Stroszek (film)

Stroszek
Gatunek

Dramat

Rok produkcji

1976/1977

Data premiery

12 stycznia 1977

Kraj produkcji

RFN

Czas trwania

108 min

Reżyseria

Werner Herzog

Scenariusz

Werner Herzog

Główne role

Bruno S.
Eva Mattes
Clemens Scheitz

Muzyka

Chet Atkins
Sonny Terry

Zdjęcia

Thomas Mauch

Montaż

Beate Mainka-Jellinghaus

Produkcja

Werner Herzog Filmproduktion

Budżet

905 000 DEM

Stroszek – dramat niemiecki z 1976 roku w reżyserii Wernera Herzoga, wyprodukowany przez jego firmę Werner Herzog Filmproduktion w koprodukcji z niemiecką telewizją ZDF. Budżet filmu wyniósł 905 000 marek. Film miał światową premierę 20 maja 1977 w Monachium. Stroszek zdobył Specjalną Nagrodę na festiwalu w Taorminie w 1977[1].

Opis fabuły

Akcja filmu osadzona jest w pierwszej jego części w Berlinie lat 70. XX w., co było nowością jeżeli chodzi o filmy fabularne tego reżysera, bowiem Herzog osadzał je wcześniej w raczej trudnej do jednoznacznego sprecyzowania przeszłości (był to najczęściej okres romantyzmu). Bohaterami opowieści są: uliczny grajek Bruno Stroszek (w tej roli naturszczyk Bruno S., który wcześniej wystąpił w tytułowej roli w filmie Herzoga Zagadka Kaspara Hausera), jego przyjaciółka Eva (w tej roli Eva Mattes nagrodzona Złotą Palmą na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes za jej drugoplanową rolę w Woyzecku) oraz sąsiad Bruna Scheitz, staruszek zainteresowany zwierzęcym magnetyzmem (Clemens Scheitz znany z Zagadki Kaspara Hausera, Szklanego serca oraz Nosferatu wampira).

Bruno wychodzi z więzienia, do którego trafił za rozboje spowodowane m.in. nadużywaniem alkoholu. Wcześniej prawie całe swoje dzieciństwo spędził w różnego rodzaju zakładach poprawczych, co spowodowało, że nie potrafi odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Będzie to tym trudniejsze, że Stroszek musi pomóc poniżanej prostytutce Evie i stawić czoła jej sutenerom. Z pomocą przychodzi sąsiad Scheitz, który proponuje wyjazd do Ameryki – do Wisconsin, gdzie mieszka jego rodzina.

Druga część filmu ukazuje zmagania bohaterów w nowym kraju. Bruno zostaje mechanikiem u kuzyna Scheitza (w tej roli prawdziwy mechanik Clayton Szlapinski), Eva otrzymuje pracę w przydrożnej restauracji. Niestety ucieczka od wcześniejszego życia bohaterów okazuje się niemożliwa. Dom zakupiony dzięki kredytowi zostaje (po niespłaceniu należności) zlicytowany (w roli licytatora występuje znany z filmu dokumentalnego Herzoga Ile drzewa naciąłby świstak. Uwagi na temat nowego języka Ralph Wade). Staruszek Clemens oznajmia, że to międzynarodowy spisek.

Każdy z bohaterów wchodzi ponownie w społeczne role, od których chciał uciec: Eva odjeżdża z kierowcą samochodowym, Bruno i Scheitz okradają miejscowego fryzjera. Policja zatrzymuje towarzysza Stroszka, a on sam wyrusza w swoją ostatnią podróż skradzionym samochodem. Gdy jego samochód się psuje, Bruno ustawia go tak, by ten kręcił się w kółko, sam wypija ostatni toast i – po uruchomieniu wyciągu narciarskiego – strzela sobie w głowę. Film kończy długa sekwencja przedstawiająca tańczące zwierzęta (m.in. kurczaki) porażane w tym celu prądem. Polski krytyk filmowy Jacek Szczerba napisał w „Gazecie Wyborczej”: „No i przede wszystkim finałowa sekwencja samotnej wędrówki Stroszka, wędrówki po śmierć. Ta jest najzwyczajniej w świecie porażająca. Wesołe miasteczko, gdzie Stroszek strzela sobie w głowę, tamtejsze „gry automatyczne” ze zwierzętami porażanymi prądem i samochód ustawiony przez Stroszka tak, by jeździł w kółko, mogą śnić się po nocach”[2].

Produkcja

Lokalizacje

Film kręcono w Berlinie i okolicach (pierwsza jego część) oraz w Plainfield i w Madison w stanie Wisconsin (druga część). Reżyser skorzystał z pomocy miejscowej ludności, aby wcieliła się w niektóre postaci z jego filmu (w filmie grają prawdziwi sutenerzy, mechanicy, bankowcy itd.).

Obsada

Herzog spotkał mechanika Claytona Szlapinskiego, gdy zepsuł się mu samochód w miasteczku, gdzie pracował Szlapinski. Potem reżyser poprosił go o zagranie w filmie.

Muzyka

W filmie wykorzystano następujące utwory muzyczne: On My Way Down to Phoenix Cheta Atkinsa, Old Lost John Sonny’ego Terry, The Last Thing on My Mind Toma Paxtona, utwory Ludwiga van Beethovena: Arioso i Mondscheinsonate, oraz walc anonimowego autora z ok. 1890 roku[3].

Recepcja

Amerykański krytyk Roger Ebert nazwał Stroszka „jednym z najbardziej zwariowanych filmów”, a także „jednym z największych”, jakie według niego powstały[4]. Film otrzymał 100% pozytywnych recenzji na stronie Rotten Tomatoes, zajmującej się zamieszczaniem recenzji z najbardziej opiniotwórczych gazet, wydawanych w Stanach Zjednoczonych.

Przypisy

  1. Wszystkie dane za: oficjalna strona Wernera Herzoga.
  2. Cytat za: recenzja Jacka Szczerby zamieszczona w „Gazecie Wyborczej”.
  3. Lista utworów muzycznych wykorzystanych w filmie znajduje się na oficjalnej stronie internetowej Wernera Herzoga.
  4. Cytat pochodzi z książki Rogera Eberta, patrz: Bibliografia.

Bibliografia

  • Tadeusz Sobolewski, Za duży blask, Kraków: Wydawnictwo Znak, 2004, ISBN 83-240-0387-8, OCLC 830555021.
  • Roger Ebert, „The Great Movies II”, New York, Broadway Book, 2005, ISBN 0-7679-1950-5.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Werner Herzog Bruxelles 02 cropped.jpg
Autor: Flickr user "erinc salor" https://www.flickr.com/photos/espressoroast/, Licencja: CC BY-SA 2.0
Director Werner Herzog at a press conference in Bruxelles