Trójkąt Trzech Cesarzy

Trójkąt Trzech Cesarzy

Kąt Trzech Cesarzy

Państwo	Polska
Miejscowości	Mysłowice, Sosnowiec
Położenie na mapie Sosnowca Trójkąt Trzech Cesarzy
Położenie na mapie Polski Trójkąt Trzech Cesarzy
Położenie na mapie województwa śląskiego Trójkąt Trzech Cesarzy
50°13′46″N 19°09′27″E/50,229444 19,157500

Wieża Bismarcka w Mysłowicach i Trójkąt Trzech Cesarzy na starej pocztówce. Portret cesarza niemieckiego pośrodku.

Niemiecka pocztówka z 1902 r., przedstawiająca Trójkąt Trzech Cesarzy. Portret cesarza niemieckiego dominuje nad pozostałymi.

Pocztówka przedstawiająca Trójkąt Trzech Cesarzy - Port węglowy na Niwce i galary rzeczne.

(c) I, Ludek, CC-BY-SA-3.0

Trójkąt trzech cesarzy w 2007 r.

Trójkąt Trzech Cesarzy – obelisk.

Trójkąt Trzech Cesarzy na mapie Rzeszy niemieckiej z 1892 r.

Jeden ze schronów niemieckich Linii b2-Stellung znajdujących się w lesie nad Trójkątem Trzech Cesarzy po stronie Mysłowic.

Trójkąt Trzech Cesarzy, właściwie Kąt Trzech Cesarzy (niem. Dreikaisereck, ros. Угол трёх императоров) – określenie miejsca, gdzie w latach 1846–1915 zbiegały się granice trzech europejskich mocarstw biorących udział w rozbiorze Polski: Prus (później Niemiec), Austrii (później Austro-Węgier) i Rosji. Ten punkt na mapie to trójstyk trzech cesarstw^[1].

Historia

Pierwsze ważniejsze zmiany graniczne w tym obszarze pojawiły się już w 1742 r., gdy w wyniku wojny prusko-austriackiej spora część Śląska z rąk Austrii przeszła na rzecz Prus. Wtedy to Czarna Przemsza stała się granicą oddzielającą Prusy od Księstwa Siewierskiego^[2], które było lennem Polski^[3]. Od 1790 r., po połączeniu księstwa z ziemiami polskimi, była to granica z Rzecząpospolitą^[2]. Modyfikacja tego stanu rzeczy nastąpiła podczas III rozbioru Polski, gdzie cały ten teren znalazł się w obszarze Prus^[2], a granice trzech mocarstw w latach 1795–1807, czyli od III rozbioru Polski do powstania Księstwa Warszawskiego, zbiegały się w rejonie miasta Niemirów, by ostatecznie ukształtować się na Czarnej Przemszy w 1807 r. podczas pokoju w Tylży^[2][3].

W latach 1815–1831, po Kongresie Wiedeńskim, zbiegały się tam rubieże: Królestwa Kongresowego, Prus oraz Rzeczypospolitej Krakowskiej pod protektoratem trzech zaborców^[2][3]. W latach 1831–1846 po włączeniu Królestwa Polskiego do Rosji jako autonomicznej prowincji, był to trójstyk granic Rosji, Prus i Rzeczypospolitej Krakowskiej. Następnie, po włączeniu tej ostatniej do Cesarstwa Austriackiego, w latach 1846–1871 zbiegały się tam granice pomiędzy Królestwem Prus, Cesarstwem Austriackim (od 1867 r. Austro-Węgrami) i Imperium Rosyjskim^[3].

Nazwa Trójkąt Trzech Cesarzy powstała po 1871 r. gdy doszło do zjednoczenia Niemiec i miejsce to, pozostając nadal na granicy Królestwa Prus, stało się jednocześnie punktem granicznym Cesarstwa Niemiec. Linie graniczne biegły rzekami: Białą Przemszą, Czarną Przemszą oraz Przemszą.

Granica przestała istnieć faktycznie w tym miejscu w 1915 r. po zajęciu Królestwa Kongresowego przez Niemcy i Austro-Węgry. Formalnie Trójkąt Trzech Cesarzy zniknął w 1918 r.^[4] Jednak jeszcze w latach 1922–1939 spotykały się tu granice trzech województw: śląskiego, krakowskiego i kieleckiego.

Obecnie są to tereny miast: Mysłowice (dzielnice Brzęczkowice i Słupna) oraz Sosnowiec (dzielnice Modrzejów, Niwka i Jęzor). Gdyby zaś spojrzeć na okres, kiedy określenie to miało zastosowanie, to ze strony pruskiej miejscowościami granicznymi były: Brzęczkowice/Słupna, ze strony rosyjskiej Modrzejów, Niwka, a ze strony austriackiej Jęzor (wtedy jeszcze osiedle należące do miasta Jaworzno). Ten ostatni wchodził w skład Wielkiego Księstwa Krakowskiego, wcześniej był wsią należącą do Rzeczypospolitej Krakowskiej, do dystryktu jaworznickiego, później powiatu chrzanowskiego. W 1953 r. Jęzor przeniesiono administracyjnie do Sosnowca. Stąd też tereny dawnego styku trzech imperiów leżą dziś w granicach dwóch miast.

Często błędnie z Trójkątem Trzech Cesarzy utożsamiany jest teren, którego południowy wierzchołek znajduje się obecnie w granicach Sosnowca (wówczas Modrzejowa) o kształcie trójkąta.

