Stożki

Stożki
Conidae
Rafinesque, 1815
Ilustracja
Muszle różnych gatunków stożków
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwozwierzęta
Typmięczaki
Gromadaślimaki
Podgromadaprzodoskrzelne
RządNeogastropoda
Rodzinastożki

Stożki (Conidae) – rodzina morskich ślimaków o bardzo okazałej muszli, osiągającej ponad 20 cm długości.

Charakterystyka muszli

Muszle stożków mają kształt dwóch złożonych ze sobą stożków – górny to skrętka, a dolny to ostatni skręt. W zależności od gatunku skrętka może być wysoka (np. Conus gloriamaris) lub praktycznie zupełnie płaska (Conus litteratus). Stożki tworzą zróżnicowane i bogate wzory na muszlach, składające się zazwyczaj z zygzaków, linii prostych, kropek lub ich kombinacji, przez co są uważane (obok porcelanek) za muszle najbardziej poszukiwane przez kolekcjonerów. Spore różnice w ubarwieniu i układzie wzorów mogą występować również w obrębie jednego gatunku, co sprawia iż praktycznie niemożliwe jest znalezienie dwóch identycznych okazów.

Tryb życia

Stożki zamieszkują liczne morza tropikalne zarówno na płytkim dnie w pobliżu brzegu, jak i głębiej – zazwyczaj pod skałami, w szczelinach raf koralowych, na łąkach morskich.

Wszystkie znane gatunki stożków (ok. 500 w roku 2008) są drapieżnikami unieruchamiającymi swoje ofiary za pomocą jadu. Polują na inne ślimaki, robaki i ryby[1]. Zaopatrzone są w strzałkę jadową, przez którą wstrzykują do ciała ofiary neurotoksynę zwaną konotoksyną[2] lub konopeptydem[1]. Każda strzałka jadowa może być użyta tylko raz, po czym jest wymieniana na nową ze specjalnego zasobnika. Paraliż niewielkich zwierząt następuje praktycznie natychmiast. Ofiara jest następnie pochłaniana za pomocą ssawki i trawiona w ciągu 1–2 h. Następnie niestrawione pozostałości, np. łuski, kości oraz zużyta strzałka jadowa, są wydalane[3].

Toksyny stożków

Toksyny stożków są bardzo silne i mogą zabić człowieka w ciągu kilku-kilkudziesięciu minut. Poszkodowani nie odczuwają silnego bólu, gdyż jad zawiera substancję znieczulającą. Do roku 2004 zarejestrowano 30 wypadków śmiertelnych spowodowanych przez stożki[2].

Konopeptydy zbudowane są z 10–60 reszt aminokwasowych. Ze względu na swoje właściwości farmakologiczne są badane jako potencjalne leki przeciwbólowe w schorzeniach układu nerwowego, nowotworach i bólu chronicznym oraz jako leki przeciwpadaczkowe. W roku 2004 jeden z konopeptydów, zikonotyna (pochodząca ze stożka Conus magus), został zarejestrowany przez FDA, a w różnych etapach badań klinicznych było 6 konotoksyn z różnych gatunków stożków[2].

Konotoksyny pozyskiwane są jako substancje naturalne, jednak ich zbiór jest niebezpieczny, a hodowla stożków w niewoli jest trudna[2]. Konopeptydy produkowane są również metodami chemicznymi, z wykorzystaniem techniki syntezy oligopeptydów na podłożu stałym lub metodami biotechnologicznymi[1].

Przegląd gatunków

  • Najczęściej spotykane stożki:
    • Conus geographus – stożek geograficzny
    • Conus imperialis – stożek królewski
    • Conus litteratus – stożek literacki
    • Conus marmoreus – stożek marmurowy
    • Conus textile – stożek tekstylny
    • Conus virgo – stożek dziewiczy
    • Conus purpurascens – stożek purpurowy
    • Conus bengalensis – stożek bengalski
    • Conus circumcisus
    • Conus generalis – stożek główny
    • Conus gloriamaris
    • Conus hirasei

Systematyka

Wszystkie wyróżnione rodzaje stożków (J.K. Tucker & M.J. Tenorio, 2009 oraz Bouchet et al., 2011) rodzaje stożków są następujące[4][5]:

