U-14 (1935)

U-14

Klasa	okręt podwodny
Typ	IIB
Projekt	IvS: MVBIIB / 1110C
Historia
Stocznia	Deutsche Werke, Kilonia
Położenie stępki	6 lipca 1935
Wodowanie	28 grudnia 1935
Kriegsmarine
Wejście do służby	18 stycznia 1936
Wycofanie ze służby	3 kwietnia 1945
Zatopiony	5 maja 1945
Los okrętu	samozatopienie
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	279 ton 328 ton
Długość	42,7 metra
Szerokość	4,08 metra
Zanurzenie	3,9 metra
Zanurzenie testowe	100 metrów
Rodzaj kadłuba	jednokadłubowy
Napęd
2 x silnik Diesla MWM RS127S (350 KM) 2 x silnik elektryczny SSW PG W322/26 (150 kW) 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	13 węzłów 7 węzłów
Zasięg	3100 mil morskich /8 węzłów (pow.)
Uzbrojenie
5 torped G7a, G7e, 1 działko kalibru 20 mm
Wyrzutnie torpedowe	3 x 533 mm (dziób)
Załoga	25

U-14 – niemiecki okręt podwodny typu IIB z okresu międzywojennego i II wojny światowej, o wyporności podwodnej 328 ton.

U-14 został zwodowany 28 listopada 1935 roku w stoczni Deutsche Werke w Kilonii. Po przyjęciu do służby w Kriegsmarine 18 stycznia 1936 roku, wszedł w skład 1. Flotylli U-Bootów „Weddingen” w Kilonii. Między lipcem a wrześniem 1937 roku służył na wodach hiszpańskich, po czym służąc w ramach kilku jednostek, zachował status okrętu operacyjnego do maja 1940 roku, gdy zaczął służyć jako jednostka szkolna. 3 września 1939 roku przeprowadził na Bałtyku nieskuteczny atak torpedowy na polski okręt podwodny ORP „Sęp”, który został przez Niemców oficjalnie uznany za pierwszy atak i pierwsze dokonane przez U-Boota zatopienie podczas tego konfliktu. W operacyjnym okresie swojej służby, odbył łącznie sześć patroli bojowych – biorąc m.in. udział w kampanii norweskiej, podczas których zatopił 9 jednostek o łącznym tonażu 12 344 BRT. U-14 został wycofany ze służby 3 kwietnia 1945 roku, miesiąc później zaś zatopiony przez własną załogę.

Geneza

Okręt został zaprojektowany w tajnym biurze projektowym Ingenieurskantoor voor Scheepsbouw (IvS) w Holandii, gdzie nosił oznaczenie projektowe MVBIIB w wersji 1110C^[1]. Wśród przewidywanych zadań okrętów tego typu było przede wszystkim zabezpieczenie Bałtyku oraz żywotnych dla Niemiec linii żeglugowych między Niemcami i Szwecją, którymi transportowana była do Rzeszy ruda żelaza^[2].

Kontrakt na budowę okrętu ze stocznią Deutsche Werke został zawarty 2 lutego 1935 roku^[3]. Stępka pod jednostkę została położona 6 lipca 1935 roku, po czym 28 grudnia okręt został zwodowany w Kilonii. 18 stycznia 1936 roku U-14 został przyjęty do służby w Kriegsmarine pod dowództwem Oberleutnanta zur See Victora Oehrna, rozpoczynając swoje działania w składzie 1. Flotylli U-Bootów „Weddingen”^[4][5].

Konstrukcja jednostki

U-14 był przybrzeżnym jednokadłubowym okrętem podwodnym typu IIB w wersji 1110C, wypierającym 279 ton na powierzchni, w zanurzeniu zaś 329 ton^[6]. Od oryginalnej konstrukcji 1110B jednostek typu IIB różnił się przedłużonym kioskiem z umieszczonymi na jego szczycie urządzeniami umożliwiającymi bezpośrednie sterowanie okrętem^[3].

U-14 był jednostką o długości 42,7 metra, szerokości 4,08 metra i zanurzeniu 3,9 metra^[7]. Napęd zapewniały dwa 6-cylindrowe czterosuwowe silniki Diesla Motorenwerke Mannheim MWM RS127S o łącznej mocy 700 KM przy 1000 obrotów na minutę^[8] oraz dwa silniki elektryczne SSW PG W322/26 o mocy 300 kW^[7]. Układ napędowy zapewniał mu możliwość osiągnięcia prędkości 13 węzłów na powierzchni oraz 7 węzłów w zanurzeniu^[6]. Okręt miał stosunkowo niewielki zasięg 3100 mil morskich przy prędkości 8 węzłów na powierzchni oraz 35–45 mil w zanurzeniu, przy prędkości podwodnej 4 węzłów^[7]. Znaczącą zaletą okrętu był bardzo krótki czas zanurzania awaryjnego, nieprzekraczający 25 sekund^[9]. Architektura i konstrukcja tych okrętów zapewniała im głębokość zanurzenia testowego wynoszącą 100 metrów^[10]. Stery głębokości umieszczone były na śródokręciu, zaś stery kierunku za dwoma śrubami^[11].

