Trypol

Trypol

Трипілля

Trypole na XIX-wiecznym obrazie
Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	kijowski
Rejon	obuchowski
Wysokość	144 m n.p.m.
Populacja (2001) • liczba ludności	3001[1]
Nr kierunkowy	+380 4572
Kod pocztowy	08722
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego Trypol
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Trypol
50°06′59″N 30°46′14″E/50,116389 30,770556
Strona internetowa
Portal Ukraina

Trypol, Trypole (ukr. Трипілля, Trypilla) – wieś w rejonie obuchowskim obwodu kijowskiego na Ukrainie, około 40 km na południe od Kijowa, nad rzeką Dniepr^[2]. Liczba mieszkańców - 2800 (stan na 1 stycznia 2005).

Opis

Wieś zdobyła światową sławę w wyniku wykopalisk przeprowadzonych przez Wikientija Chwojkę (Vincenc V. Chvojka)^[3] w 1897, które odsłoniły ślady cywilizacji eneolitycznej, nazwanej od miejsca pierwszego odkrycia trypolską^[4][5]. Zajmuje obszar około 100 hektarów na obrzeżach, w pobliżu drogi do wsi Shcherbanivka. Osady z wczesnej epoki żelaza znaleziono w różnych częściach wioski, w szczególności w rejonie Kyseliwki. Za płaskowyżem znajdują się kopce czasów scytyjskich, z których część została wykopana przez Сhwojkę. Ślady wytopu żelaza z kultury zarubińskiej znaleziono na brzegu Dniepru (obecnie zalanego) u zbiegu rzeki Krasnej. Odkryto tutaj również ślady późniejszej kultury zarubinieckiej, grodzisko i cmentarz ciałopalny^[5][3].

Jako miasto Trypol został założony w X-XI wieku przez książąt kijowskich. Wspomniano około 20 razy w kronikach jako miejsce przekraczania Dniepru i potyczek z Połowcami. Terytorium miasta, ustanowione przez znaleziska archeologiczne, w XI-XIII wieku obejmował wzgórze Posadova Gora jego podnóża, zaledwie około 30 hektarów. Miasto miało „bramę wodną” wspomnianą w kronice. Wykopaliska archeologiczne ujawniły ślady zniszczeń w połowie XIII wieku, które można przypisać inwazji mongolskiej. Na posterunku znaleziono materiały z XIV-XV wieków, co świadczy o istnieniu miasta w tym okresie.

Na początku XVI wieku (od 1501) miasto stało się własnością bojarów Dedkowiczow (Dedkowiczi-Trypolski), herbu Gozdawa, którzy koło 1550 zbudowali tu murowany zamek na wzgórzu. Fundamenty tego zamku z kamienia i litewskich cegieł wzdłuż ulicy Rybalskiej oraz pozostałości walu obronnego przetrwały do dziś. Miasto posiadało trzy kościoły i liczne majątki bogatych mieszkańców. Podczas wykopalisk znaleziono jednostki z XIV-XVII wieku i kafle ceramiczne^[5].

Opanowany przez Kozaków podczas powstania Kosińskiego roku 1591, stał się ich głównym ośrodkiem po 1595. 1620 roku właściciele miasta - Trepolscy sprzedali miasto M. Brzozowskiemu i A. Zborowskiemu. Po 1648 roku powstała kozacka Trypilska Setka w ramach pułku Kijowskiego. W 1659 Trypole spalili żołnierze wojewody rosyjskiego Wasyla Szeremietiewa. W 1667 roku na mocy traktatu andruszowskiego, wraz z sąsiednimi Stajkami, zostało przekazane Rosji jako część okręgu Kijowa (scedowanego na okres 2 lat)^[6]. Okręg Kijowa nie został jednak zwrócony, a tym samym Trypol i Stajki pozostały terenem dyskusyjnym pomiędzy Rzeczpospolitą a Państwem Moskiewskim o czym świadczy fakt, że na przełomie 1674 i 1675 król polski wyznaczył żołnierzom chorążego koronnego kwatery zimowe w tych dwóch miastach, jako należących do Polski. Załogi moskiewskie ich tam jednak nie wpuściły^[7]. Do 1678 roku miasto doznało kilku ataków i zostało całkowicie spalone, co potwierdzają wykopaliska archeologiczne.

Od 1781 r. Trypol należał do obwodu kijowskiego prowincji kijowskiej i stało się znaczącym centrum handlowym. W 1900 r. liczba mieszkańców wynosiła 5,7 tys., a 1919 - 7,9 tys.

W styczniu 1919 Trypol stał się centrum powstania przeciwko spisowi Ukraińskiej Republiki Ludowej, kierowanym przez pochodzącego z miasta Atamana Zełenyjego, a wiosną 1919 centrum antybolszewickiego ruchu w guberni kijowskiej. Za udział w powstańczym ruchu władze radzieckie ukarały około 700 mieszkańców^[8].

W 1956 na wzgórzu Posadova Gora wzniesiono obelisk ku czci uczestników marszu Trypillia. W 2008 r. W pobliżu obelisku wzniesiono pomnik Atamana Zełenyjego. Roku 1959 tu otwarto muzeum historii Komsomola. 1996 roku na jego podstawie utworzono Regionalne Muzeum Archeologiczne, a 2002 roku wzniesiono obok niego pomnik W. Сhwojki.

Siedziba dawnej gminy Trypol(ukr.) w powiecie kijowskim.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Trypol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 533 .
• Trypol, miasteczko, powiat kijowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 664 .
• Trypol na stronie Rady Najwyższej Ukrainy