  • Africonus Petuch, 1975,
  • Asprella Schaufuss, 1869,
  • Austroconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Bathyconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Calamiconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Calibanus da Motta, 1991,
  • Californiconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Chelyconus Mörch, 1852,
  • Conasprella Thiele, 1929,
  • Conasprelloides Tucker & Tenorio, 2009,
  • Conus Linnaeus, 1758,
  • Cornutoconus Suzuki, 1972: synonim Taranteconus Azuma, 1972
  • Cylinder Montfort, 1810
  • Dalliconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Darioconus Iredale, 1930,
  • Dauciconus Cotton, 1945,
  • Dendroconus Swainson, 1840,
  • Ductoconus da Motta, 1991,
  • Dyraspis Iredale, 1949,
  • Endemoconus Iredale, 1931,
  • Eremiconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Eugeniconus da Motta, 1991,
  • Floraconus Iredale, 1930,
  • Fulgiconus da Motta, 1991,
  • Fusiconus da Motta, 1991,
  • Gastridium Modeer, 1793,
  • Genuanoconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Gladioconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Globiconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Gradiconus da Motta, 1991,
  • Harmoniconus da Motta, 1991,
  • Hermes Montfort, 1810,
  • Jaspidiconus Petuch, 2004,
  • Kalloconus da Motta, 1991,
  • Kenyonia Brazier, 1896,
  • Ketyconus da Motta, 1991,
  • Kioconus da Motta, 1991,
  • Kohniconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Kurodaconus Shikama & Habe, 1968,
  • Lamniconus da Motta, 1991,
  • Lautoconus Monterosato, 1923,
  • Leporiconus Iredale, 1930,
  • Leptoconus Swainson, 1840,
  • Lilliconus Raybaudi Massilia, 1994,
  • Lindaconus Petuch, 2002,
  • Lithoconus Mörch, 1852,
  • Lividoconus Wils, 1970,
  • Miliariconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Monteiroconus da Motta, 1991,
  • Nataliconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Parviconus Cotton & Godfrey, 1932,
  • Perplexiconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Phasmoconus Mörch, 1852,
  • Pionoconus Mörch, 1852,
  • Plicaustraconus Moolenbeek, 2008,
  • Profundiconus Kuroda, 1956,
  • Protoconus da Motta, 1991,
  • Protostrioconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Pseudoconorbis Tucker & Tenorio, 2009,
  • Pseudolilliconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Pseudonoduloconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Puncticulis Swainson, 1840,
  • Purpuriconus da Motta, 1991,
  • Pyruconus Olsson, 1967,
  • Quasiconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Rhizoconus Mörch, 1852,
  • Rhombiconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Rolaniconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Sciteconus da Motta, 1991,
  • Seminoleconus Petuch, 2003,
  • Spuriconus Petuch, 2003,
  • Stellaconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Stephanoconus Mörch, 1852,
  • Strategoconus da Motta, 1991,
  • Taranteconus Azuma, 1972,
  • Tenorioconus Petuch & Drolshagen, 2011,
  • Textilia Swainson, 1840,
  • Trovaoconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Turriconus Shikama & Habe, 1968,
  • Varioconus da Motta, 1991,
  • Viminiconus Tucker & Tenorio, 2009,
  • Virgiconus Cotton, 1945,
  • Virroconus Iredale, 1930,
  • Vituliconus da Motta, 1991,
  • Ximeniconus Emerson & Old, 1962,
  • Yeddoconus Tucker & Tenorio, 2009

Galeria

  • Stożek Conus marmoreus żywiący się porcelanką Cypraea caputserpentis

  • Polujący stożek Conus geographus

  • Muszla stożka Conus litteratus

  • Muszla stożka Conus tessulatus

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Becker, Stefan, Terlau, Heinrich. Toxins from cone snails: properties, applications and biotechnological production. „Appl Microbiol Biotechnol”. 79 (1), s. 1-9, 2008. DOI: 10.1007/s00253-008-1385-6. 
  2. ↑ a b c d Nelson, Laura. Venomous snails: One slip, and you're dead.... „Nature”. 429 (6994), s. 798-799, 2004. DOI: 10.1038/429798a. 
  3. ↑ Terlau, Heinrich, Shon, Ki-Joon, Grilley, Michelle, Stocker, Martin i inni. Strategy for rapid immobilization of prey by a fish-hunting marine snail. „Nature”. 381 (6578), s. 148-151, 1996. DOI: 10.1038/381148a0. 
  4. ↑ Tucker J.K. & Tenorio M.J.: Systematic classification of Recent and fossil conoidean gastropods. Conchbooks, 2009, s. 133.
  5. ↑ Bouchet P., Kantor Yu. I., Sysoev A. & Puillandre N.. A new operational classification of the Conoidea. „Journal of Molluscan Studies”. 77, s. 273-308, 2011. DOI: 10.1093/mollus/eyr017. 

Bibliografia

  • Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
  • Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
  • Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
  • S. Pigulewski: Jadowite zwierzęta bezkręgowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. ISBN 83-01-02687.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Conus-geographicus.jpg
Conus geographicus (a marine snail)
Conusliteratus.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Pet~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Stożki2.jpg
Autor: Pet, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Conidae
Conustessulatus.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Pet~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0