Tatra T1
.jpg) Zabytkowa Tatra T1 w Pradze | |
| Dane ogólne | |
| Kraj produkcji | |
|---|---|
| Producent | |
| Miejsce produkcji | |
| Lata produkcji | 1952–1958 |
| Dane techniczne | |
| Liczba członów | 1 |
| Długość | 13 300 mm |
| Szerokość | 2400 mm |
| Wysokość | 3050 mm |
| Masa | 16 600 kg |
| Rozstaw wózków | 1000 mm |
| Rozstaw osi w wózkach | 1900 mm |
| Układ osi | Bo’Bo’ |
| Średnica kół | 640 mm |
| Moc silników | 4 × 44 kW |
| Typ silników | TM 22 |
| Napięcie zasilania | 600 V |
| Prędkość maksymalna | 50 km/h |
| Wnętrze | |
| Liczba miejsc siedzących | 26 |
| Liczba miejsc ogółem | 95 |
Portal  Transport szynowy | |
Tatra T1 – tramwaj wytwarzany w latach 1952–1958 w zakładach ČKD w Pradze w Czechosłowacji. W ciągu sześciu lat produkcji powstało 287 tramwajów tego typu[3]. Jest to pierwszy model tramwaju serii Tatra.
Historia
Jeszcze pod koniec lat 30 XX wieku czechosłowacki koncern ČKD powziął zamiar wdrożenia do produkcji nowoczesnego tramwaju, opartego na amerykańskiej koncepcji PCC. Na podstawie porozumienia o wymianie licencji z amerykańską firmą Westinghouse, ČKD miała otrzymać dokumentację wyposażenia elektrycznego wozów tego typu, jednakże na skutek wybuchu II wojny światowej, nastąpiło to dopiero po wojnie[4]. Wtedy też, po porównaniu różnych konstrukcji europejskich, zapadła w Czechosłowacji decyzja o wdrożeniu do produkcji wozu według koncepcji PCC. Został on opracowany w zakładach Tatra Smíchov koncernu ČKD, a prototyp wyjechał w listopadzie 1951 roku. Pierwsze wozy rozpoczęły eksploatację w Pradze już wiosną 1952 roku[4].
Konstrukcja
T1 to silnikowy wagon tramwajowy wywodzący się konstrukcyjnie z amerykańskiej koncepcji PCC[1][2], a więc jest to jednokierunkowy, jednoczłonowy, czteroosiowy wagon z dwoma dwuosiowymi wózkami i podłogą na stałej wysokości. Po prawej stronie nadwozia zamontowano troje drzwi harmonijkowych z elektrycznym napędem. Układ drzwi umożliwiał ukierunkowaną wymianę pasażerów, tj. wsiadanie przednimi drzwiami i wysiadanie środkowymi lub tylnymi drzwiami. Miejsca siedzące miały postać dzielonych ławek z tapicerką ze skaju, umieszczonych wzdłuż linii okien (jedynie ostrawskie egzemplarze miały ławki zamontowane w poprzek linii okien).
Tramwaj fabrycznie wyposażono w pałąkowy odbierak prądu oraz w wyposażenie elektryczne TR32 z rozruchem oporowym[2]. Napięcie zasilające obwody elektryczne było równe 600 V prądu stałego; standardowo polaryzację dodatnią ma sieć trakcyjna, a ujemną szyny tramwajowe, lecz na życzenie przedsiębiorstw komunikacyjnych polaryzacja mogła zostać odwrócona (Brno, Ostrawa, Koszyce).
Z przodu tramwaju zamontowano jeden reflektor (dwa reflektory montowano fabrycznie dopiero w tramwajach typu T3). Nad dzieloną szyba przednią, ponad tablicą kierunkową, montowano czerwoną pięcioramienną gwiazdę. Prawdopodobnie z powodu mniejszej szerokości nadwozia niż w późniejszych tramwajach serii Tatra, tramwaj typu T1 określano potocznie jako žehlička[5] (pol. żelazko).
Dostawy
| Państwo | Miasto | Typ | Lata dostaw | Liczba | Numery taborowe |
|---|---|---|---|---|---|
 Republika Czechosłowacka (1948–1960) | Koszyce | T1 | 1956–1958 | 11 | 201–211 |
| Most – Litvínov | T1 | 1957–1958 | 34 | 201–234 | |
| Ołomuniec | T1 | 1957–1958 | 10 | 101–110 | |
| Ostrawa | T1 | 1955–1957 | 44 | 501–544 | |
| Pilzno | T1 | 1955–1957 | 33 | 101–133 | |
| Praga | T1 | 1951–1956 | 133 | 5001–5133 | |
 PRL | Warszawa | T1 | 1955 | 2 | 501, 502 |
 ZSRR | Rostów nad Donem | T1 | 1957 | 20 | 301–320 |
| Łączna liczba: | 287 | ||||
Eksploatacja
Czechosłowacja
_cropped.jpg)
Dwa prototypy wyprodukowane zostały w 1951 roku i przeznaczone do testów w Pradze. Pierwszy z nich (oznaczony nr 5001) rozpoczął jazdy próbne 22 listopada 1951 roku[6], kolejny (nr taborowy 5002) rok później.