Nazwa

Nazwa Trójkąt jest błędną kalką językową z języka niemieckiego, gdzie pełna nazwa brzmiała Drei Kaiser Ecke, co w tłumaczeniu oznacza Kąt Trzech Cesarzy, gdy stosowana w formie skróconej DreiEcke / Dreieck w języku niemieckim oznacza trójkąt^[4]. Została przyjęta od podziału terenu, gdzie widły utworzone przez rzeki dzielą tereny na trzy części. Oznaczała więc punkt zbiegania się rzek, w którym Biała Przemsza łączy się z Czarną Przemszą (od tego miejsca rzeka przybiera po prostu nazwę Przemsza) i tym samym zbiegały się granice trzech imperiów. Nazwa ta przyjęła się po 1873 r., po spotkaniu i konwencji cesarza Austrii Franciszka Józefa I z carem Rosji Aleksandrem II do której dołączył cesarz Niemiec Wilhelm I. Porozumienie tam zawarte stało się podstawą do utworzenia Związku Trzech Cesarzy co przełożyło się na nazwę Trójkąta^[5].

Przed tą datą miejsce nazywano Drei Lander Ecke co w tłumaczeniu z niemieckiego oznacza Kąt Trzech Krajów^[3][5]. Ponadto w języku niemieckim słowo Dreiländereck oznacza trójstyk. Popularne były wycieczki z terenów niemieckich w to miejsce, istniały foldery przedstawiające faktycznie teren zaboru rosyjskiego.

Turystyka

Do czasu zakończenia I wojny światowej miejsce to było znane niemal w całej Europie^[6]. Jak pisały ówczesne gazety, tygodniowo odwiedzało je od 3 do 8 tysięcy turystów^[2][7][8]. Po rzece pływały dwa niewielkie parostatki wycieczkowe, można było podziwiać widoki z wieży Bismarcka znajdującej się w Mysłowicach Słupeckiej Górce (wybudowanej w 1907 r., zburzonej ostatecznie w 1937 r.^[6] na podstawie decyzji wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego), a nawet zrobić zakupy^[9] w przygranicznych kramach^[8]. Szczególną atrakcją była wyprawa przez mosty graniczne^[8]. Miejsce to zyskało popularność dzięki różnicom kulturowym i gospodarczym, widocznym tuż po przekroczeniu granic^[8].

Od końca II wojny światowej miejsce zaczęło popadać w zapomnienie. W dzień po wejściu Polski do Unii Europejskiej 2 maja 2004 na terenie Trójkąta odbyło się spotkanie prezydentów: Jaworzna, Sosnowca i Mysłowic. W tym dniu po mysłowickiej stronie Trójkąta zamontowano tablice z napisem^[10]:

W miejscu, w którym niegdyś stykały się granice trzech zaborów dzisiaj świętujemy wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i jesteśmy dumni, że wspólnie budujemy Europę bez granic^[11].

30 kwietnia 2013 w tzw. Trójkącie Trzech Cesarzy w Mysłowicach z inicjatywy i środków stowarzyszenia Ślōnskij Ferajny^[3][12][13] zmieniono płytę z napisem informującym, że w tym miejscu stykały się dawniej „granice trzech państw”. W poprzednim napisie było: „granice trzech zaborów”. Płytę zmieniono ze względu na status Śląska w trakcie zaborów, kiedy to wchodził w skład państwa pruskiego^[14][15].

9 listopada 2007, z okazji zbliżającego się Święta Niepodległości, został odsłonięty pamiątkowy obelisk na terenie sosnowieckiej części trójkąta. Do jego budowy użyto jedną z granitowych płyt dawnego pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej z Sosnowca^[16]Powstał przy współpracy władz Sosnowca oraz PTTK. Znajduje się na nim inskrypcja:

Obelisk Pamięci o dawnym podziale Europy i jej zjednoczeniu^[17][18].

Wtedy też powstały pierwsze plany rewitalizacji i upamiętnienia Trójkąta Trzech Cesarzy, przygotowane przez PTTK Oddział w Sosnowcu^[6]. W 2017 r. na terenie Trójkąta od strony Sosnowca powstała niewielka infrastruktura turystyczna: altana, stojaki na rowery, ławki, kosze, palenisko^[19][20]. Został poprowadzony do tego miejsca Szlak Rowerowy Dawnego Pogranicza^[21], którym można dotrzeć od Parku Tysiąclecia, Stawików czy graniczącego z centrum osiedla Naftowa. Na Trójkącie wyznaczono także początek innej trasy: Szlaku Rowerowego Czarnego Morza^[22]. Do końca 2018 roku od ul. Żeglarskiej do Trójkąta planowane jest utworzenie drogi asfaltowej w formie ciągu pieszo-jezdnego i wykonanie oświetlenia w standardzie LED^[23].

Z Jaworzna poprowadzono w to miejsce trasę rowerową nr 476 (żółta)^[22].

Urząd Miasta Mysłowice wraz z władzami Muzeum Miasta Mysłowice przygotowują program rewitalizacji Trójkąta. Na starym nieczynnym moście kolejowym powstać ma platforma widokowa, a dookoła całego terenu ścieżki rowerowe. Wybudowane zostanie też centrum historyczne upamiętniające historię tegoż miejsca^[18]. W pierwszej edycji Budżetu Obywatelskiego miasta Mysłowice w 2016 r. zwyciężył projekt rewitalizacji Trójkąta^[24].

Symbol styku trzech rzek, czy też Trójkąta Trzech Cesarzy występuje zarówno we fladze Sosnowca, jak i herbie tego miasta^[25].

Zobacz też

• Trójstyk
• Historia Mysłowic
• Bulwary Czarnej Przemszy

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Przedwojenne pocztówki z Trójkątem Trzech Cesarzy
• O mysłowickiej Wieży Bismarcka
• Wirtualna wycieczka po Trójkącie Trzech Cesarzy
• Strona o Trójkącie Trzech Cesarzy
• Trójkąt Trzech Cesarzy w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego