Teofano (cesarzowa rzymska)

Teofano
cesarzowa rzymska
Ilustracja
Chrystus koronuje cesarza Ottona II i księżniczkę bizantyjską Teofano
Cesarzowa Świętego Cesarstwa Rzymskiego
Okresod 972[1]
do 983
Jako żonaOtton II
PoprzedniczkaAdelajda Burgundzka
NastępczyniKunegunda Luksemburska
Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia956
Konstantynopol
Data i miejsce śmierci15 czerwca 991
Nijmegen
Miejsce spoczynkuKościół św. Pantaleona w Kolonii
OjciecKonstantyn Skleros
MatkaZofia Fokaina
MążOtton II
DzieciAdelajda
Zofia
Matylda Saksońska
Otton III
NN (córka)

Teofano lub Teophano (gr.: Θεοφάνου – Teofanu, ur. 956, w Konstantynopolu w Bizancjum, zm. 15 czerwca 991 w Nijmegen) – księżniczka bizantyńska, żona cesarza Ottona II (955 - 7 grudnia 983), syna cesarza Ottona I Wielkiego i Adelajdy, córki Rudolfa II Burgundzkiego.

Pochodzenie

Dawniejsza historiografia uważała Teofano za córkę cesarza Romana II i cesarzowej Teofano[2]. Tej tezie przeczył fakt, że młodszej Teofano nie określano mianem "Porfirogenetki", "urodzonej w purpurze", który to tytuł przysługiwał dzieciom cesarzy. Obecnie uznaje się, że jej ojcem był Konstantyn Skleros, brat pretendenta Bardasa Sklerosa, a matką Zofia Fokaina, bratanica cesarza Nicefora II i siostra Marii Sklerainy, pierwszej żony Jana I Tzimiskesa.

Małżeństwo

Małżeństwo Teofano i Ottona było wynikiem starań Ottona I o sojusz z Bizancjum. Jednym z warunków porozumienia był ślub przyszłego Ottona II z księżniczką krwi cesarskiej. Teofano, która przybyła do Niemiec w 972 r., nie była (według słów Thietmara) virgo desiderata, księżniczką z rodziny cesarskiej jak oczekiwano. Teofano przybyła mimo tego z wielkim przepychem i bogatymi darami. W kontrakcie małżeńskim jest określana jako neptis (siostrzenica, bratanica albo wnuczka) cesarza Jana I Tzimiskesa.

Ślub Teofano i Ottona odbył się 14 kwietnia 972 r. w Rzymie. Ślubu udzielał papież Jan XIII. Tego samego dnia została ukoronowana na królową Niemiec i cesarzową (Otton II był współcesarzem od 967 r. do śmierci ojca w 973 r.). Otton i Teofano mieli razem syna i cztery córki; byli to:

Teofano towarzyszyła mężowi w jego wszystkich podróżach, a jej imię często występuje w korespondencji dyplomatycznej. Była skłócona z teściową, Adelajdą Burgundzką. W 978 r. doprowadziła do usunięcia jej z dworu. Według opata Cluny, Odilona, Adelajda była bardzo szczęśliwa, gdy "ta grecka kobieta" zmarła.

Regencja

Gdy Otton II zmarł nagle 7 grudnia 983 r., Teofano została regentką w imieniu małoletniego syna, Ottona III. Współregentką była jej teściowa Adelajda, ale Teofano zmusiła ją do rezygnacji z regencji i opuszczenia dworu. W dzień Bożego Narodzenia 983 r. doprowadziła do koronacji Ottona III. W 984 r. przeciwko cesarzowej wystąpił cesarski krewniak, Henryk II Kłótnik, który porwał Ottona, ale został wkrótce zmuszony do oddania dziecka matce. Aby uniknąć wojny Teofano przywróciła w 985 r. Henrykowi władzę w Bawarii, którą ten utracił był w 976 r. Z pomocą arcybiskupa Moguncji Willigisa i biskupa Wormacji Hildebalda Teofano rządziła aż do swojej śmierci.

Zmarła 15 czerwca 991 roku na dworze królewskim w Nimwegen. Pochowano ją w kościele pod wezwaniem św. Pantaleona w Kolonii. Otton III był wtedy wciąż jeszcze dzieckiem i do czasu osiągnięcia przez niego dorosłości władzę sprawowała jego babka, Adelajda.

Sarkofag cesarzowej Teofano

Opinie o cesarzowej

Alpert z Metzu opisuje Teofano jako nieuprzejmą i gadatliwą kobietę. Była również krytykowna za dekadencję, która przejawiała się w codziennych kąpielach i wprowadzeniu w Niemczech zwyczaju noszenia luksusowych szat i biżuterii.

Przypisuje jej się wprowadzenie w Europie Zachodniej zwyczaju używania widelca. Kronikarze opisują poruszenie jakie wywołała, gdy zaczęła używać złotego podwójnego szpikulca aby podawać jedzenie do ust, zamiast jeść przy użyciu rąk, jak to było w zwyczaju. Teolog Piotr Damiani twierdził, że cesarzowa była kochanką greckiego mnicha Jana Filagathosa, późniejszego antypapieża Jana XVI.

Thietmar tak opisał Teofano: Choć Teofano wątłą była z uwagi na płeć swoją, to jednak odznaczała się pewną odwagą i — co jest rzadkie u Greków — miała ujmujący sposób bycia. Męską zgoła opieką otaczała państwo swego syna, popierając we wszystkim sprawiedliwych, łamiąc zaś i do strachu doprowadzając tych, co głowę podnosili[4].

Przypisy

  1. Otton II był współcesarzem od 967 roku, władzę przejął po śmierci ojca w 973 roku
  2. W. K. von Isenburg, Die Ahnen der Deutschen Kaiser, Koenige und ihre Gemahlinnen, Görlitz 1932, s. 1.
  3. Hans Goetting, Adelheid, „Neue Deutsche Biographie”, 26, 2016, s. 99 [dostęp 2018-11-05].
  4. Thietmar, Kronika, Lib. IV, Cap. X

Linki zewnętrzne

  • Męskie rządy cesarzowej Teofano (audycja Programu 2 Polskiego Radia z dnia 29 sierpnia 2011 r. - rozmowa Hanny Marii Gizy z mgr Martą Tycner-Wolicką doktorantką Zakładu Historii Średniowiecznej UW i prof. Przemysławem Urbańczykiem z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN)

Media użyte na tej stronie

Sarcophagus-Theophanu-Cologne.jpg
Autor: de:Benutzer:Momo, Licencja: CC BY-SA 2.0 de
Sarcophagus of Empress Theophanu; St. Pantaleon, Cologne.
Otton II et Théophano.JPG
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Crowning of Emperor Otto II and Theophano, book cover. Ivory, German Empire, Byzantine origin (?), 982-983.