Okręt wyposażony był w trzy wyrzutnie torpedowe kalibru 53,3 cm na dziobie, z dwiema torpedami G7a lub G7e w zapasie^[7][11][12]. U-14 nie miał na wyposażeniu klasycznego działa okrętowego – jego uzbrojenie uzupełniało jedynie jedno działko przeciwlotnicze kalibru 2 cm, od roku 1942 zastąpione przez podwójne działko tego samego kalibru^[11][7]. Zamiennie z torpedami okręt mógł przenosić do 18 wystrzeliwanych z wyrzutni torpedowych min^[7][11].

Służba okrętu

Po wejściu do służby, U-14 – obok innych jednostek typu IIB – tworzył trzon szkolenia załóg na Bałtyku, od lipca do września 1937 roku operował jednak na wodach hiszpańskich, biorąc w ten sposób udział w toczonej w tym kraju wojnie domowej^[9][4].

Służba operacyjna podczas wojny

Krótko przed wybuchem II wojny światowej – od października 1937 roku działający w składzie 3. Flotylli U-Bootów „Lohs”^[4] – U-14, został wysłany do Memel, skąd miał prowadzić działania przeciwko polskiej Marynarce Wojennej. 30 sierpnia 1939 roku – pod dowództwem kapitänleutnanta Horsta Wellnera – wraz z pięcioma innymi U-Bootami na Bałtyku wyszedł na swój pierwszy patrol bojowy^[4]. Zadaniem okrętu w tym rejsie miało być zwalczanie jednostek przeciwnika^[4].

Atak na „Sępa”

3 września o godzinie 20:22 patrolujący u wejścia do Zatoki Gdańskiej U-14 wykrył polski okręt ORP „Sęp” i wystrzelił w jego kierunku pojedynczą torpedę G7a T1 z zapalnikiem magnetycznym Pi1, ta jednak eksplodowała przedwcześnie, zbyt daleko od polskiego okrętu^[13][a][b]. Niemcy, nieświadomi dotąd błędu konstrukcyjnego swoich zapalników magnetycznych, który kilka miesięcy później zaważył na wynikach kampanii norweskiej U-Bootów, słysząc eksplozję założyli zniszczenie polskiej jednostki^[15]. U-14 wynurzył się i na miejscu celu z pokładu U-Boota dostrzeżono plamę ropy oraz szczątki okrętu. Upewniło to niemieckiego dowódcę, że okręt polskiego dywizjonu został zatopiony, toteż kpt Wellner przekazał informacje o tym do FdU Ost^[13]. W niemieckich dokumentach atak U-14 na polski okręt podwodny został w związku z tym oficjalnie zapisany jako pierwszy atak niemieckiej jednostki podwodnej podczas wojny, i pierwsze zatopienie dokonane przez nową generację U-Bootów^[13][c]. Kończąc swój pierwszy wojenny patrol, 8 września U-14 zawinął do Kilonii^[4].

Rozpoznanie Orkadów

Już 13 września 1939 roku U-14 wyszedł z Kilonii na swój kolejny patrol, podczas którego miał działać przeciw brytyjskiej flocie w Firth of Moray^[4]. Podczas tego rejsu U-14 przeprowadzić miał szczegółowy rekonesans rejonu Orkadów i podejść do Scapa Flow^[4]. Uzyskane stąd informacje zostały wykorzystane przez Günthera Priena, gdy dowodząc U-47 przeprowadził zakończony zatopieniem brytyjskiego pancernika „Royal Oak” atak na Scapa Flow^[4][18]. 24 września U-14 przeprowadził swój drugi podczas tej wojny atak na nieprzyjacielski okręt podwodny. Przeprowadzony w zanurzeniu atak torpedowy na brytyjską jednostkę, podobnie jak wcześniejszy atak na „Sępa” okazał się nieskuteczny – prawdopodobnie ponownie na skutek zbyt wczesnego zadziałania zapalnika magnetycznego^[18]. Pięć dni później U-14 zakończył patrol w Kilonii^[19].

Kolejne patrole

19 października dowództwo U-14 objął pełniący dotąd funkcję oficera wachtowego na U-16 Kptlt Herbert Wohlfarth^[20]. Na kolejny patrol bojowy okręt wyszedł jednak dopiero 17 stycznia 1940 roku, z zadaniem operowania w południowej części Morza Północnego – między Antwerpią, a ujściem Tamizy^[18]. 25 stycznia przeprowadził swój pierwszy skuteczny atak, zatapiając płynący bez eskorty norweski parowiec SS „Biarritz” o pojemności 1752 BRT^[18]. Dzień później U-14 zakończył swój patrol w Wilhelmshaven^[18].

