Trójka (polityka)

Trójka[1], trojka[2] (z ros. trojka) – określenie rodzaju instytucji występującej przede wszystkim w organizacjach międzynarodowych, obecnie najczęściej stosowane w kontekście Unii Europejskiej. Zazwyczaj jest to rodzaj komitetu, składający się z obecnego szefa organizacji, osoby poprzednio pełniącej to stanowisko oraz osoby wyznaczonej do pełnienia go w przyszłości. W celu jej powołania niezbędne jest uprzednie wyznaczanie przyszłych przewodniczących, na przykład przez przyjęcie reguły rotacji. Funkcjonowanie trójki ma zazwyczaj na celu zachowanie ciągłości prowadzonej polityki i płynnemu wchodzeniu kolejnych przewodniczących w swoje obowiązki.

W szerszym znaczeniu trójka może odnosić się do każdego trzyosobowego komitetu (na przykład trójki CzeKa, trójki giertychowskie).

Pochodzenie nazwy

Pojęcie to weszło do języka polityki w latach 60. XX wieku. Zapoczątkowane zostało przez Nikitę Chruszczowa, który zaproponował, aby zastąpić sekretarza generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych (ówcześnie krytykowany przez ZSRR Dag Hammarskjöld ze Szwecji) trzyosobowym zespołem złożonym z przedstawicieli bloku wschodniego, państw zachodnich i państw niezaangażowanych. Projekt Związku Radzieckiego nie został zaakceptowany, jako że państwa neutralne nie poparły wniosku. Wkrótce potem Hammarskjöld zginął w Kongu, najprawdopodobniej zestrzelony, a jego miejsce zajął U Thant, przedstawiciel państw niezaangażowanych (w tym przypadku Birmy).

Trójka w Unii Europejskiej

Początkowo, w ramach rozwijania Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, troika funkcjonowała w klasycznej formie współpracy trzech prezydencji: byłej, obecnej i kolejnej. Miało to na celu zachowanie ciągłości w działaniach Rady UE w II Filarze. W traktacie z Maastricht zapisano, że przedstawiciele poprzedniej i przyszłej prezydencji powinni wspierać obecnego przewodniczącego, a w uzasadnionych przypadkach w pracach grupy powinien brać również przedstawiciel Komisji Europejskiej.

Traktat amsterdamski[3] ustanowił nową trójkę (a właściwie czwórkę) do prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, składającą się z aktualnej prezydencji, kolejnej prezydencji, wysokiego przedstawiciela do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz przedstawiciela Komisji Europejskiej (zazwyczaj jest nim przewodniczący lub komisarz ds. stosunków zewnętrznych).

Trójka UE nie ma kompetencji decyzyjnych, jest też w części nieformalna (w traktatach jest określona, ale nie z nazwy). Decyzje podejmują stosowne organy (obecna prezydencja i Wysoki Przedstawiciel), a trójka jako taka ma jedynie głos doradczy, pełni funkcje reprezentacyjne i skupia się na płynnym przekazywaniu władzy i zachowaniu kultury organizacyjnej.

Trojka w europejskim kryzysie zadłużenia 2009-

Mianem „trojki” jest określany zespół złożony z Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego[4], który odpowiadał za:

  • organizację pomocy finansowej dla państw strefy euro dotkniętych kryzysem zadłużenia
  • nadzór nad realizacją warunków udzielenia pomocy przez te państwa
  • doradztwo w zakresie reform gospodarczych.

Warunkiem otrzymania przez państwo pomocy finansowej było wykonanie zaleceń trojki, wiążących się z ograniczeniem wydatków budżetowych. W związku z tym działalność trojki spotkała się ze sprzeciwem społeczeństw, które obciążały ją odpowiedzialnością za konieczność wprowadzenia cięć fiskalnych.

Inne organizacje

Trójka amerykańska – od lewej: James Baker, Ed Meese oraz Michael Deaver

Od września 1997 instytucja trójki występuje również w ramach Ruchu Państw Niezaangażowanych. Ma ona konstrukcję podobną do pierwotnej troiki UE – w jej skład wchodzą ministrowie spraw zagranicznych poprzedniego, obecnego i następnego państwa sprawującego przewodnictwo w Ruchu[5].

Instytucja trójki występuje też w przypadku struktur G20 oraz OBWE.

Nieformalnie „Trójką” (The Troika) nazywano trzech najbardziej zaufanych doradców prezydenta Ronalda Reagana: szefa sztabu Białego Domu Jamesa Bakera III, jego zastępcę Michaela Deavera oraz doradcę prezydenta Eda Meese'a.

Przypisy

  1. ↑ Ryszard Zięba: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2007, s. 68-69. ISBN 978-8360501-61-0.
  2. ↑ Konstanty Wojtaszczyk: Encyklopedia Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2004, s. 423. ISBN 83-02-08847-1.
  3. ↑ Ust. 3 i 4 art. J.8 Traktatu z Maastricht zmienionego przez traktat amsterdamski.
  4. ↑ Troika, diccionarioeconomico
  5. ↑ The Non-Aligned Movement: Background Information - 2.8 The Troika (en). [dostęp 2010-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-09)].

Media użyte na tej stronie

The Troika 1981.jpg
"The Troika" (from left to right) Chief of Staff James Baker III, Counsellor to the President Ed Meese, Deputy Chief of Staff Michael Deaver at the White House. 12/2/1981.