Ukrzyżowanie (obraz Michaela Willmanna)

Ukrzyżowanie
Ilustracja
Autor

Michael Willmann

Data powstania

1702

Medium

olej na płótnie

Wymiary

255 × 153 cm (obraz główny);
221 × 110 cm

Miejsce przechowywania
Lokalizacja

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Peter Paul Rubens, Ukrzyżowanie, 1610–1611

Ukrzyżowanie Chrystusa – zespół trzech obrazów śląskiego malarza barokowego Michaela Willmanna pochodzących z kościoła klasztornego w Lubiążu, obecnie w kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

W latach 1702–1705 mimo stale pogarszającego się stanu zdrowia (postępująca podagra) Willmann namalował jeszcze szereg znaczących obrazów (gł. ołtarzowych) do kościołów Dolnego Śląska (Bardo, Henryków, Kamieniec Ząbkowicki, Ziębice) oraz kościoła cystersów w Sedlcu (obecnie dzielnica Kutnej Hory)[1]. Grupa Ukrzyżowania wykonana na zlecenie opata Ludwiga Baucha była ostatnim dziełem Willmanna przeznaczonym do kościoła klasztornego w Lubiążu i kończyła ostatnia fazę barokizacji wnętrza świątyni[2][3].

Cykl tworzyły trzy obrazy: główny Chrystus na krzyżu i dwa boczne: Matka Boska Bolesna (lewy) i Św. Jan Ewangelista (prawy). U dołu, na drzewcu krzyża, umieszczona została sygnatura: 1702 / ML L. W. fec.[4] Pierwotnie płótna znajdowały się na ścianie w południowym ramieniu transeptu. Obok wisiały wówczas inne prace Willmanna związane z motywem Pasji: Ukrzyżowanie (1656), Koronowanie cierniem (1661) i Modlitwa na Górze Oliwnej (ok. 1661)[5]. Ponad grupą Ukrzyżowania umieszczona była wielkoformatowa Wizja św. Augustyna, którą namalował w pierwszym roku swojej obecności w Lubiążu (1660). Obrazy nie stanowiły nastawy ołtarzowej. Były to trzy odrębne dzieła umieszczone w bogatych, złoconych ramach dekorowanych przedstawieniami liści akantu i kiści winogron, które nie dochowały się do naszych czasów. Willmann nawiązał tutaj do gotyckiej tradycji rzeźbiarskich grup figuralnych umieszczanych w świątyniach na belce tęczowej. Dzieła wyróżniały ekspresyjne kontrasty kolorystyczne oraz wybitnie szkicowa maniera malarska[6].

Niemiecki historyk sztuki Ernst Kloss sposób wykonania obrazów przypominający technikę akwareli potraktował jako zapowiedź rokoka. Rüdiger Klessmann (1927-2020), znawca niemieckiego i holenderskiego malarstwa barokowego oraz Andrzej Kozieł, badacz twórczości Michaela Willmanna i jego warsztatu, zwrócili uwagę na zależność centralnego przedstawienia od Ukrzyżowania Rubensa z Królewskiego Muzeum Sztuk Pięknych w Antwerpii. Świadczą o tym: układ ciała Chrystusa na krzyżu, rysujący się w tle widok Jerozolimy oraz ciemne chmury z przebijającym się przez nie słońcem[7][8]. Obrazy Matka Boska Bolesna i Św. Jan Ewangelista powtarzają w nieco zmodyfikowany sposób postacie Marii i św. Józefa z wcześniejszego malowidła Willmanna Zaginięcie Jezusa w Jeruzalem z dekoracji freskowej w kościele św. Józefa w Krzeszowie[9]. Historyk sztuki i była kurator wrocławskiego Muzeum Narodowego Bożena Steinborn podkreśliła wolne od naturalizmu mistyczne ujęcie tematu poprzez poruszenie postaci, rozluźnienie formy i prześwitujące laserunki[7].

