Stempel (broń)

(c) The Portable Antiquities Scheme/ The Trustees of the British Museum, CC BY-SA 2.0
Stempel karabinowy
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0
Stempel artyleryjski

Stempel (pobojczyk, lasztok, arch. stępel[1]) – przyrząd w postaci długiego pręta, używany w dawnej odprzodowej broni palnej do ubijania w lufie prochu, przybitki i pocisku[2].

Stempele do broni strzeleckiej początkowo wykonywane były z drewna zakończonego metalowymi okuciami: z jednej strony głowicą służącą do ubijania, z drugiej ochronnym trzewikiem lub stosowanym w jego miejsce grajcarem (służącym do rozładowania broni w przypadku niewypału). Zależnie od budowy stempel mógł również pełnić funkcję wycioru. W XVIII w. zaczęto wprowadzać stemple o całkowicie metalowej konstrukcji, co zainicjowała armia pruska w 1730 r. Pierwotnie noszone były jako osobny element wyposażenia, jednak z czasem zaczęto umieszczać je pod lufą w specjalnym uchwycie (najczęściej w postaci tulei wydrążonej w łożu). Wczesne stemple posiadały szersze, wystające poza przekrój pręta głowice co komplikowało obsługę broni – po wyjęciu z tulei należało odwrócić stempel o 180 stopni, a po użyciu ponowić tę czynność aby z powrotem go schować. Z tego też powodu pod koniec XVIII w. w armii pruskiej zaczęto wprowadzać stemple o jednolitym cylindrycznym przekroju, których można było używać obustronnie (bez potrzeby odwracania przyrządu)[2].

Stempele artyleryjskie często wyposażano dodatkowo w szczotkę wycioru (na przeciwnym krańcu względem głowicy). Przewożono je natomiast w specjalnych uchwytach umieszczonych na lawecie działa[2].

  • Muszkieter używający stempla

    Muszkieter używający stempla

  • Dubeltówka z wyjętym stemplem. Pod lufą widoczny uchwyt do chowania stempla
    (c) Auckland Museum, CC BY 4.0

    Dubeltówka z wyjętym stemplem. Pod lufą widoczny uchwyt do chowania stempla

  • Wyjęty stempel pistoletowy z trzewikiem z funkcją wyciora. Pod lufą widoczny uchwyt do chowania stempla

    Wyjęty stempel pistoletowy z trzewikiem z funkcją wyciora. Pod lufą widoczny uchwyt do chowania stempla

  • Stempel artyleryjski ze szczotką wycioru

    Stempel artyleryjski ze szczotką wycioru

  • Stempel na lawecie działa

    Stempel na lawecie działa

Przypisy

  1. ↑ Błażej Lipowski: „PIECHOTNE ĆWICZENIE albo WOJENNOŚĆ PIESZA...”
  2. ↑ a b c Włodzimierz Kwaśniewicz, 1000 słów o dawnej broni palnej, wyd. Wyd. 1, Warszawa: Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987, s. 150, ISBN 83-11-07350-3 [dostęp 2022-06-10].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Ramrod (PSF).png
a rod for ramming home the charge in a muzzle-loading firearm
1808 Simeon North Naval Pistol with Ramrod, manufactured in Berlin CT - New Britain Industrial Museum - DSC09898.JPG
Autor: Daderot, Licencja: CC0
Exhibit in the New Britain Industrial Museum, New Britain, Connecticut, USA. Photography was permitted in the museum without restriction.
Complete wooden ramrod (FindID 255587).jpg
(c) The Portable Antiquities Scheme/ The Trustees of the British Museum, CC BY-SA 2.0
A Post Medieval - Modern wood and copper alloy ramrod for a muzzle-loading weapon (1760 - 1880). The shaft is made from wood and tapers from 12.08mm to 8.50mm. At the wider end is a flaring copper alloy terminal, this may be the ball-seating cup. At the narrow end is a slightly tapering copper alloy terminal with four ridge and grooves near the end. There is a rivet hole for attachment near the open end. The rivet is non longer present.

Dimensions: Diameter: 12.08mm; length: 905mm; weight: 110.63g.

Stempel artyleryjski.jpg
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0
Stempel artyleryjski, Fort of São Brás, São Miguel Island, Azores, Portugalia
Gun (AM 619843-1).jpg
(c) Auckland Museum, CC BY 4.0
Gun- double barrel percussion shotgun; Said to have been taken from the Maoris at the Battle of Rangiriri percussion lock, double barrel
Böllerkanone.JPG
Autor: Claus Ableiter, Licencja: CC BY-SA 3.0
salute gun