Sztafeta (rzeźba)

Sztafeta
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Miejsce

Stadion Narodowy

Styl architektoniczny

Socrealizm

Projektant

Adam Roman

Całkowita wysokość

4,5[1] m

Data budowy

1953[2]–1955

Data odsłonięcia

22 lipca 1955[3]

Ważniejsze przebudowy

2008

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Sztafeta”
Ziemia52°14′17,14″N 21°02′50,25″E/52,238094 21,047292

Sztafeta[a] – figuratywna rzeźba architektoniczna autorstwa Adama Romana, przedstawiająca trzech nagich biegaczy, w tym dwóch w momencie przekazywania pałeczki[4]. Znajduje się w pobliżu ronda Waszyngtona w Warszawie, przy wejściu na Stadion Narodowy (brama nr 3) od strony al. Księcia Józefa Poniatowskiego.

Powstanie

Autor czerpał inspirację z reliefu „Marsylianka” François Rude’a znajdującego się na Łuku Triumfalnym w Paryżu[4][5], a wzorował się na rysunkach na greckich wazach. Pierwotne założenie obejmowało 2 biegaczy, jednak rzeźbiarz zdecydował się dodać jeszcze jedną postać. Praca pierwotnie miała stanąć przy schodach w Centralnym Parku Kultury na Powiślu. Gipsowym modelem zainteresował się prof. Jerzy Hryniewiecki (projektant Stadionu Dziesięciolecia), którego staraniem zmieniono lokalizację[2].

Praca powstawała w pośpiechu, aby zdążyć na inaugurację stadionu[6], stąd też poprzestano na wykonaniu modelu z betonu na stalowym szkielecie o wysokości ok. 2 m[7][1]. Umieszczona na 2,5 m cokole obłożonym kamieniem przy wejściu na trybuny[8][1], została odsłonięta 22 lipca 1955[3][9]. Plany zastąpienia jej spiżowym odlewem po zakończeniu V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów zostały zarzucone[10].

Restauracja

Ze względu na wykonanie z nietrwałego materiału dzieło szybko niszczało[8]. Po wnioskach Rady Osiedla Kamionek[3], stołecznego konserwatora zabytków oraz stanowisku Rady Warszawy[11] z lipca 2007 Narodowe Centrum Sportu przyjęło propozycję remontu rzeźby przy okazji budowy Stadionu Narodowego. Kosztem 50 tys. zł, w listopadzie 2008 rzeźba została odrestaurowana przez Jacka Nowickiego[8][1].

W 2010 z inicjatywy Aleksandry Wałdowskiej powstał pomysł zastąpienia oryginalnej rzeźby jej odlewem z brązu, który poparły Muzeum Narodowe w Warszawie (planowało umieścić oryginał w Królikarni[1]), Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP[7][12], a koordynatorem projektu został prof. Andrzej Koss[13].

W dniach 7–31 marca 2011 w Centrum Olimpijskim w Warszawie odbyła się wystawa pt. „Adam Roman – czas sztafety”, poświęcona powstaniu i dziejom „Sztafety”, z osobistym udziałem Adama Romana w jej wernisażu[7][13], której celem było także zainteresowanie sponsorów projektem wycenianym na 400–800 tys. zł[5][7][14][15]. II edycja wystawy odbyła się w dniach 17–27 maja 2011 na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej[16].

23 sierpnia 2013, z inicjatywy Okręgu Warszawskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, na jej cokole umieszczono granitową tablicę upamiętniającą zmarłego pół roku wcześniej Adama Romana[17], zaprojektowaną przez Ryszarda Stryjeckiego[5].

