Turku

Turku

Åbo

Widok na zamek w Turku
Herb Turku↗ Flaga
Państwo	Finlandia
Region	Varsinais-Suomi
Burmistrz	Minna Arve
Powierzchnia	246 km²
Wysokość	20 m n.p.m.
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	197 590 571 os./km²
Kod pocztowy	20000–20960
Położenie na mapie Finlandii (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Turku
60°27′N 22°15′E/60,450000 22,250000
Strona internetowa
Portal Finlandia

Miasto w roku 1856

Dwór Brinkhall na wyspie Kakskerta w Turku

Turku (fiń. Turku, szw. Åbo, ros. Турку) – miasto w południowo-zachodniej Finlandii, u ujścia rzeki Aurajoki. Stolica kraju do roku 1812 (oficjalnie od 1809), najstarsze miasto fińskie. Liczy ponad 197 tys. mieszkańców (2022)^[1]. Uniwersytet założony w 1640 roku. Obecnie stolica regionu Varsinais-Suomi, do 2009 roku prowincji Finlandia Zachodnia, ważny port (w 2018 obsłużył 3,3 mln pasażerów^[2]). Rozwinięty przemysł stoczniowy, metalowy, włókienniczy, spożywczy, maszynowy oraz hutniczy^[3]. W skład zespołu miejskiego wchodzą: Raisio, Kaarina i Naantali. Jest atrakcyjnym turystycznie miejscem. Działa tam także m.in. polski konsulat honorowy. Bardzo silne wpływy kultury szwedzkiej.

Nazwa Turku pochodzi od staroruskiego słowa tǔrgǔ oznaczającego targ.

Historia

Tereny dzisiejszego Turku zamieszkane były już w okresie epoki brązu. W VIII-X w. był ważną osadą handlową i stolicą księstwa Varsinais-Suomi. Źródła historyczne wymieniają je w kontekście prób podboju i chrystianizacji kraju przez Eryka IX. W 1154 wysłano tam angielskiego biskupa Henryka, który popadł w konflikt z miejscowym bogatym rolnikiem i został przez niego zabity.

Od początku średniowiecza Turku było stolicą kraju. Było w strefie wpływów szwedzkich. Rozwinęło się wtedy w duże miasto. Wybudowano wiele kościołów romańskich, a w późniejszym czasie gotyckich. W roku 1249 ufundowano klasztor Dominikanów, zaś w 1300 poświęcona została katedra. W Turku powstało biskupstwo obejmujące niemal całą dzisiejszą Finlandię, które niedługo później stało się arcybiskupstwem. W XIV wieku miasto należało do związku miast hanzeatyckich.

Najlepszym dla Turku był wiek XVI. Nie zagrażały mu żadne najazdy i miasto rozwijało się. W latach 1558-1563, gdy księciem Finlandii był Jan III (po fińsku Juhana Herttua), mąż Katarzyny Jagiellonki (Katariina Jagellonica), próbowano oddzielić się od Szwecji. Przez kilka lat Szwedzi oblegali zamek Turunlinna, a po zdobyciu, usunęli z urzędu Jana III. Następne lata dla miasta były znacznie gorsze. Pod koniec XVI w. wojny spowolniły rozwój Turku. Poprawa nastąpiła w 1637 roku, kiedy księciem (gubernatorem) został Per Brahe (fiń. Pietari Brahe). Założył szkoły, oraz w 1640 namówił królową Krystynę do ufundowania uniwersytetu (nastąpiło to 26 marca^[4]).

W latach 1713-1721, podczas wojny północnej Rosjanie okupowali miasto. W 1809 roku wraz z całą Finlandią miasto przeszło pod panowanie rosyjskie. Finlandia, początkowo, uzyskała pewną autonomię w Imperium Rosyjskim. W 1812 Turku przestało być stolicą Finlandii. Zostały nią Helsinki. W 1827 roku wielki pożar strawił dużą część miasta. Po pożarze budowano, w miejsce dotychczasowej zabudowy drewnianej, klasycystyczne budynki. Pod koniec XIX wieku wybudowano linię kolejową. W 1917 roku Finlandia uzyskała niepodległość. 25-26 czerwca 1941 miasto zostało bez wypowiedzenia wojny zbombardowane przez lotnictwo sowieckie. Bombardowanie spowodowało w mieście szereg zniszczeń (ucierpiał m.in. miejscowy zamek) i stało się bezpośrednią przyczyną wypowiedzenia przez Finlandię wojny ZSRR i rozpoczęcia tzw. wojny kontynuacyjnej (1941-1944).

Po II wojnie światowej do miasta przyłączono Naantali, Raisio i Kaarina. Obecnie w mieście rozwija się przemysł stoczniowy, a samo miasto jest ważnym węzłem komunikacji promowej do Szwecji i ośrodkiem akademickim. W okolicy miasta są ośrodki wypoczynkowe. W Naantali park rodzinny Dolina Muminków.

W 2011 roku miasto to otrzymało tytuł Europejskiej Stolicy Kultury^[5].

Atrakcje

Najważniejszym zabytkiem w Turku jest zamek, wybudowany u ujścia rzeki Aurajoki w 1280, który był wielokrotnie przebudowywany. Okres jego świetności przypadał na połowę wieku XVI, podczas panowania księcia Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki. Pod koniec XVI wieku był tam więziony król szwedzki Eryk XIV. W zamku można zwiedzać lochy, sale zamkowe oraz muzeum poświęcone historii Finlandii, a w szczególności historii Turku.

Budynki w centrum miasta pochodzą z XV-XIX wieku. Duża część uległa pożarowi w 1827 roku, lecz nadal można zobaczyć wiele drewnianych domów, nawiązujących do architektury rosyjskiej, kiedy miasto było pod rosyjską okupacją. W jednym z domów znajduje się zabytkowa apteka. W Naantali drewniany budynek teatru letniego wybudowany dla licznie wypoczywających w XIX wieku Rosjan (obecnie we wnętrzu mieści się restauracja). Wiele innych zabytków można spotkać na obrzeżach miasta.

Główne atrakcje

• Zamek z XIII-XIV w. – najstarszy znany zamek w Finlandii, była siedziba gubernatorów i książąt, obecnie muzeum
• Katedra z 1250 roku
• Pozostałości średniowiecznego miasta IX-XIV w.

Inne atrakcje

Sport

• ÅIFK Turku – klub piłkarski
• Turun Palloseura – klub piłkarski
• Inter Turku – klub piłkarski
• Veritas Stadion – stadion piłkarski klubów Inter i TPS
• Turun Palloseura – klub hokejowy
• TuTo Hockey – klub hokejowy

Miasta partnerskie

• Århus (Dania)
• Bergen (Norwegia)
• Bratysława (Słowacja)
• Florencja (Włochy)
• Gdańsk (Polska)
• Göteborg (Szwecja)
• Kaliningrad (Rosja)
• Kolonia (Niemcy)
• Konstanca (Rumunia)
• Kuressaare (Estonia)
• Rostock (Niemcy)
• Petersburg (Rosja)
• Segedyn (Węgry)
• Tartu (Estonia)
• Tallinn (Estonia)
• Tiencin (Chiny)
• Warna (Bułgaria)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona miasta Turku
• Strona Uniwersytetu w Turku
• Strona drużyny hokejowej Turku (fiński). hc.tps.fi. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-14)].