Szkoła ukraińska polskiego romantyzmu

Szkoła ukraińska polskiego romantyzmu (Ukraińska szkoła poetów[1]) – określenie dziewiętnastowiecznej grupy polskich poetów i pisarzy romantycznych, urodzonych na Ukrainie Prawobrzeżnej – wcielonej do Imperium Rosyjskiego po rozbiorach Rzeczypospolitej.

Do „szkoły ukraińskiej” należeli: Antoni Malczewski, Seweryn Goszczyński, Aleksander Groza, Józef Bohdan Zaleski, oraz Michał Grabowski. Czasem wymienia się również Aleksandra Grozę oraz Michała Czajkowskiego[2][3], a także polskojęzyczne prace polsko-ukraińskiego poety i kompozytora Tomasza Padurry. Ważną postacią – inspiratorem, mecanasem i przyjacielem dla wielu przedstawicieli szkoły – był Wacław Seweryn Rzewuski. Teoretyczne podstawy grupy ustalili natomiast Aleksander Tyszyński i Michał Grabowski w książce O szkole ukraińskiej poezji (1840). Początki nurtu szkoły ukraińskiej sięgają lat 1816–1819, kiedy to w gimnazjum bazylianów w Humaniu zetknęli się Goszczyński, Grabowski i Zaleski[4].

Część krytyków literackich zalicza do tej szkoły twórczość Juliusza Słowackiego i Józefa Ignacego Kraszewskiego. U Juliusza Słowackiego motywy ukraińskie są najbardziej widoczne w utworach Sen srebrny Salomei, Duma ukraińska, Duma o Wacławie Rzewuskim. Natomiast Józef Ignacy Kraszewski opublikował szereg powieści ludowych związanych z Ukrainą: Historia Sawki, Ulana, Ostap Bondarczuk, Budnik, Chata za wsią, Jermoła. W XX wieku tradycje szkoły kontynuował Józef Łobodowski[1].

Poeci „szkoły ukraińskiej” charakteryzowali się podejmowaniem tematów z dziejów i kultury ludowej Ukrainy[1], nawiązaniami do ukraińskiego krajobrazu (częste przywoływanie obrazu stepów) i folkloru, bliskowschodniego orientalizmu, fascynacją pogaństwem oraz bajroniczną kreacją Kozaka. Ukształtowali mit Ukrainy, której rolę w historii i kulturze polskiej porównywano do roli Szkocji w kulturze angielskiej (Maurycy Mochnacki).

Michał Grabowski w 1837 wyróżniał w szkole ukraińskiej trzy nurty[5]. Jego zdaniem Goszczyński opisywał dziką i krwawą Ukrainę hajdamacką z okresu koliszczyzny, Zaleski – barwną i rycerską Ukrainę kozacką, Malczewski – Ukrainę polską, szlachecką[5][4]. Zdaniem Wiesława Ratajczaka mit Ukrainy miał dwie wersje – jaśniejszą, akcentującą tradycję rycerską Rzeczypospolitej (m.in. Józef Bohdan Zaleski, Wincenty Pol), i ciemniejszą, pesymistyczną (m.in. Antoni Malczewski, Seweryn Goszczyński)[5].

Najważniejsze dzieła:

  • Maria Antoniego Malczewskiego
  • Zamek kaniowski Seweryna Goszczyńskiego
  • Powieści kozackie Michała Czajkowskiego

Przypisy

  1. ↑ a b c Wilczyński 2010 ↓, s. 254.
  2. ↑ E.Zarych, Posłowie do: A. Malczewski, Maria, Kraków 2004, s. 52.
  3. ↑ J. Kułakowska-Lis, Posłowie do: S. Goszczyński, Zamek kaniowski, Kraków 2004, s. 90.
  4. ↑ a b Inglot 2007 ↓, s. 244.
  5. ↑ a b c Ratajczak 2008 ↓, s. 109.

Bibliografia

  • Mieczysław Inglot: Romantyzm. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo / obraz terytoria; Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007. ISBN 978-83-7420-093-6.
  • Urszula Makowska, Stanisław Makowski, Małgorzata Nesteruk, Szkoła ukraińska w romantyzmie polskim. Szkice polsko-ukraińskie. Warszawa 2013, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, ISBN 978-83-62100-78-1.
  • Wiesław Ratajczak: Literatura polska XIX wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008. ISBN 978-83-7177-531-4.
  • Włodzimierz Wilczyński: Ukraina. Leksykon. Historia, gospodarka, kultura. Warszawa: Książka i Wiedza, 2010. ISBN 978-83-051-3570-2.