11 lutego 1940 roku okręt wyszedł na kolejny patrol z zadaniem operowania w rejonie przylądka Kinnaird Head^[18]. Cztery dni później zatopił duński parowiec SS „Sleipner” (1066 BRT), dzień później zaś kolejną należącą do tego kraju jednostkę SS „Rhone” (1064 BRT) i szwedzkie parowce SS „Osmed” (1526 BRT) oraz „Liana” (1664 BRT)^[18]. Wszystkie cztery statki zatopione zostały za pomocą ataku torpedowego na północ od Kinnaird Head^[18]. 20 lutego U-14 powrócił do Wilhelmshaven^[18].

Swój piąty patrol U-14 przeprowadził ponownie w południowej części Morza Północnego, gdzie 7 marca zatopił holenderski parowiec SS „Vecht” (1995 BRT), dwa dni później zaś trzy brytyjskie statki – SS „Borthwick” (1097 BRT), „Abbotsford” (1585 BRT) i „Akeld” (643 BRT)^[18]. 11 marca 1940 roku okręt powrócił z patrolu cumując w Kilonii^[18].

Operacja Hartmud

4 kwietnia 1940 roku U-14 opuścił Kilonię z zalakowanymi rozkazami, celem wzięcia udziału w operacji Hartmud. Otwarte dwa dni później rozkazy kierowały okręt ku wybrzeżom Norwegii, gdzie począwszy od 9 kwietnia U-14 wspierać miał niemieckie oddziały i siły morskie w trakcie lądowania w Norwegii oraz zapobiegać jakimkolwiek brytyjskim próbom przeszkodzenia inwazji^[18]. Okręt został przydzielony do 3. Grupy U-Bootów, której rejonem operacyjnym był obszar w pobliżu Bergen^[18]. Zarówno U-14 jak i cztery inne niemieckie U-Booty 3. Grupy, nocą z 14 na 15 kwietnia pobrały w morzu paliwo z jednostki zaopatrzeniowej, po czym rozpoczęły patrolowanie w pobliżu Trondheim, celem stawienia oporu brytyjskiemu lądowaniu w rejonie^[18]. Jednostki te zostały jednak po kilku dniach zmienione przez U-17, U-23 i U-24, same zaś ruszyły na południe w kierunku Bergen^[18]. Gdy do 25 kwietnia nie nastąpiło brytyjskie lądowanie, U-14 wraz z innymi okrętami został skierowany na wschód od Szetlandów^[18]. 5 maja 1940 roku, po bezowocnym rejsie, okręt powrócił do Kilonii^[18].

Dalsze losy okrętu

Od lipca 1940 roku U-14 ponownie służył jako jednostka szkolno-treningowa na Bałtyku, najpierw w 24., a następnie 22. Flotylli U-bootów^[18]. Na początku 1945 roku 22. Flotylla została przeniesiona do Wilhelmshaven, gdzie 3 kwietnia U-14 został wycofany ze służby i zatopiony przez własną załogę 5 maja 1945 roku^[18].

Ogółem U-14 odbył sześć patroli bojowych, dwukrotnie bez powodzenia atakował nieprzyjacielskie okręty podwodne, zatopił jednak dziewięć jednostek cywilnych o łącznym tonażu 12 382 BRT^[4]. W trakcie służby wchodził w skład kolejno 1. Flotylli U-Bootów (styczeń 1936 – październik 1937), 3. Flotylli U-Bootów (październik 1937 – październik 1939), 1. U-Ausbildungsflottille (listopad 1939 – czerwiec 1940), 24. Flotylli (lipiec – grudzień 1940), 22. Flotylli (Gdynia; styczeń 1941 – luty 1945), 22. Flotylli (Wilhelmshaven; marzec - maj 1945)^[4].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Rainer Busch, Hans-Joachim Roll: German U-Boat Commanders of World War II. A Biographical Dictionary. Annapolis: Naval Institute Press, 1 kwietnia 1999, s. 32. ISBN 1-55750-186-6.
• Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats From 1904 to the Present Day. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3.
• Michael Alfred Peszke: Poland's Navy 1918-1945. Nowy Jork: Hippocrene Books, 1999. ISBN 0-7818-0672-0.
• Eberhard Rőssler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9.
• Czesław Rudzki: Polskie Okręty Podwodne 1926-1969. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1985. ISBN 83-11-07159-4.
• Robert Cecil Stern: The Hunter Hunted: Submarine Versus Submarine : Encounters From World War I To The Present. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 2007, s. 56. ISBN 1-59114-379-9.
• Kenneth Wynn: U-Boat Operations of the Second World War. T. Volume 1: Career Histories, U1-U510. Annapolis: Naval Institute Press, marcach 1998. ISBN 1-55750-860-7.
• U-14 (ang.). uboat.net. [dostęp 2019-11-26].
  • Patrols by U-14 (ang.). uboat.net. [dostęp 2019-11-27].