Tomir Bałut

Samolot Po-2 (kukuruźnik) w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

Tomir Bałut (ur. 2 lipca 1927 w Więcborku, zm. 10 maja 2018 w Algonquin Provincial Park) – polski inżynier, w czasie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej, a po wojnie uczestnik ucieczki samolotem z komunistycznej Polski[1].

Życiorys

Dzieciństwo i okres II wojny światowej

Był synem zawiadowcy Gustawa Bałuta i nauczycielki Olgi Żukotyńskiej. Jego ojciec pochodził z wielodzietnej rodziny rolniczej z Żołyni Dolnej i był uczestnikiem I wojny światowej oraz późniejszej obrony Lwowa. Do wybuchu II wojny światowej Gustaw Bałut pracował jako zawiadowca stacji PKP w Grudziądzu i Więcborku, a następnie w Dyrekcji Polskich Kolei Państwowych w Bydgoszczy i Krakowie[2].

Tomir Bałut przed wojną związany był z harcerstwem. W 1936 złożył przyrzeczenie harcerskie i do wybuchu wojny uzyskał stopień młodzika i wywiadowcy[3]. W 1944 ukończył kurs podchorążych Armii Krajowej[1].

Okres powojenny i ucieczka z Polski

Po wojnie był harcerzem w Komendzie Hufca Gdańsk-Oliwa[3] i pilotem samolotów cywilnych oraz szybowców. Do momentu ucieczki z Polski był także studentem IV roku na Politechnice Gdańskiej[3]. Wraz ze swoim starszym o trzy lata bratem Przemysławem, również studentem Politechniki Gdańskiej, w dniu 26 października 1950[4] uciekł z komunistycznej Polski – radzieckim dwupłatowym samolotem szkolnym i wielozadaniowym Po-2, tzw. Kukuruźnikiem[5]. Tomir i Przemysław wystartowali z Gdańska i nad Bałtykiem przelecieli do Szwecji (ich lot trwał 2 godziny 45 minut)[1].

Po ucieczce braci Bałutów, aresztowani i poddani represjom zostali między innymi ich rodzice (ojciec braci w ramach późniejszych represji został przeniesiony z pracy w Dyrekcji Kolei Gdańskiej na stację kolejową w prowincjonalnych Laskowicach)[2]. Urząd Bezpieczeństwa aresztował także kierownika szkoły szybowcowej w Trzepowie – Henryka Tyszko oraz obecnych na lotnisku w trakcie ucieczki, pracowników lotniska Hempela, Kurkowskiego i Stanisława Potrawiaka. W wyniku ucieczki braci Bałutów został zawieszony w lotach personel latający w lotnictwie cywilnym w całej Polsce. Zawieszono także działalność Aeroklubu Gdańskiego[6], a sprzęt przeniesiono na lotnisko w Strzebielinie[7] (UB zajęło w depozyt zdemontowane śmigła i gaźniki). Rozwiązano również sekcje lotniczą na Politechnice Gdańskiej, której studentami byli bracia, a studentów przeniesiono do Wrocławia[6].

Życie i działalność na emigracji

W sierpniu 1951 Tomir Bałut wyjechał ze Szwecji, emigrując na stałe do Kanady[3]. Pracował w przemyśle lotniczym i biurach projektowych w Montrealu, zaś w 1956 ukończył studia na Wydziale Mechanicznym Uniwersytetu w Toronto. Następnie przez 25 lat był pracownikiem firmy energetycznej Ontario Hydro, gdzie był zatrudniony na stanowisku konstruktora w działach turbin wodnych i parowych. W trakcie kariery zawodowo-naukowej pracował także w różnych elektrowniach atomowych; był upoważniony przez Atomic Energy Control Board do sterowania reaktorem. Przez trzy lata pracował w ramach Rajasthan Atomic Power Project w Indiach[1].

Po studiach podyplomowych był asystentem przy Katedrze Konstrukcji Maszyn Uniwersytetu w Toronto. W latach 1977–1983 pracował na stanowisku kierownika działu konstrukcyjnego analizy wytrzymałościowej w Toronto. W latach 1990–1996 wchodził w skład Komitetu Technologicznej Współpracy z Polską, był członkiem Stowarzyszenia Inżynierów Polskich w Kanadzie i Stowarzyszenia Gdańszczan w Kanadzie oraz działaczem harcerskim[1].

Historię swojej ucieczki z 1950 roku spisał w formie 48-stornnicowej relacji pt. Tomir H. Bałut, Wspomnienia. Ucieczka z Polski do Szwecji, Toronto 1997[8].

Przypisy

  1. a b c d e Tomir Bałut – ceniony polski inżynier (pol.). bejsment.com. [dostęp 2018-06-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-12)].
  2. a b Stanisława Brudniak-Ziajka, Historia rodziny Bałutów, „Fakty i Realia”, 233 (9), 2016, s. 12-13, ISSN 1773-3253 [dostęp 2018-06-25].
  3. a b c d Tomir Bałut (1927 – 2018) (pol.). goniec.net. [dostęp 2018-06-09].
  4. Inwentarz archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, sygnatura IPN Gd 536/65, 1997 [dostęp 2018-06-11], Cytat: Ucieczka samolotem miała miejsce w dniu 26-10-1950 r.
  5. Ikar nad Ligotką (pol.). opole.gosc.pl. [dostęp 2018-06-09].
  6. a b Historia (pol.). test.aeroklub.gda.pl. [dostęp 2018-06-28].
  7. Bartosz Gondek, Historia Aeroklubu Gdańskiego, „Wieści Pruszcza”, 106 (36), 2014, s. 8, ISSN 1508-0269 [dostęp 2018-06-25].
  8. Kolekcja: Roman Krzyżanowski (pol.). inwentarz.ipn.gov.p. [dostęp 2018-06-28].

Media użyte na tej stronie

Po-2LNB PICT0044.jpg
Autor: Michał Derela (Pibwl), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Polikarpov U-2LNB light bomber in markings of the Polish aviation in the USSR during World War II, at the Polish Aviation Museum in Kraków