Uwagi

  1. ↑ Wśród warszawiaków nosi także potoczne nazwy „Pomnik repatriantów”, „Boso ze Wschodu”, „Trzech gołych ze Wschodu uciekających na Zachód”, ze względu na fakt, że postacie są nagie i zdają się biec w kierunku zachodnim.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Andrzej Zugaj. Ocalona „Sztafeta”. „Cenne, Bezcenne, Utracone”. 3 (64), s. 36–37, lipiec-wrzesień 2010. Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Warszawa: Pagina. ISSN 1428-6467. OCLC 749137919. [dostęp 2013-09-24]. (pol.). 
  2. ↑ a b Aleksandra Wałdowska. Spiżowa sztafeta. „Stolica”. nr 1–2, styczeń – luty 2010. Warszawa: EKBIN. ISSN 0039-1689. OCLC 69306532. (pol.).  Za: Michał Pawlik: Spiżowa sztafeta. Wspomnienie Profesora Adama Romana. [w:] Encyklopedia Warszawy: Architektura [on-line]. Fundacja Promocji m.st. Warszawy, 2013-02-28. [dostęp 2013-09-24]. (pol.).
  3. ↑ a b c Stanowisko Rady Osiedla Kamionek jednostki pomocniczej m.st. Warszawy w dzielnicy Praga Południe z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie rzeźby „Sztafeta”, tablicy poświęconej Ryszardowi Siwcowi, tablicy poświęconej poległym Polskim Olimpijczykom oraz Pomnika Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej. 2007-07-10. [dostęp 2013-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)]. (pol.).
  4. ↑ a b Tomasz Urzykowski: Żegnamy autora „Sztafety” na Narodowym. Miał 97 lat. Gazeta.pl, 2013-03-06. [dostęp 2013-09-23]. (pol.).
  5. ↑ a b c Tomasz Urzykowski: Tablica dla zmarłego rzeźbiarza przed Stadionem Narodowym. Gazeta.pl, 2013-08-23. [dostęp 2013-09-23]. (pol.).
  6. ↑ Moja Sztafeta. [w:] Reportaże [on-line]. Polskie Radio, 2011-03-07. [dostęp 2013-09-24]. (pol.).
  7. ↑ a b c d Tomasz Urzykowski: Nie ma pieniędzy na odlanie z brązu słynnej „Sztafety”. Gazeta.pl, 2011-03-07. [dostęp 2013-09-24]. (pol.).
  8. ↑ a b c Tomasz Urzykowski: Stadion do wymiany, a „Sztafeta” zostaje. Gazeta.pl, 2008-11-23. [dostęp 2013-09-24]. (pol.).
  9. ↑ Milena Zawiślinska: Co zostało ze Stadionu X-lecia?. TVN Warszawa, 2011-08-27. [dostęp 2013-09-24]. (pol.).
  10. ↑ Tomasz Urzykowski: Słynna rzeźba sprzed stadionu będzie miała kopię. Gazeta.pl, 2010-02-22. [dostęp 2013-09-23]. (pol.).
  11. ↑ Stanowisko Nr 6 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 12 lipca 2007 roku w sprawie zachowania tablic pamiątkowych i rzeźby „Sztafeta” ze Stadionu X-lecia. 2007-07-12. [dostęp 2013-09-23]. (pol.).
  12. ↑ Quo biegniesz „Sztafeto”?. Rada Osiedla Kamionek, 2010-03-07. [dostęp 2013-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)]. (pol.).
  13. ↑ a b „Adam Roman – Czas Sztafety” w PKOl. PKOl, 2011-03-09. [dostęp 2013-09-23]. (pol.).
  14. ↑ Dorota Jarecka: Bosi, goli i uciekają na Zachód. wyborcza.pl, 2012-05-20. [dostęp 2012-05-22]. (pol.).
  15. ↑ Adam Roman – czas sztafety. [w:] Wystawy [on-line]. Dom Spotkań z Historią. [dostęp 2013-09-24]. (pol.).
  16. ↑ Adam Roman – czas sztafety. II edycja. Oddział Warszawski SARP, 2011-05-12. [dostęp 2013-09-24]. (pol.).
  17. ↑ Sztafeta. Adam Roman – fotorelacja. Okręg Warszawski ZPAP, 2013-09-02. [dostęp 2013-09-24]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
Sztafeta..jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rzeźba Adama Romana, "Sztafeta".