Twierdza Bobrujsk

Twierdza Bobrujsk

Plan twierdzy Bobrujsk (z atlasu Атлас крепостей Российской империи wydanego ok. 1830 r.)
Państwo	Białoruś
Miejscowość	Bobrujsk
Ukończenie budowy	1810
Położenie na mapie Bobrujska Twierdza Bobrujsk
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Twierdza Bobrujsk
Położenie na mapie obwodu mohylewskiego Twierdza Bobrujsk
53°08′31″N 29°14′28″E/53,142000 29,241000

Twierdza Bobrujsk – wzniesiona w 1810 r. jako jeden z obiektów nowej linii obronnej na zachodniej granicy Cesarstwa Rosyjskiego.

Wstępny projekt umocnień opracował inż. wojsk. Teodor Narbutt, a wersję ostateczną – inż. wojsk. Carl Opperman. Zbudowano ziemno-drewnianą cytadelę o narysie półowalu, z sześcioma bastionami i dwoma półbastionami oraz trzema murowanymi bramami. Na południe od cytadeli wzniesiono ziemne Umocnienie Górskie.

W okresie lipiec-wrzesień 1812 r. twierdza była blokowana przez korpus polski pod dowództwem gen. Jana H. Dąbrowskiego. W latach 1819-1825 przeprowadzono modernizację umocnień (projekt gen. ppor. Carla Oppermana). Przekształcono narys cytadeli na poligonalny, w miejscu Umocnienia Górskiego wzniesiono poligonalne, ziemno-murowane Umocnienie „Fryderyk Wilhelm”, a na zachód od niego – murowaną wieżę artyleryjską „Hrabia Opperman”. Na północ od cytadeli powstały murowano-ziemne lunety „A” i „B”. W latach 60. XIX w. twierdza zaczęła tracić znaczenie. W 1886 r. przemianowano ją na twierdzę–skład, a w 1897 r. formalnie skasowano.

W latach 1915-1916, w rejonie Bobrujska formowano polskie jednostki rosyjskiego Frontu Zachodniego. W drugiej połowie 1917 r. na ich bazie utworzono I Korpus Polski pod dowództwem gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, który w lutym 1918 r. zajął Bobrujsk.

Twierdza stała się centrum tzw. Rzeczypospolitej Bobrujskiej – polskiej strefy okupacyjnej w trójkącie Mohylew – Żłobin – Słuck, gdzie między innymi utworzono polski pociąg pancerny „Związek Broni”. W lutym i marcu 1918 r. doszło w okolicy twierdzy do ciężkich walk o Bobrujsk z bolszewikami, zakończonych zwycięstwem żołnierzy polskich. Walki te były jednymi z pierwszych starć żołnierza polskiego z bolszewikami. W maju 1918 r. Muśnicki został zmuszony przez niemieckie Dowództwo Naczelne do rozformowania jednostki i ewakuacji żołnierzy do Królestwa Polskiego.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej w rejonie Bobrujska walczyła kombinowana Dywizja Wielkopolska.

Twierdza Bobrujsk uległa częściowemu zniszczeniu, m.in. na skutek walk sowiecko-niemieckich w czerwcu 1944 r. Do 2008 r. zachowała się część umocnień i budynków koszarowych z licznymi detalami klasycystycznymi. W mieście funkcjonuje Bobrujskie Muzeum Krajoznawcze, posiadające m.in. dioramę fragmentu cytadeli, makiety fortów, dokumentację rysunkową i fotograficzną.

W roku 2008 z polecenia prezydenta Białorusi Alaksandra Łukaszenki w najbliższym sąsiedztwie twierdzy zbudowano tzw. „Pałac Lodowy” (kryte lodowisko).

Bibliografia

• Boguszewski Przemysław, „Twierdza Bobrujsk”, [w:] „Muzealnictwo Wojskowe”, tom 8: „MWP 1920-2005”, wydawcy: Muzeum Wojska Polskiego i Wydawnictwo «Comandor», Warszawa 2005, s. 43-68. (ISBN 83-88329-91-X)
• Boguszewski Przemysław, „Twierdza nad Berezyną”, [w:] „Spotkania z Zabytkami”, nr 4 (242), wydawcy: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami i «Argraf» Sp. z o.o., Warszawa 2007, s. 33-35. (ISSN 0137-222X)