 14 [dostęp 2022-03-15]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1193 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju), Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. Dz.U. z 2013 r. poz. 200
- ↑ a b c d e Stara Zbelutka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 198.
- ↑ a b c d e Strona internetowa Gminy Łagów [dostęp 13 listopada 2011]
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., województwo kieleckie, powiat Opatów, gmina Gęsice
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 27 [dostęp 2015-11-09].
- ↑ a b Uwarunkowania wynikające z miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Łagów, str. 54-55 [www.bip.lagow-gmina.pl/publikacje/508.doc] : dostęp 21 sierpnia 2011 r.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Kolonie | |
| Części miast |
|
| Integralne części wsi |
|
| Inne |
_COA.svg)
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 51.4 N
- S: 50.1N
- W: 19.6 E
- E: 22 E
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kielce County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 51.08 N
- S: 50.52 N
- W: 20.08 E
- E: 21.21 E
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Autor: Olerys, Licencja: CC BY-SA 3.0
Elewacja południowa