Trybunał inkwizycji w Mantui

Trybunał inkwizycji w Mantui – sąd inkwizycyjny, mający swą siedzibę w Mantui, stolicy księstwa (do 1530 markizatu) mantuańskiego. Istniał w latach 1485–1782, był kierowany przez dominikanów i od połowy XVI wieku należał do struktur inkwizycji rzymskiej.

Historia

Trybunał inkwizycyjny w Mantui został utworzony przez generała zakonu dominikanów Bartolomeo Commazio 16 maja 1485. Wcześniej markizat Mantui podlegał jurysdykcji dominikańskich inkwizytorów Bolonii. Pierwszym inkwizytorem Mantui był Ambrogio di Germania, którego w 1490 zastąpił Domenico Pirri da Gargnano. Markiz Mantui, Franciszek II Gonzaga, w 1486 i 1492 wydał zarządzenia zobowiązujące świeckich urzędników do wspierania inkwizytorów w walce z herezją^[1].

Zachowały się wzmianki o aktywności pierwszych inkwizytorów mantuańskich, w szczególności Domenico Pirriego, który był gorliwym prześladowcą osób podejrzanych o czary. W latach 1505–1508 Pirri i jego wikariusze prowadzili postępowania przeciwko co najmniej pięciu osobom podejrzanym o czary. Trzy z nich zostały spalone na stosie, w jednym przypadku postępowanie dotyczyło zmarłej osoby i zakończyło się ekshumacją jej zwłok, a w jednym przypadku na oskarżoną, która dobrowolnie zadenuncjowała się jako czarownica, nałożono pokutę. W postępowaniach tych Pirri uzyskał pełne wsparcie od markiza Franciszka II, jednak kiedy podjął próbę aresztowania jednego ze współpracowników markiza jako heretyka, został zmuszony do odstąpienia od oskarżenia^[2].

Po utworzeniu w 1542 Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji przez papieża Pawła III zaczęła ona stopniowo przejmować kontrolę nad działalnością trybunałów inkwizycyjnych we Włoszech. W 1566 papież Pius V nadał inkwizytorom mantuańskim stałą pensję z dochodów diecezji, a rok później Kongregacja przejęła prawo nominacji inkwizytorskich w Mantui. Pierwszym inkwizytorem mianowanym przez Kongregację był Camillo Campeggio w 1567, który już rok później został biskupem Sutri e Nepi, a zastąpił go inny dominikanin Benedetto Erba. W latach 1568–1570 w Mantui odbyło się osiem uroczystości auto da fe, na których skazano łącznie 41 osób, z czego cztery stracono a osiem innych potępiono zaocznie. Represje te w zasadzie wyeliminowały wpływy reformacji w Mantui. Jednocześnie dalej trwały procesy o czary. Pomimo instrukcji Kongregacji Świętego Oficjum, reprezentujących dość sceptyczne nastawienie do kwestii czarów, w Mantui jeszcze w latach 1595–1600 spalono trzy domniemane czarownice. W pierwszej połowie XVII wieku inkwizycja mantuańska była zaangażowana w represje wobec lokalnej społeczności żydowskiej^[3].

W 1708 dynastia Gonzaga wygasła i w rezultacie księstwo mantuańskie przeszło pod władzę Habsburgów austriackich. W 1769 rząd austriacki odebrał inkwizycji mantuańskiej uprawnienia w zakresie cenzury publikacji. W kwietniu 1782 cesarz Józef II Habsburg definitywnie zniósł trybunał inkwizycyjny w Mantui, a kilka miesięcy później na jego rozkaz spalono archiwum tego trybunału^[4].

Organizacja

Siedziba trybunału znajdowała się w dominikańskim konwencie S. Domenico w Mantui. Inkwizytorem był zawsze dominikanin z prowincji zakonnej Obojga Lombardii. Miał on do pomocy licznych wikariuszy oraz świeckie Bractwo Świętego Krzyża, udzielające wsparcia materialnego inkwizytorowi. W wewnętrznej hierarchii zakonu dominikańskiego trybunał w Mantui zaliczany był do trybunałów drugiej (pośredniej) klasy.