Wozy T1 eksploatowane były do lat 80. XX wieku, a ostatni został wycofany z ruchu w Pilźnie 4 kwietnia 1987 roku[7]. Obecnie zobaczyć je można na terenie Czech w muzeach w Ostrawie (nr 528), Pilźnie (nr 121) i Pradze (nr 5001 i 5002) oraz Muzeum Techniki w Brnie (nr 5064 z Pragi)[8][9][10][11]. Egzemplarze z Ostrawy, Pilzna i Pragi są czynne i uczestniczą w przejazdach okolicznościowych. Na terenie Słowacji do celów muzealnych pozostawiono wagon o nr 203 z Koszyc[12].
Polska
Dwa egzemplarze wyprodukowane w 1955 roku zostały zakupione do Warszawy[4]. Tam zostały przebadane przez polskich konstruktorów, a podpatrzone rozwiązania przyczyniły się do budowy tramwaju Konstal 13N[13]. Następnie wozy przekazano do jazdy liniowej (nr 501 i 502), którą zakończyły w latach 60. XX wieku[14].
ZSRR
20 egzemplarzy wyprodukowanych w 1957 roku eksploatowanych było także w Rostowie nad Donem pod numerami taborowymi 301–320.
Wagony historyczne
| Pochodzenie | Numer taborowy | Obecny właściciel | Typ | Rok produkcji | Historyczny od roku | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Koszyce | 203 | DPMK | T1 | 1957 | 1983 | [12] |
| Ostrawa | 528 | DPO | T1 | 1957 | 1986 | [15] |
| Pilzno | 121 | PMDP | T1 | 1956 | 1983 | [16] |
| Praga | 5001 | DPP | T1 | 1951 | 1976 | [17] |
| 5002 | T1 | 1952 | 1985 | [18] | ||
| 5064 | TMB | T1 | 1955 | 1978 | [19] |
Zobacz też
- Tramwaje Tatra
- Tramwaje w Moście i Litvínovie
- Tramwaje w Ołomuńcu
- Tramwaje w Ostrawie
- Tramwaje w Pilźnie
- Tramwaje w Pradze
Przypisy
- ↑ a b T1, prazsketramvaje.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ a b c Tramvajový motorový vůz T1 č. 528, Dopravní podnik Ostrava a.s. [dostęp 2020-04-09] (cz.).
- ↑ Ryszard Piech: Tramwaje Tatry na przestrzeni dziejów (1). Infotram, 4 marca 2008. [dostęp 2009-10-08].
- ↑ a b c Michal Brunner. Nieśmiertelna Tatra T-3. „Świat Kolei”. Nr 6/1999. s. 35-36.
- ↑ Michael Bereň, OBRAZEM: V roce 1951 působila jako zjevení. Teď se tramvajová legenda vrátila, „Pražský deník”, 6 stycznia 2019 [dostęp 2020-04-09] (cz.).
- ↑ Ústav pro českou literaturu AV ČR, v. v. i. | Digitalizovaný archiv časopisů | RudePravo/1951/11/22/4.png, archiv.ucl.cas.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Plzeňské tramvaje – www.plzensketramvaje.cz – Pilsner trams – tram fans, www.plzensketramvaje.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Plzeňské tramvaje – www.plzensketramvaje.cz – Pilsner trams – tram fans, www.plzensketramvaje.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Vůz DP Ostrava #528 (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz, seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Vůz DP Praha #5001 (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz, seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Vůz TMB #5064 (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz, seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ a b Vůz Dopravní podnik města Ostravy #683/II (Tatra T1) | seznam-autobusu.cz, seznam-autobusu.cz [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Wacław Niewolański, Dzieje miejskiej komunikacji tramwajowej, „Biuletyn Techniczno – Informacyjny (Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich)”, 72, s. 28–29, ISSN 2082-7377.
- ↑ Tramwaje Warszawskie – wagony Tatra T1, tramwar.pl [dostęp 2020-04-09].
- ↑ Vůz DP Ostrava #528 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
- ↑ Vůz PMDP #121 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
- ↑ Vůz DP Praha #5001 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
- ↑ Vůz DP Praha #5002 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
- ↑ Vůz TMB #5064 (Tatra T1). Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2020-01-04].
Linki zewnętrzne
- Strona o tramwajach Tatra T1 w Warszawie. tramwar2.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-09)].
Media użyte na tej stronie
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Autor: ŠJů, Licencja: CC BY 4.0
Prague-Holešovice, Czech Republic. Nábřeží Kapitána Jaroše, a tram parade, tram #5001 + #6006.
Autor: original photo taken by Petr Dadák, cropped by Buka, Licencja: CC BY-SA 2.0
Historická tramvaj Tatra T1 v Ostravě
Autor: MHDmarek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kabína vodiča košickej električky T1. Košice, Hlavná ulica.