Szkoła monachijska

Józef Brandt, Obóz Zaporożców, ok. 1880

Maksymilian Gierymski, Patrol powstańczy, 1872

Alfred Kowalski, Postój ułanów, 1877

Stanisław Grocholski, Śmierć sieroty, 1879

Józef Chełmoński, Powrót z balu, 1879

Szkoła monachijska, monachijczycy – grupa malarzy działających od połowy XIX w. do 1914 w Monachium; określenie nieprecyzyjne, lecz przyjęte w literaturze przedmiotu^[1].

Tematyka

Monachijczycy nie tworzyli określonej grupy artystycznej czy szkoły. Przybywali do Monachium na dłuższe lub krótsze studia. Niektórzy, zdobywając uznanie, osiedlali się na długie lata, inni odwiedzali miasto tylko w związku z wystawami. Od obcych artystów odróżniała ich przede wszystkim programowo odrębna tematyka, ściśle związana z Polską. Sięgano do poezji narodowej i wydarzeń historycznych, polskiej scenerii, kostiumów itp.^[1] Początkowo szczególnie silny był nurt romantyczny, wyrażający się w tematyce historycznej i batalistycznej. W późniejszych latach dominowali realiści, których domeną były sceny rodzajowe i pejzaż. Cechowały je daleko posunięty realizm, nastrojowość („Stimmung”) oraz stonowany koloryt, z przewagą brązów i szarości („sosy monachijskie”)^[2]. Obrazy artystów polskich z kręgu akademii monachijskiej były wysoko cenione przez znawców i chętnie kupowane. Szczególnym powodzeniem cieszyły się „polskie pejzaże” („polnische Landschaften”).

Polscy przedstawiciele

Pierwszym Polakiem studiującym w Monachium był rzeźbiarz Karol Ceptowski (1828) z Poznania. Przyszli artyści szczególnie często wybierali Monachium na przełomie lat 60. i 70. XIX w. Studiowali w Königliche Akademie der Bildenden Künste oraz prywatnych szkołach lub pracowniach takich artystów jak: Hermann Anschütz, Gyula Benczúr, Alexander von Liezen-Mayer, Karl von Piloty, Otto Seitz, Alexander Strähuber, Alexander Wagner, Franz Adam, Anton Ažbe.

Nieformalnym przywódcą polskiej kolonii artystów w Monachium był Józef Brandt, który w 1863 rozpoczął studia artystyczne w Akademii Monachijskiej. Pozycja w środowisku, jaką wypracował przez lata, skłoniła go do zamieszkania w stolicy Bawarii na stałe. Od 1870 prowadził tam swoją pracownię, w której kilka lat później zaczął uczyć malarstwa, głównie młodych adeptów sztuki z Polski^[3].

Prywatne szkoły otwierali również inni polscy artyści, m.in. Stanisław Grocholski, i Alfred Wierusz-Kowalski. W Monachium osiedlili się także Roman Kochanowski i Władysław Czachórski. Protektorem środowiska monachijskiego był kolekcjoner i mecenas sztuki – hr. Ignacy Korwin Milewski (1846-1926). Większość z ponad 200 płócien zgromadzonej przez niego kolekcji znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Monachium zwano żartobliwie Mnichowem, Atenami nad Izarą lub Bawarskimi Atenami. Między rokiem 1836 a I wojną światową kolonia polska liczyła ok. 650 osób (w tym 322 zapisały się na studia akademickie). Ulubionym miejscem spotkań była kawiarnia Café Tambosi^[4].

Członkami zwyczajnymi założonego w 1823 Kunstverein München byli: Józef Chełmoński, Władysław Czachórski, Julian Fałat, Aleksander Gierymski, Maksymilian Gierymski, Aleksander Kotsis, Alfred Wierusz-Kowalski, Władysław Malecki, Cyprian Norwid, Zygmunt Sidorowicz, Józef Simmler, Aleksander Świeszewski, Maurycy Trębacz oraz Franciszek Żmurko. Członkiem zarządu stowarzyszenia został Józef Brandt^[5].

W 1897 z inicjatywy młodych polskich literatów i malarzy ukazała się Jednodniówka Monachijska.

Szkołę monachijską w różnych okresach tworzyli m.in.: Olga Boznańska, Józef Brandt, Józef Chełmoński, Adam Chmielowski, Florian Cynk, Władysław Czachórski, Franciszek Teodor Ejsmond, Walery Eljasz-Radzikowski, Julian Fałat, Aleksander Gierymski, Maksymilian Gierymski, Jan Nepomucen Głowacki, Michał Gorstkin-Wywiórski, Leopold Gottlieb, Stanisław Grocholski, Artur Grottger, Gustaw Gwozdecki, Alfons Karpiński, Apoloniusz Kędzierski, Roman Kochanowski, Juliusz Kossak, Wojciech Kossak, Władysław Wankie, Alfred Kowalski, Ludwik de Laveaux, Stanisław Lentz, Aleksander Lesser, Jacek Malczewski, Stanisław Masłowski, Jan Matejko, Edward Okuń, Wacław Pawliszak, Ignacy Pieńkowski, Kazimierz Pochwalski, Tadeusz Popiel, Witold Pruszkowski, Jan Rosen, Zygmunt Rozwadowski, Bronisława Rychter-Janowska, Henryk Siemiradzki, Józef Simmler, Ludwik Stasiak, Henryk Szczygliński, Korneli Szlegel, Wacław Szymanowski, Pantaleon Szyndler, Maurycy Trębacz, Stanisław Witkiewicz, Leon Wyczółkowski, Franciszek Żmurko.

Przypisy

Bibliografia

• Hans-Peter Buhler, Polska Szkoła Monachijska. Józef Brandt Alfred Wierusz – Kowalski i inni, Warszawa: Amber, 1998, ​ISBN 83-241-0895-5​.
• Andrzej Ryszkiewicz, Malarstwo polskie. Romantyzm, historyzm, realizm, Warszawa: Auriga, 1989, ​ISBN 83-221-0384-0​.
• Wielka encyklopedia malarstwa polskiego, Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2011, ​ISBN 978-83-7447-118-3​.