Stare Lipki

Stare Lipki

wieś
Wjazd do wsi od strony Stoczka
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	węgrowski
Gmina	Stoczek
Liczba ludności (2011)	300[1][2]
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	07-104[3]
Tablice rejestracyjne	WWE
SIMC	0691122[4]
Położenie na mapie gminy Stoczek Stare Lipki
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Stare Lipki
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Stare Lipki
Położenie na mapie powiatu węgrowskiego Stare Lipki
52°33′42″N 21°56′59″E/52,561667 21,949722

Stare Lipki – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie węgrowskim, w gminie Stoczek^[4][5].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Stanisława Biskupa Męczennika w Stoczku^[6].

Charakterystyka wsi

Stare Lipki pod względem powierzchni są drugą co do wielkości wsią w gminie Stoczek. Około 90% jej terenu zajmują lasy, które obecnie tworzą Nadburzański Park Krajobrazowy. Według stanu na 1 stycznia 2008 zameldowanych na terenie wsi było 328 mieszkańców. Wieś charakteryzuje się starą zabudową, pomnikami przyrody znajdującymi się pod ścisłą ochroną konserwatora zabytków. 20 grudnia 1993 powołano Samorządowy Dom Pomocy Społecznej w Starych Lipkach, przeznaczony dla osób w podeszłym wieku. W latach 50. XX wieku budynek, w którym znajduje się placówka służył jako szkoła podstawowa, zaś w latach 80. znajdowało się w nim przedszkole.

Miejscowe powiedzenie brzmi^[7]:

.

Etymologia nazwy

Na fali sławy Sienkiewiczowskiej Trylogii stworzono legendę, mówiącą iż nazwa wsi wzięła się prawdopodobnie od osiadłych tu w XVII w. spolszczonych Tatarów, których nazywano „Lipkami”^[8]. Nie ma to jednak pokrycia w faktach, nazwa miejscowości, jak i historia mazowieckiego rodu Lipków herbu Nałęcz są bowiem udokumentowane od XV wieku. Określenie „Stare” zostało dodane współcześnie. Wśród mieszkańców powszechne było identyfikowanie się ze swoją miejscowością poprzez przybieranie przydomku "Lipka", np. Lipka-Kozanka, Auguścik-Lipka, Lipka-Zanozik, itp^[9].

Historia

Wieś wymieniana jest w archiwalnych dokumentach już w 1368. Był to zaścianek szlachecki, powstały w wyniku kolonizacji na ziemiach leżących wówczas na pograniczu Litwy i Korony. W XV wieku majątek zwany Lipkami otrzymał Piotr Czermak z Maleszewy (dziś Maliszewa).

W 1827 wieś liczyła 448 mieszkańców w 61 domach.

W okresie II wojny światowej okolice Starych Lipek były miejscem starć zbrojnych i działań partyzanckich. 10 września 1939 około godz. 10 lotnictwo niemieckie bombardowało maszerujące od Stoczka kolumny polskiego wojska, dezorganizując ich odwrót. Bombardowanie było zsynchronizowane z operacją niemieckiej Dywizji Pancernej „Kempf”, której oddziały przez Kołodziąż wyprzedzały polski pododdział 33. Dywizjonu Pancernego i przed południem osiągnęły Stare Lipki. W czasie okupacji działał w tym rejonie 13 pp. AK „Poraj”, który podczas zorganizowanej, w końcowej fazie okupacji niemieckiej, akcji „Burza” zgromadził w Lipkach-Podborzu około 300 partyzantów.

Osoby związane ze Starymi Lipkami

• Jan Kozanka-Lipka – ur. w Lipkach w 1800, proboszcz parafii w Stoczku.
• Maria Dąbrowska – latem1956 r. ta wybitna polska pisarka po raz pierwszy spędzała tu wakacje. Mieszkała u rodziny Andrzeja Lipki, męża jej bratanicy Gabrieli (Eli) Szumskiej. Od tego czasu często przyjeżdżała do Starych Lipek. Wrażenia, jakie zrobiła na niej ta wieś, opisała w „Dziennikach”. Są one kroniką dawnych lat, utrwaleniem przeszłości, ich autorka była bowiem doskonałą obserwatorką. Interesowała się historią zarówno rodu Lipków, jak i samej miejscowości. Miała okazję pojechać na targ do Stoczka. Chłopi z okolicznych miejscowości jechali tam furmankami, każdy sprzedawał, co mógł – świnie, owoce, bydło, chusty, bieliznę. "W ubóstwie życia wiejskiego targowy rynek zdaje mi się pełen skarbów Sezamu" - napisała w "Dziennikach". Obserwowała również prace w gospodarstwie – np. młockę, przy czym młocarnia napędzana była zarówno motorem, jak konnym kieratem, a częściowo nadal młócono cepami, ponieważ pożyczenie motoru na dłużej było zbyt drogie. "Jeśli chodzi o młockę, współistnieje tu kilka epok" - napisała.

Podczas pobytu zawarła wiele znajomości. Kiedy poznała Wacława Lipkę-Witka (nauczyciela, kierownika szkoły w Lipkach) była zachwycona jego domem, jego wnętrzem i niezwykłym ogrodem. W „Dziennikach” poświęciła Starym Lipkom szereg ustępów.

Wszystkie cytaty pochodzą z IV tomu Dzienników^[10].

• Teresa Kossak – córka Karola Kossaka ostatnia z rodu słynnych malarzy. Urodzona w 1934, zawodowo związana ze Studiem Miniatur Filmowych w Warszawie. Zajmowała się animacja takich postaci jak Koziołek Matołek, Pyza, Pomysłowy Dobromir oraz wielu innych. Autorka książki o swoim ojcu „ Kossak nieznany”. Wieloletnia partnerka Andrzeja Lipka, który w latach 60. zostaje właścicielem domu nr 69 i wspólnie się nim opiekują. W okresie powojennym aż do lat 60 XX w. piecze nad domem nr 69 w Lipkach trzymały siostry Maria i Bronisława Lipka oraz bratanek Andrzej. Pani Teresa i Andrzej przeprowadzając lekkie modernizacje i zmiany. Po śmierci pana Andrzeja w latach 2006 - 2015, remontem i opieką nad domem zajmowała się Teresa Kossak.

Zobacz też

• Lipki, Lipki Małe, Lipki Wielkie

Przypisy

Bibliografia

• Strażacy ziemi węgrowskiej. Stanisław Bukowiec (red.). Bochnia: Agencja Wydawnicza „Palindrom” s.c., 2012, s. 281-283. ISBN 978-83-63048-12-9.
• D. Kosieradzki, Lipkowie z Lipek herbu Nałęcz. [dostęp 2015-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-11)].

Linki zewnętrzne

• Lipki (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 267 .