Inkwizytorzy Mantui (1485–1782)

• Ambrogio di Germania OP (1485–1490)^[5]
• Domenico Pirri da Gargnano OP (1490–1524)^[5]
• Ludovico Marini da Genova OP (1524–1528)^[5][6]
• Gianbattista da Milano OP (1529–1531)^[5][6]
• Girolamo Armellini da Faenza OP (1531–1540)^[5]
• Tommaso da Seiano OP (1540–1553)^[6]
• Ambrogio Aldegati OP (1553–1567)^[6]
• Camillo Campeggi OP (1567–1568)^[6], jednocześnie inkwizytor Ferrary
• Benedetto Erba da Mantova OP (1568–1570)^[6]
• Andrea Alchero da Maderno OP (1570–1572)^[6]
• Giovanni Battista Chiavenna da Milano OP (1572–1573)^[6]
• Giovanni Battista Borgo da Bologna OP (1573–1577)^[6]
• Giacomo Festino OP (1577–1578)
• Giulio Doffi da Firenze OP (1578–1583)^[6]
• Domenico Istriani da Pesaro OP (1583–1597)^[6]
• Giovanni Domenico Vignucci da Ravenna OP (1597–1600)^[6]
• Girolamo Capredoni da Soncino OP (1600–1604)^[6]
• Giovanni Paolo Nazario OP (1604–1606)^[6]
• Serafino Secchi OP (1606–1608)^[6]
• Eliseo Masini OP (1608–1609)^[6]
• Girolamo de Medici OP (1609–1620)^[6]
• Deodato Seghizzi da Lodi OP (1620–1631)^[6]
• Ambrogio Ruggeri da Taggia OP (1631–1634)^[6]
• Pietro Martire Ricciardi da Acquanera OP (1634–1640)^[6]
• Camillo Campeggi da Pavia OP (1640–1643)^[6]
• Agostino Cermelli da Alessandria OP (1643–1645)^[6]
• Angelo Maria da Pesaro OP (1645–1649)^[6]
• Vincenzo Maria Cimarelli OP (1649–1652)^[6]
• Giulio Mercori da Cremona OP (1652–1662)^[6]
• Tommaso Pusterla da Milano OP (1662–1664)^[6]
• Giacinto Maria Granara da Genova OP (1664–1667)^[6]
• Giovanni Tommaso Pozzobonelli OP (1667–1671)^[6]
• Giovanni Battista Righi OP (1671–1675)^[6]
• Bassano Gallicioli da Brescia OP (1675–1692)^[6]
• Aurelio Torri da Ripalta OP (1692–1693)^[6]
• Giordano Vignali da Bologna OP (1693–1701)^[6]
• Cesare Agosti da Cortemaggiore OP (1701–1708)^[6]
• Giuseppe Maria Berti da Dulcedo OP (1708–1709)^[6]
• Angelo Michele Navone OP (1709–1711)^[6]
• Giacinto Pio Tabaglio da Piacenza OP (1711–1714)^[6]
• Ermete Giacinto Visconti da Milano OP (1714–1725)^[6]
• Giovanni Filippo Monti da Fermo OP (1725–1735?)^[6]
• Domenico Maria Bellotti OP (1735–1739)^[7]
• Tommaso Maria de Angelis da Jesi OP (1739)^[8]
• Pietro Martire Cassio OP (1739–1754)^[8]
• Alessandro Origoni OP (1754–1765)^[9]
• Alberto Mugiasca da Como OP (1765–1782)

Przypisy

Bibliografia

• Alessio Berzaghi: Sentenze dell’Inquisizione mantovana nella prima età moderna
• Andrea Del Col: L’Inquisizione in Italia. Mediolan: Oscar Mondadori, 2010. ISBN 978-88-04-53433-4.
• Michael Tavuzzi: Renaissance Inquisitors. Dominican Inquisitors and Inquisitorial Districts in Northern Italy, 1474–1527. Leiden – Boston: BRILL, 2007. ISBN 978-90-04-16094-1.