Teodor Rajewski (podpułkownik)

Teodor Rajewski

Фёдор Иванович Раевский

podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	27 grudnia 1916 Gubernia tulska
Data i miejsce śmierci	18 maja 1946 Sanok
Przebieg służby
Lata służby	1935–1946
Siły zbrojne	Armia Czerwona Ludowe Wojsko Polskie
Jednostki	8 Drezdeńska Dywizja Piechoty
Stanowiska	szef sztabu dywizji piechoty
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Teodor Rajewski, ros. Фёдор Иванович Раевский – Fiodor Iwanowicz Rajewski (ur. 27 grudnia 1916, zm. 18 maja 1946 w Sanoku) – radziecki żołnierz, oficer Armii Czerwonej, podpułkownik Ludowego Wojska Polskiego.

Życiorys

Nagrobek Teodora Rajewskiego w Sanoku

Syn Iwana^[a]. Urodził się na terenie ZSRR^[1]. Prawdopodobnie był pochodzenia polskiego^[2]. Od 1935 służył w Armii Czerwonej. Po ataku Niemiec na ZSRR od lipca 1941 brał udział w działaniach na froncie wschodnim II wojny światowej: do października 1942 na Froncie Kalinińskim, od października 1942 do lutego 1943 na Froncie Stalingradzkim, od lutego 1943 do lutego 1944 na 4 Froncie Ukraińskim. W 1944 został skierowany do Ludowego Wojska Polskiego^[3] i od 27/28 sierpnia był szefem sztabu w 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty^[4]. Stanowisko pełnił także po zakończeniu wojny. Był jednym z organizatorów 8 DP^[2].

18 maja 1946 zginął w wyniku ostrzału samochodu, którym podróżował od strony Zagórza do Sanoka^[5]. Zdarzenie miało miejsce na terenie sanockiej dzielnicy Posada, na ulicy Kazimierza Lipińskiego, nieopodal Fabryki Wagonów (według innej wersji nieopodal pod Zahutyniem^[2]), gdzie krótko wcześniej rozgorzała potyczka pomiędzy członkami Samodzielnego Batalionu Operacyjny NSZ „Zuch” kapitana Antoniego Żubryda, a funkcjonariuszami Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Sanoku, którzy nadjechali ze swojej siedziby w centrum miasta. W ostrzale zginął także inny radziecki żołnierz, a dwóch zostało rannych, w tym sowiecki major Piwowarow^[6]. Według historyka Andrzeja Romaniaka najprawdopodobniej całe zdarzenie potyczki i ostrzału, a zatem również zabicie Rajewskiego, było dziełem przypadku i nie zostało zaplanowane (miało miejsce podczas tzw. rajdu żubrydowców; w tym czasie partyzanci przybywali do miasta podejmując nieudane próby wykopania z cmentarza zwłok zastrzelonego przez nich 30 kwietnia 1946 mjr. Abrahama Premingera^[7][8]). Śmiertelne strzały w stronę Rajewskiego miał oddać ppor. Kazimierz Lipski, który miał o tym mówić w swoich relacjach, a ponadto potwierdzali to w zeznaniach aresztowani żołnierze partyzantki. W ocenie Tadeusza Płużańskiego, Teodor Rajewski był „jednym z najwyższych stopniem oficerów zabitych przez antykomunistyczne podziemie”^[9].

Według Emila Garlickiego płk Rajewski poniósł śmierć na kilka dni przed odejściem ze służby w Wojsku Polskim, po czym miał powrócić do ZSRR, gdzie mieszkała jego rodzina^[2]. Jego pogrzeb odbył się 20 maja 1946 i według publikacji Artura Baty i Benedykta Gajewskiego miał uroczysty charakter oraz zamienił się w wielką manifestację ludności będącą wyrazem protestu wobec pozbawienia życia podpułkownika^[10]. Pierwotnie Teodor Rajewski został pochowany na obszarze parku miejskiego w Sanoku obok Pomnika Wdzięczności Żołnierzom Armii Czerwonej^[11][12], a po zbiorowej ekshumacji jego szczątki zostały przeniesione na cmentarz komunalny w Sanoku, gdzie złożono je w kwaterze żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego poległych w walkach o wyzwolenie w latach 1918–1948^[13].

Postać Teodora Rajewskiego została przedstawiona przez Jana Gerharda w powieści Łuny w Bieszczadach (oficer został określony jako „Rojewski”, autor podał, że miał żonę i dwoje dzieci)^[14]. O zastrzeleniu Rajewskiego pisał też w swoim wspomnieniach Alfred Andrzej Burnatowski (on także użył nazwiska „Rojewski”^[15].

Odznaczenia

• Order Czerwonego Sztandaru
• Order Czerwonej Gwiazdy
• Order Wojny Ojczyźnianej I i II klasy
• Medal „Za obronę Stalingradu”
• 17 kwietnia 1945 Teodor Rajewski został zgłoszony do odznaczenia Orderem Czerwonego Sztandaru, wniosek podpisali Eugeniusz Kuszko i Józef Grażewicz z 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Emil Garlicki: Przewodnik. Szlakiem miejsc pamięci narodowej. Sanok: ZBoWiD, 1985, s. 1-39.
• Andrzej Romaniak: Powstanie, działalność i likwidacja antykomunistycznego oddziału partyzanckiego NSZ pod dowództwem Antoniego Żubryda. W: Powiat sanocki w latach 1944–1956. Sanok – Rzeszów: Muzeum Historyczne w Sanoku / Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddział w Rzeszowie, 2007. ISBN 978-83-60380-13-0.
• Andrzej Romaniak. Potyczka. „Tygodnik Sanocki”. Nr 8 (1157), s. 10, 21 lutego 2014. 
• Kwatera żołnierzy Wojska Polskiego. radaopwim.gov.pl. [dostęp 2015-02-15].
• Wniosek o zgłoszenie do odznaczania Teodora Rajewskiego Orderem Czerwonego Sztandaru z 17 kwietnia 1945 (ros.)
• Teodor Rajewski – profil w bazie OBD Memorial