Willmannowska grupa Ukrzyżowania Chrystusa doczekała się licznych kopii i naśladownictw. Do najlepszych pod względem artystycznym należy analogiczna grupa płócien (identyczne rozmiary, podobny układ kompozycyjny) wisząca do dzisiaj w południowym transepcie kościoła klasztornego pw. Wniebowzięcia NMP w Henrykowie, którą w latach 1710–1712 namalował pasierb artysty – Jan Krzysztof Liszka. Od Willmannowskiego pierwowzoru różni je nieco układ rozpiętej na krzyżu postaci Chrystusa oraz dodane dwie scenki w dolnej partii płótna przedstawiające „Pokonanie Grzechu” i „Pokonanie Śmierci”[10].

Proweniencja

Grupa Ukrzyżowania Chrystusa znajdowała się w kościele klasztornym w Lubiążu do 1942 roku, kiedy to dzieła ze świątyni zostały ewakuowane do Szklarskiej Poręby, a następnie w 1945 do składnicy w pałacu Paulinum w Jeleniej Górze. W tym samym roku obraz główny został przewieziony na Zamek Królewski w Krakowie. W 1946 roku wszystkie trzy płótna zostały przejęte przez Muzeum Narodowe w Warszawie. W 1981 roku Ukrzyżowanie zostało przekazane do Muzeum Narodowego we Wrocławiu, dwa pozostałe obrazy kilkanaście lat później (początkowo w formie depozytu). Wraz z grupą innych obrazów Willmanna są obecnie eksponowane na Zamku Piastów Śląskich w Brzegu w ramach stałej wystawy „Sztuka śląska XV-XVIII w. ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu”[11][12].

Przypisy

  1. ↑ A. Kozieł, Michael Willmann i jego malarska pracownia, Wrocław 2013, pozycje w katalogu dzieł zebranych: 3, 15, 16, 30, 31, 177, 192, 193, 294.
  2. ↑ Kościół klasztorny Wniebowzięcia NMP w Lubiążu. Historia, stan zachowania, koncepcja rewitalizacji, red. A. Kozieł, Wrocław 2010, s. 109–110.
  3. ↑ Andrzej Kozieł, „Doskonała szkoła malarstwa”, czyli słów kilka o zespole obrazów Michaela Willmanna z dawnego kościoła klasztornego cystersów w Lubiążu, [w:] Opactwo Cystersów w Lubiążu i artyści, Wrocław 2008, s. 245.
  4. ↑ Kościół klasztorny Wniebowzięcia NMP w Lubiążu. Historia, stan zachowania, koncepcja rewitalizacji, red. A. Kozieł, Wrocław 2010, s. 508 (fotografia obrazów w kościele klasztornym sprzed 1942 r.).
  5. ↑ Malarstwo śląskie ↓, s. 260.
  6. ↑ A. Kozieł, Michael Willmann (1630-1706) – śląski mistrz malarstwa barokowego, Wrocław 2019, s. 111.
  7. ↑ a b Malarstwo śląskie 1520-1800. Katalog zbiorów, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, red. E. Hołuszka, Wrocław 2009, s. 260.
  8. ↑ A. Kozieł, Michael Willmann i jego malarska pracownia, Wrocław 2013, s. 504.
  9. ↑ Kościół klasztorny Wniebowzięcia NMP w Lubiążu. Historia, stan zachowania, koncepcja rewitalizacji, red. A. Kozieł, Wrocław 2010, s. 510.
  10. ↑ A. Kozieł, Michael Willmann (1630-1706) – śląski mistrz malarstwa barokowego, Wrocław 2019, s. 107–109.
  11. ↑ Malarstwo śląskie 1520-1800. Katalog zbiorów, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, red. E. Hołuszka, Wrocław 2009, s. 260–261.
  12. ↑ Willmann. Opus magnum, pod red. P. Oszczanowskiego, Wrocław 2019, s. 378.

Bibliografia

  • Kościół klasztorny Wniebowzięcia NMP w Lubiążu. Historia, stan zachowania, koncepcja rewitalizacji, red. Amdrzej Kozieł, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2010, s. 508–510.
  • Andrzej Kozieł, Michael Willmann i jego malarska pracownia, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2013, s. 504–508
  • Malarstwo śląskie 1520-1800. Katalog zbiorów, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, red. Ewa Hołuszka, Wrocław: Muzeum Narodowe, 2009, s. 260–261.

Media użyte na tej stronie